ЖҰмыс бағдарламасы мамандығы «5В110300» Фармация Оқу сағатының көлемі (кредиттер) 90 сағат / 2 кредит Курс бірінші

Негізгі және меристематикалық тіндер. Тіндердің дамуы және құрлысы, жіктелуі.

Түзілгіш тіндер,меристема түрлері, функциясы, өсімдіктерде шоғырлануы.

Механикалық тіндер. Жіктелуі, функциясы, Колленхима, склеренхималар, тасты жасушаларды оқып-білу.

1. 
   Өсімдік тіндері, қызметіне, орналасқан жеріне байланысты олардың жіктелуі
   
2. 
   Негізгі тіндер, қызметтері, құрылысының ерекшеліктері
   
3. 
   Меристематикалық тіндер, жіктелуі, қызметі.
   

1. Мухитдинов Н.М., Бегенов в.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. Алматы, 534 б.

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2001, 279 б.

3. А.Г.Мухаметгалиев, 3.А.Кабаева, Ботаника 1995

4. У.М. Мырзагалиев, Ботаника 2001ж

Қосымша

1. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника // Санкт-Петербург, 2003г.

2. П.М. Жуковский Ботаника – Высшая школа, 1990г

3. В.Г.Хржановский, Курс общей ботаники М., 1982г

Жоғары меристеманың атқаратын қызметі?

1. 
   Ағзаның беріктігін қамтамасыз етеді
   
2. 
   Қоректік заттарды өткізді
   
3. 
   Ағзаның негізгі құрамдас бөлігі болып табылады
   
4. 
   Сабақтың және тамырдың тігінен жоғары өсуін қамтамасыз етеді
   
5. 
   Буланудан сақтайды
   

1. 
   Ағзаның беріктігін қамтамасыз етеді
   
2. 
   Сабақтың және тамырдың тігінен жоғары өсуін қамтамасыз етеді
   
3. 
   Сабақтың және тамырдың өсуін қамтамасыз етеді
   
4. 
   Ағзаның негізгі құрамдас бөлігі болып табылады
   
5. 
   Буланудан сақтайды
   

1. 
   Бөліну аймағында
   
2. 
   Созылу аймағында
   
3. 
   Чехликтың тамырлы аймағында
   
4. 
   сіңу аймағында
   
5. 
   Өткізу аймағында
   

1. 
   Тамырдың жоғары меристемасы
   
2. 
   Сабақтың жоғары меристемасы
   
3. 
   Интеркалярлы бүйірлік меристема
   
4. 
   Жаралы меристема
   

1. 
   Сіңдіруші
   
2. 
   Негізгі
   
3. 
   Сыртқы секрецияның бөлінетін тіндері
   
4. 
   Ішкі секрецияның бөлінетін тіндері
   
5. 
   Жабынды
   

1. 
   Сіңдіруші
   
2. 
   Негізгі
   
3. 
   Сыртқы секрецияның бөлінетін тіндері
   
4. 
   Ішкі секрецияның бөлінетін тіндері
   
5. 
   Жабынды
   

1. 
   Эпиблема
   
2. 
   Аэренхима
   
3. 
   Бездер
   
4. 
   Безді түктер
   
5. 
   Идиобластар
   

1. 
   колленхима
   
2. 
   склеренхима
   
3. 
   жоғары меристема
   
4. 
   склереидтер
   
5. 
   эпидермис
   

1. 
   колленхима
   
2. 
   либриформ
   
3. 
   жоғары меристема
   
4. 
   склереидтер
   
5. 
   эпидермис
   

№1 жұмыс

Қызылша жапырағының көлденең қимасынан препарат дайындау және бұрышты колленхиманың құрылысын зерттеу. Препаратты су тамшысында көру. Кіші және үлкен үлкейтулерде жасуша қабырғаларының қалыңдауы байқалады. Егер суды алып тастап хлор-мырыш-йодпен кесіндіге әсер етсе, колленхиманың қабырғалары күлгін түске боялады, себебі целлюлозадан тұрады.

Сурет салу, жасушаның қалыңдалған қабырғасын белгілеу.

Герань сабағының көлденең және тігінен қимасынан препарат дайындау. Склеренхима жасушасын зерттеу.

№3 жұмыс

Алмұрттың піспеген жемісінен препарат дайындау және склереид құрылысын зерттеу

2. 
   Тамырдың екіншілік құрылысын оқу. Тамырдың біріншілік құрлысының екіншіліктен айырмашылығын белгілеу.
   
3. 
   Қор жинайтын тамырларды оқу, олардың қызметтері. Тамыржемістің тамырсабақтан айырмашылығын білу.
   

1. 
   Өсімдіктің вегетативті мүшелері
   
2. 
   Тамырлар жүйесінің түрі және формалары
   
3. 
   Тамыр аймақтары, олардың құрылысы, қызметтері.
   

1. Мухитдинов Н.М., Бегенов в.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. Алматы, 345б.

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2001, 287б.

3. А.Г.Мухаметгалиев, 3.А.Кабаева, Ботаника 1995

4. У.М. Мырзагалиев, Ботаника 2001ж
Қосымша

1. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника // Санкт-Петербург, 2003г.

2. П.М. Жуковский Ботаника – Высшая школа, 1990г

3. В.Г.Хржановский, Курс общей ботаники М., 1982г

4. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 1 – М., Медицина, 1990 ж.

5. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 2 – М., Медицина, 1990 ж.

Камбий тамырдың қай аймағында орналасқан?

1. 
   бөліну аймағы
   
2. 
   созылу аймағы
   
3. 
   сіңіру аймағы
   
4. 
   тамырлы чехлик аймағы
   
5. 
   бұтақтану аймағы
   

1. 
   тамырлы чехлик
   
2. 
   жоғары меристема
   
3. 
   дерматоген
   
4. 
   периблема
   
5. 
   плерома
   

1. 
   эндодерма
   
2. 
   қабық паренхимасы
   
3. 
   орталық цилиндрдің тек паренхимасы
   
4. 
   тек перицикл
   
5. 
   бір бөлігі перициклде, бір бөлігі орталық цилиндрдің паренхимасында
   

1. 
   тамыржеміс
   
2. 
   пиязшық
   
3. 
   тамыртүйін
   
4. 
   тамырдағы түйін
   
5. 
   асимилдеуші тамыр
   

1. 
   ұзарған өркен
   
2. 
   қысқарған өркен
   
3. 
   жерасты өркені
   
4. 
   түрі өзгерген өркен
   
5. 
   бұл өркен емес
   

1. 
   буын
   
2. 
   қойнау
   
3. 
   жапырақ ізі
   
4. 
   жапырақ тыртығы
   

№3 жұмыс.

1. 
   Жапырақ пластинкасының морфологиясын оқып-білу
   
2. 
   Жапырақ тіндерін оқу. Тіндер құрлысын және олардың атқаратын қызметтерін байланыстыру
   
3. 
   Келесі тіндердің құрылысы:
   

• 
  бағаналы;
  
• 
  борпылдақ және қатпарлы мезофилл;.
  

1. 
   Өткізгіш тіндер. Ксилема мен флоэманың орналасуы, «тарам»
   
2. 
   Механикалық тіндер «шоқтардың орамы» және тасты жасушалар –склереидтер.
   
3. 
   Изолатеральды, дорзовентеральды және радиальды жапырақтың құрлысын білу.
   
4. 
   Уақытша препараттың дайындалу техникасын меңгеру.
   
5. 
   Бағаналы, борпылдақ және қатпарлы мезофиллдерді ажырата білу
   

1. Мухитдинов Н.М., Бегенов в.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. Алматы, 245б.

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2001, 357б.

3. А.Г.Мухаметгалиев, 3.А.Кабаева, Ботаника 1995

4. У.М. Мырзагалиев, Ботаника 2001ж

Қосымша

1. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника // Санкт-Петербург, 2003г.

2. П.М. Жуковский Ботаника – Высшая школа, 1990г

3. В.Г.Хржановский, Курс общей ботаники М., 1982г

1. 
   Жапырақты құрайтын тіндер қандай?
   
2. 
   Эпидермиалды жасуша құрылысы (қабығы, құрамы)
   
3. 
   Устьица деген не?
   
4. 
   Устьица жұмысының механизмі, қабықтың құрылысы, құрамы
   
5. 
   Эпидермада қандай түтіктер түзіледі?
   
6. 
   Олардың құрылысы және орындайтын функциясы қандай?
   
7. 
   Ассимиляциялық тін немен сипатталады?
   
8. 
   Бағаналы және борпылдақ мезофилла құрылысының айырмашылығы қандай?
   
9. 
   Екі бөлікті, бір бөлікті жапырақтарына және қалқан жапырақты өсімдіктерге тән симметрия қандай?
   
10. 
    Жапырақ сағағы қандай түрдегі шоғыр болып табылады?
    
11. 
    Шоғыр ксилема мен флоэма қалай орналасқан?
    
12. 
    Қандай жапырақтарды жай және күрделі деп атайды?
    
13. 
    Гетерофиллия дегеніміз не?
    
14. 
    Әр түрлі құрылымдағы жапырақтар қандай қызмет атқарады?
    

1.кезектес спиральды

2.кезектес екі қатарлы

3.супротивті

4.шоғырланған

5.аралас типті

1.Жапырақ тек қана сабақта бүйірлі өсінді ретінде орналасады.

2.Фотосинтез, транспирация және газ алмасу функциясын атқарады

3.Өсуі шектелген, негізімен немесе интеркалярлы өседі

4. Жапырақ қолтығында почка болмау керек

5. Өзінде ешқашан басқа жапырақ түзбейді

1.Тұқым бөлік

2. Гүлдер аймағындағы жапырақтар

3.Күлтегі аймағындағы жапырақтар

4.Сабақтағы тегіс фотосинтездеуші жапырақ

5.Көлденең қабыршақ

1.Мезофилі жапырақтар бағыналы немесе борпылдақ паренхимаға

бөлінген.

2.Жапырақтары қалың, көп қабатты

3.Көп қабатты бағаналы паренхима

4.Мезофилла жасушасы тығыз орналасқан

5.Бағаналы паренхиманың дұрыс емес пішіні

Қандай паренхима қылқан жапырақтардың мезофиласына тән?

1. 
   бағаналы
   
2. 
   қатпарлы
   
3. 
   ерінді
   
4. 
   қорлы
   
5. 
   аэренхима
   

Дорзовентральды, изолатеральды жапырақтың мезофилін оқу. Ирис жапырағының эпидермисі, ирис жапырағынан қабықшасын шешу. Уақытша препарат дайындау. Жапырақ бойында жіңішке және тығыз бір-біріне жабысқан эпидермис жасушасының және олардың арасында орналасқан устьицалардың жасыл клеткаларын бақылау. Эпидермистің устьицамен байланысқан жерін суретке салу. Бөліктерін жазу. Эпидермистің жасуша формасының жапырақ формасымен байланысын бақылау.

А) Бүтін пластинкалы жай жапырақтар бөлігін сипатта: шеті, негізі, жоғарғы бөлігі.

Б) Бүтін пластинкалы жай жапырақтар арасынан пластинкасы әр түрлі жапырақтарды белгілеңдер:

- сызықты

- ланцет тәрізді

- сопақша

- домаақ

- эллипс тәрізді

- жұмыртқа тәрізді

- кері жұмыртқа тәрізді

- ромб тәрізді

- жүрекшелі

- найза тәрізді

- садақ тәрізді

В) Тілімделген пластинкалы жай жапырақтардың ішінен әртүрлі сегментті жапырақтарды белгілеңдер:

- саусасақсалалы

- саусақбөлінді

- саусақтілімді

- қауырсынсалалы

- қауырсынбөлімді

- қауырсынтілімді

Г) Жай және күрделі жапырақтардың ішінен :

а) пластинканың шетінің түрін:

- шеті тегіс

- аралы

- тіс тәрізді- тілімденген

- сопақша

- өткірленген

- найзалы

1. Тамырдың екіншілік құрлысын оқу, тамырда камбийдің әсеріне байланысты болатын өзгерістер.

2.Тамырдың екіншілік құрылысын оқу. Тамырдың біріншілік құрлысының екіншіліктен айырмашылығын белгілеу.

3.Қор жинайтын тамырларды оқу, олардың қызметтері. Тамыржемістің тамырсабақтан айырмашылығын білу.

Камбий тамырдың қай аймағында орналасқан?

6. 
   бөліну аймағы
   
7. 
   созылу аймағы
   
8. 
   сіңіру аймағы
   
9. 
   тамырлы чехлик аймағы
   
10. 
    бұтақтану аймағы
    

6. 
   тамырлы чехлик
   
7. 
   жоғары меристема
   
8. 
   дерматоген
   
9. 
   периблема
   
10. 
    плерома
    

6. 
   эндодерма
   
7. 
   қабық паренхимасы
   
8. 
   орталық цилиндрдің тек паренхимасы
   
9. 
   тек перицикл
   
10. 
    бір бөлігі перициклде, бір бөлігі орталық цилиндрдің паренхимасында
    

6. 
   тамыржеміс
   
7. 
   пиязшық
   
8. 
   тамыртүйін
   
9. 
   тамырдағы түйін
   
10. 
    асимилдеуші тамыр
    

6. 
   ұзарған өркен
   
7. 
   қысқарған өркен
   
8. 
   жерасты өркені
   
9. 
   түрі өзгерген өркен
   
10. 
    бұл өркен емес
    

5. 
   буын
   
6. 
   қойнау
   
7. 
   жапырақ ізі
   
8. 
   жапырақ тыртығы
   

9. 
   №1 жұмыс. Асқабақтың жаңа тамырының көлденең қимасының тұрақты препараттарын зерттеу, камбий қабатының әсерінен пайда болған өзгерістерді белгілеу. Суретін салу. Суретте 4 жарығы бар біріншілік ксилеманы Каспари пояскасын, екіншілік ксилеманы, флоэманы, тығынды камбийды белгілеу керек.
   
10. 
    
    
11. 
    №2 жұмыс.
    
12. 
    Жүргізу аймағында асқабақ тамырының көлденең қимасынан тұрақты препаратын зерттеу, тамырдың екіншілік құрылысын бақылау. Суретте біріншілік ксилеманы, радиалды сәулені, камбийді, тығынды белгілеу.
    
13. 
    №3 жұмыс.
    
14. 
    Қызылша, сәбіз, тамыржемісінің сыртқы құрылысын бақылау.Олардың көлденең қимасын өзара салыстыру.Барлық қаралған объектыларды схема түрінде суретін салып, белгілеу.
    

1. 
   Сабақтың түр өзгерістері
   
2. 
   Сабақтың өсімдік өміріне әкелетін маңыздылығы
   

1. 
   Өсімдіктің вегетативті мүшелері
   
2. 
   Сабақ аймақтары, олардың құрылысы, қызметтері.
   

1. Мухитдинов Н.М., Бегенов в.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. Алматы, 345б.

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2001, 287б.

3. А.Г.Мухаметгалиев, 3.А.Кабаева, Ботаника 1995

4. У.М. Мырзагалиев, Ботаника 2001ж
Қосымша

1. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника // Санкт-Петербург, 2003г.

2. П.М. Жуковский Ботаника – Высшая школа, 1990г

3. В.Г.Хржановский, Курс общей ботаники М., 1982г

4. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 1 – М., Медицина, 1990 ж.

5. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 2 – М., Медицина, 1990 ж.

Тамырсабақ дегеніміз не?

1. 
   ұзарған өркен
   
2. 
   қысқарған өркен
   
3. 
   жерасты өркені
   
4. 
   түрі өзгерген өркен
   
5. 
   бұл өркен емес
   

№1 жұмыс. Шампиньон және ақ саңырауқұлақтардың жеміс денесінің құрылысын зерттеу. Сурет салу, белгі енгізу.

1. 
   Споралы өсімдіктерден ерекшелінетін негізгі белгілерін анықтау.
   
2. 
   Жалаң тұқымды бөліктің жіктелуі
   
3. 
   Қатардың, кластың басты өкілдерінің маңызды ерекшеліктері
   

1. 
   Споралы өсімдіктерді өсімдіктерден айыратын негізгі белгілері
   
2. 
   Жалаң тұқымдастар мен споралылардың ортақ белгілері
   
3. 
   Жалаң тұқымдастардың жіктелуі.
   

(кіші топтар, пікір талас, жұптасып жұмыс істеу, презентациялар, зертханалық жұмыстар, тәжірибелік дағдыларды меңгеру, тақырыпқа схема құрастыру, гербариймен жұмыс)

1. Мухитдинов Н.М., Бегенов в.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. Алматы, 345б.

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2001, 287б.

3. А.Г.Мухаметгалиев, 3.А.Кабаева, Ботаника 1995

4. У.М. Мырзагалиев, Ботаника 2001ж

Қосымша

1. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника // Санкт-Петербург, 2003г.

2. П.М. Жуковский Ботаника – Высшая школа, 1990г

3. В.Г.Хржановский, Курс общей ботаники М., 1982г

4. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 1 – М., Медицина, 1990 ж.

5. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 2 – М., Медицина, 1990 ж.

1. 
   Жалаң тұқымдас өсімдіктердің жынысты көбеюінде қандай эволюциялы өзгерістер болды?
   
2. 
   Тұқым деген не?
   
3. 
   Сабақтың құрылысы және оның өсімдік эволюциясындағы ролі?
   
4. 
   Қылқан жапырақты өсімдіктер жапырақтарының морфологиясы және орналасу ерекшеліктері қандай?
   
5. 
   Қарағайдың аталық гаметофиті қандай?
   
6. 
   Қарағайдың аналық гаметофиті қандай?
   

№1 жұмыс.

Қылқан жапырақты негізгі кластың, қылқан жапырақтылар класының, қарағайлар класының препараттарымен танысу:

- гербарий үлгісі бойынша препараттар класымен танысу

- осы түрлердің схема бойынша қысқаша сипаттамасын құру

- зерттелген өсімдіктің бөліктерін салу және белгілеу

№2 жұмыс.

1. 
   Қарағайлар, кипаристер, эфедралар тұқымдасының түрлерін анықтау
   
2. 
   Алынған түрлердің біреуінің мысалында өмірлік циклдың схемасын жазу және қарау. Суретті сәйкес белгілерімен қамту.
   

Өсімдікті анықтай отырып ұқсас түрлерін таба білу және оларға ортақ, туыстық немесе тұқымдастық белгілерін айқындау. ( гүлді өсімдіктер тұқымдастығы)

Тұқымдастар өкілдерінің географиялық таралуын білу.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. 
   Тұқымдастар түрлерінің саны қанша?
   
2. 
   Эволюциялық заттарда ол қандай орын алады?
   
3. 
   Тұқымдастар өкілдерінің географиялық таралуы қандай?
   

1. Мухитдинов Н.М., Бегенов в.Б., Айдосова С.С. Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. Алматы, 345б.

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. Алматы, 2001, 287б.

3. А.Г.Мухаметгалиев, 3.А.Кабаева, Ботаника 1995

4. У.М. Мырзагалиев, Ботаника 2001ж

Қосымша

1. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника // Санкт-Петербург, 2003г.

2. П.М. Жуковский Ботаника – Высшая школа, 1990г

3. В.Г.Хржановский, Курс общей ботаники М., 1982г

4. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 1 – М., Медицина, 1990 ж.

5. Государственная Фармакопея СССР ХI бас., Т 2 – М., Медицина, 1990 ж.

1. Жалаң тұқымдас өсімдіктердің жынысты көбеюінде қандай эволюциялы өзгерістер

болды?

2. Тұқым деген не?

4. Қылқан жапырақты өсімдіктер жапырақтарының морфологиясы және орналасу ерекшеліктері қандай?

5. Қарағайдың аталық гаметофиті қандай?

6. Қарағайдың аналық гаметофиті қандай?

7. Жалаң тұқымдастардың аналық жаңғағы қалай орналасқан және неден түзілген?

8. Жалаң тұқымдастардың аталық жаңғағы қалай орналасқан және неден түзілген?

9. Қарағай мысалында жалаң тұқымдастардың даму циклы, ұрпақтарының ауысуы редукционды бөліну орны қандай?

10. Эфедрада гүлдер құрылысы қандай?

11. Жалаң тұқымдастар жердің өсімдік қабатында қандай роль атқарады?

12. Жалаң тұқымдастардың шығу тегі?

13. Жалаң тұқымдастардың филлогенетикалық мағынасы неде?

14. Жалаң тұқымдастардың қанша түрі Қазақстанда кездеседі?

А. ағашты, бұтақталған, шөптесін

Б. 1 бөлікті, 2 бөлікті
Тамыр жүйесі

А. шығу тегі

Б. түрі

В. тамырдың түр өзгерісі

Б. бұтақталған, бұтақталмаған

В. жалаң, түсіңкі

Г. көлденең қимасының формасы

Д. өркеннің түр өзгерісі
Жапырақтар

А. жай

В. жапырақтың орналасуы

Г. түр өзгерісі
Гүлшоғыры

А. жай

Б. гүл айналасы

В. тостағанша

Г. венчик

Д. андроцей

Е. генецей

Ж. пестик

З. гүл формуласы

А. жай

В.жеміс серігі