Дәрілік заттарды бұлшық етке енгізу

Бұлшық еттерде қан мен лимфа тамырларының кең жүйесі бар , сондықтан дәрінің тез әрі түгел тарауына мүмкіндіктер жасалады . Егер теріасты енгізу кезінде дәрілік заттар ауырып ,тез тарамаса ,сондай-ақ терапевтік нәтеже алу қажет болған жағдайда дәріні теріасты құю бұлшық етке енгізумен ауыстырылады .

Бұлшық етке арналған инъекцияны дененің белгілі бір жерлеріне : бұлшық ет тканің қабаты мол жерге , ірі қан тамырлары мен нерв талшықтарынан қашық жасау керек ,мысалы бөске, іш және ұршық бұлшық еттеріне.Бұлшық етке инъекция үшін инесінің жуандығы 0,8-1,5 мм және ұзындығы 8-10 см «РЕКОРД» Люэр шприцтерін пайдаланады . Иненің ұзындығы теріасты клечаткасы қабатының қалындығына байланысты , себебі инені салғанда ол тері асты май қабатынан өтіп , бұлшық ет арасына жетуі тиіс .

Бұлшық етке инъекция үшін неғұрлым ыңғайлы жер бөксенің тұсы бірақ шонданай нерві мен ірі қан тамырлары өтетіндіктен инъекцияны тек оның жоғарғы сыртқы шаршы төртбұрышына қою керек,оны бөксені ойша төртке бөліп, анықтауға болады.

Бұлшық етке енгізуде көбінесе антибиотиктерді, магний сульфатын, сарысулар қолданылады. Антибиотиктерді арнайы флакондарды кристалды ұнтақ ретінде шығарады . Оны қолданбастан бұрын натрий хлоридінің зарарсызданған изотоникалық ерітіндісіне, екі рет дисорап бинтпен байлап, таңбалайды да автоклавта 1,2 атм новокаин ерітіндісінде пенициллин ерімейді, шөгіп қалады, ерітеді. Зарарсызданған шприцке антибиотиктің мөлшеріне қарай құйып алады, антибиотиктер әсер ету бірлігі (ЕД) бойынша мөлшерленеді. 100000 ЕД –ге 1 мл еріткіш , 500000 ЕД-ге 5 мл , т. б . еріткіш керек .

Флаконның қабығын аршып , түсіріп , резеңке тығынды спиртпен сүртеді де , ішінде еріткіші бар шпирц қосылған инемен теседі . Біртіндеп еріткіш жібереді, оның әсерінен антибиотик ериді, содан кейін флаконды тоңқайтып, сұйықты шприцке толтырады. Антибиотик ерітіндісін қыздыруға болмайды, өйткені жоғары температурадан ол бұзылады. Ерітілген күйінде антибиотикті бір тәуліктен артық сақтауға болмайды.

Йодта антибиотикті бұзады, сондықтан йод тұнбалары флаконның резеңке тығыны мен егетін жердің терісін өңдеуге қолданылмайды.

Шприцті дайындау, медбикенің қолдарын және сырқаттың терісін өңдеу асептиканың жалпы ережелері бойынша жасалады. Медбике қолдарын сабын және щөткемен ыстық су ағынының астында шприцті тікелей құрастыру алдында жуу керек. Таза қолмен басқа заттарды ұстауға болмайды.

Спиртке малынған мақтамен медбике мұқият тырнақ жиектерін сүртіп, оны тастайды, содан соң Спиртке малынған таза домалақтанған мақта алып сырқаттың инъекция жіберетін жерін сүртеді.
Бұлшық етке инъекция жасау техникасы.

Сырқат бөксе тұсқа дәрі енгізуге етпетінен немесе қырынан немесе бөксесін алдыңғы бетіне салған кезде шалқасынан жатады. Шприцті былайша ұстайды: екі саусақ - поршенді , бес саусақ – иненің муфтасын, ал қалған саусақтарымен цилиндрді тіреп ұстайды.

Шприц сыртын инъекция салатын тұсына перпендикуляр тұруы тиіс. Инені батыл қимылмен тері қаптарының ортасына 7-8 см терңдікке кіргізіледі , муфтасына 1см жеткізбейді , өйткені ине көбінесе осы жерде сынады. Осыдан кейін поршенді өзіне сәл тартып инені қан тамырына түспегеніне көз жеткізеді(шприц ішінде қан болмайды) , ал содан соң поршенді баса итеріп , ерітіндіні аяғына дейін шығарады. Ине кірген жердің терісінің жан-жағын сол қолымен тартады. Теріге спиртке малынған мақта тампонды қыса отырып , инені тез қимылмен суырып алу керек .

Бөксе бұлшық етіне дәрі енгізу кезінде сүйек қабатына тиіп кетпеу үшін шприцті қалам ұстағандай қисайтып ұстау керек .

Зарарсызданбаған шприцтер мен инелерді қолдану, инъекция салатын жерді дұрыс таңдамау, инені дұрыс салмаумен қан тамырына тиіп кетпеу салдарынан мынадай түрлі іріңдеу, нервті зақымдау, дәрі-дәрмектік эмболия, иненің сынуы .

Кейбір дәрілерді , әсіресе антибиотиктерді енгізуге анафилактикалық естен тану және басқа аллергиялық әсер болуы мүмкін. Осыған байланысты сырқаттың антибиотикке әсерін алдын ала анықтау қажет. Сырқаттың аллергиялық асқынуларына прфилактика жасау үшін Безредканың әдісі бойынша антибиотик енгізеді. Ол үшін шприцке 0,1 мл антибиотиктің ерітіндісін құйып алып , теріге салады да, 20 мин кейін оның әсерін тексереді. Егер сырқат терісі қызармаса , күлдіремесе , қан қысымы төмендемесе , тағы 0,5 мл ерітінді салады да 20 мин кейін флаконда қалғанның бәрін енгізеді. Егер сырқат денесі қызарып , жүрегінің тұсында жағымсыздық сезінсе , антибиотиктердің екінші үлесін салмай , дәрігерді шақырып, тағайындаған белгілеулерін орындайды.

Венаға дәрілік заттарды осындай тәсілмен ендіргенде, ол тікелей қанға түсіп, дереу әсер етеді. Венаға дәрі енгізу венепункция (көк тамырды тесу ) және венесекция (көк тамырды жару) жолымен іске асырылады.

ВЕНЕПУНКЦИЯ. Шамалы мөлшердегі дәріні венаға енгізуді дәрігер немесе жақсы үйренген егу бөлмесінің медбикесі жасайды. Ол үшін инесін жақсылап таңдап алған, сыйымдылығы 10-20 мл шприц, резеңке таспа, спирт және зарарсызданған материал болуы тиіс. Медбике қолын жуып , спиртпен сүртеді , ал тырнақтардың түбін йод тұнбасымен сүртеді. Қанға ауру удыратын микробтар түспеуі үшін асептиканың барлық ережелерінің орындалуын қатаң бақылау қажет.

Венаға дәрі құю үшін мөлдір ерітінділер қолданады. Бұл тәсілде енгізу мөлшері тері асты инъекциясының мөлшерінен біршама өзгеше, ал қатты әсер беретін дәрі-дәрмектер әрқашан баяу енгізіледі. Шприцке ерітіндіні құйып алмас бұрын, шатастырып алмағанын білу үшін медбике сол ерітінді екенін, оның даярланған күнін, мөлшерін міндетті түрде тексеруі тиіс . Мұндай тексерулер қажет , себебі медицина қызметкерлерінің ұқыпсыздығынан венаға улы ерітінділер , зарарсызданбаған немесе қою ерітінділерді жіберу салдарынан сырқаттың қайтыс болғаны жайындағы оқиғалар белгілі .

Ерітіндіні шприцке үлкен диаметрлі инемен тікелей ампуладан сорады . Шприцтегі ауаның барлық көпіршіктерін шығару қажет . Шприцті инесін тік , жоғары ұстап , поршеннің өзіне тарта отырып ұсақ көпіршіктерді ірілендіріп жинайды да , инеден шығарады . Венаға енгізу кезінде ауа эмболиясының қауіптігіне байланысты ауаның тіпті шағындау көпіршігінде қанға жібермеу керек .

Венаға енгізу әдетте білектің бүгілісіне жасалады. Ине сұғатын жерді спиртпен мұқият сүртеді . Білектің бүгілісінен жоғары таспа немесе кез келген резеңке жіппен венаны ісіндіру үшін шығару, қан тамырының қысылмауының маңызы зор , ол кәрі жілік артериясының соғуымен тексеріледі . Таспаны тез ағытып жіберетіндей етіп салады.

Сырқаттың қан тамыры тарамдарының іркілуін болдырмай , оны күшейту үшін бірнеше рет жұдырықты ашып , жұмып немесе таспа салар алдында қолды түсіру ұсынылады .

Процедура кезінде сырқат отырады немесе жатады . Оның қолы , шынтақ буыны қатты иілген қалыпта жатуы тиіс , ол үшін қолдың астына жалпақ жастық салады .

Зерттеуге жіберілетін қан венадан диаметірі үлкен кәдімгі Дюфо инесімен тесу арқылы алады .

Организмнің қарсы күресін тез арттыру немесе онда жиналған уды шығару үшін тамшылата енгізу организмге көп сұйықтықты (тәулігіне бірнеше литрге дейін ) жайлап енгізуге мүмкіндік береді . Енгізетін сұйықтық құрамы қанның осмос қысымын өзгертпеуі , қатты әсер етуі , мұқият зарарсыздандырылған болуы тиіс .

Венаға енгізуге қажетті аспаптар : шыны ыдыспен тамшылатып құюға арналған система , 1-2 қан ағызуын тоқтататын қысқыш , бинтті қысқыш , венаны тесуге арналған әр-түрлі калибрлі 3-4 ине . Тамызғыштың астында бақылау шынысы міндетті түрде қойылады , ол системада ауа барын дер кезінде байқауға әрі ауа эмболиясын болдырмауға мүмкіндік береді . Резеңке түтіктерді шыны бөліктерге тығыз кигізуге қажет .

Система (ампула немесе флакон , тамызғыш , резеңке үтікшелер) сұйықтықты жібермеуі немесе ауа сормауы , яғни тығыз тұруы тиіс .

Енгізуге арналған системаны әдетте алдын ала дайындайды да , орнатылған күйінде әрбір системаны жекелеген ақ жаймаға орап , автоклавта зарарсыздайды .

Зарарсыздаған соң система бір екі тәулікке жарайды . Қанды , қан араластырғышты , тұзды және дәрі ерітінділерін құю үшін кеңінен бір рет пайдаланатын системалар қолданылады . Система апирогенді усыз пластмассадан жасалады , шығаратын зауыт зарарсыздап , сериясы мен зарарсыздаған күнін көрсетіп , арнайы қорапта шығарады . Бұл системалар резеңке тығынымен жабылатын флаконнан бір рет құюға арналған . Система флаконға ауа жіберуге арналған инесі бар қысқа түтікшеден және тамызғышы бар ұзын түтікшеден тұрады . Қысқа түтікшенің бір ұшында ине , екінші ұшында шанды тұтып қалуға арналған сүзгі бар . Ұзын түтікшенің конусында флаконның резеңке тығынын тесетін ине , екінші ұшында венаға ендірілетін инеге келетін конюля бар.

1.Инъекция жасау арқылы дәрілік заттарды енгізу қалай аталады:

а)энтеральді

б)пероральді

в)парентеральді

г)сублингвальді

д)ректальді

2.Дәрілік заттарды парентеральді енгізу әдісінің тиімділігін ата?

а)оңай және қолайлы

б)дәрінің нақты дозасын және тез енгізу

в)асқынулардың аз болуы

г)науқас үшін қолайлы

д)енгізетін дәрілік заттардың кері әсері аз болуы

3.Қан тамырға , ткандерге және қуыстарға дәрілік заттарды шашырату қалай аталады:

а)пункция

б)прокол

г)блокада

д)экстракция

4.Медбике орындайтын инъекция түрлерін атаңыз?

а)тері ішіне , тері астына , артерия ішіне

б)күре тамырға , сүйек ішіне , бұлшық етке

в)тері астына , жүрек ішіне , күре тамырға

г)бұлшық етке , тері астына , күре тамырға

д)эндолимфаға , тері астына , бұлшық етке

5.Инъекция жасау кезінде медбикенің жеке қауіпсіздік барьерін атаңыз?

а)перчатканы киіп жүру , респираторды , көз әйнекті тағып жүру

б)масканы тағу , перчатканы кию

в)перчатка және противогазды тағып жүру

г)чумаға қарсы киімді киіп алу

6.Шприц ............тұрады:

а)корпус ,конус , ұштық

б)конуспен цилиндр , поршын

в)поршын , конус , ұштық

г)ұштық ,қалпақ , цилиндр

7.Тері астына инъекция үшін қажетті ине диаметрі қанша?

а)0,4 мм

б)0,6 мм

г)1,0 мм

8.Тері ішіне инъекция үшін қажетті ине диаметрі қанша ?

а)0,4 мм

б)0,6 мм

г)1,0 мм

9.Фабрикадан бір ретті қолданатын шприц қанша көлемде шығарылады ?

а)1 ,2 ,5 ,10 ,20 ;

б)1 ,5 ,10 ,15 ,20 ;

в)3 ,5 ,10 ,15 ;

г)2 ,5 ,10 ,15 ,20 ;

10.Инъекция жасау кезінде асептика және антисептика ережесін дұрыс сақтамағандықтан пайда болатын асқынулар қандай ?

а)аллергиялық реакциялар

б)ауа эмболиясы

в)инфильтрат , абсцесс

г)қышыну теріде әр-түрлі дақтардың пайда болуы

д)АҚ төмендеуі , РS жиіленуі

1. Науқасқа медбике бұлшық етке инъекция жасау қажет.Медбике қанша диаметрлі және ұзындықтағы инені қолданады ?

2. Медбике тері ішіне инъекция жасау үшін 0,8 мм диаметрлі , 6 см ұзындықтағы инені және 10 мл көлемді шприцті алды . Медбике енгізуге қажетті шприц және инені алды деп ойлайсыз ба ?

3. Медбике күре тамырға инъекция жасауға дайындалуда:Халатын және шашын жинап калпагын киді , қолын жуып перчатканы киіп алды . Инъекция жасау үшін дайындалған медбике нені қалдырып кетті?

• 
  оқыту: тыныс алу мүшелері және жүрек-қан тамыр жүйелері ауруларымен ауыратын науқастарды күтудегі емшараларды орындау іс-әрекеттері.
  

• 
  тәрбиелік: науқастарды бақылау және күтуді үйрету, науқасты позициялық дренажға үйрету, ылғалдандырылған оттегіні беру.
  

• 
  дамыту: шұғыл жағдайларда дәрігерге дейінгі көмек көрсетуді үйрету және дамыту.
  

14. 
    Мейірбике ісінің негіздері. Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.
    

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, ҚұспановаА.Р, Ахметова К.А.-Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

- бүйрек және асқазан-ішек жолын рентгенологиялық тексеруге науқасты дайындау.

- тексеруді өткізуге көрсеткіш және кері көрсеткіш.

- процедураны өткізу кезінде жеке қауіпсіздік техникасын сақтау.

- зерттеуді өткізу кезінде медбикенің қатысуы.

-рентгенді сәуле туралы түсінік.

-рентген сәулелерінің қасиеті.

-организмге және тканьдерге рентген сәулелерінөткізу.

-рентгеноконтрастты зат.

10. Жаңа сабақты түсіндіру: 54 мин (60%)

Жоспар:

- Тыныс мүшелері анатомиясын

- Тыныс мүшелері физиологиясын

- Тыныс мүшелерінің жиі кездесетін сырқаттары

- Тыныс мүшелері зақымдарының белгілері

- Тыныстың патологиялық түрлері

Тыныс мүшелері адам ағзасын оттегімен және ағзадан көміртегін шығарумен қамтамасыз етеді. Тыныс мүшелерінің жиі кездесетін сырқаттарына пневмония, бронх демікпесі, бронхоэктатикалық сырқат, өкпе эмфиземасы және пневмосклероз, өкпе ісіктері, туберкулез. Салыстырмалы жиі кездесетін өкпе тініндегі деструктивті сырқаттарды да (өкпе абсцесі мен гангренасы) жатқызуға болады.

Тыныс мүшелері зақымдарының жиі кездесетін белгілері: ентігу, жөтел, кеуде тұсында ауырсыну, қақырық тастау, қан түкіру, өкпеден қан кету.

Сау адамда тыныс алу ритмді, дем алуы мен шығаруы біркелкі. Тыныс жиілігі қалыпты кезде минутына 16- 20 – рет болады. Тыныс алудың жиілеуі (20 – дан жоғары ) – тахипноэ, төмендеуі ( 16 – дан төмен ) – брадипноэ, тыныстың уақытша тоқтауы – апноэ – деп аталады.

Чейн – Стокс, Куссмауль, Биот тыныстары жатады.

Чейн – Стокс тынысы кезінде науқаста бірінеше тыныстан кейін уақытша тыныстың тоқтауы ұласады ( 0, 5 – 1 ), ал сонан соң сирек әрі беткейлі тыныс пайда болып, ол бірте – бірте максимальды тереңдікке дейін жиілеп, тереңдейді.

Куссмауль тынысы – бұл сирек, бірақ шулы және терең тыныс.

Биот тынысы кезінде тыныс қимылдары уақыт арасында үзіліп тұрады ( апноэ ), ол бірнеше секундтан 0,5 минутқа дейін созылады.

Ентікпе, бұл – тыныс алудың күші мен ритмінің бұзылуымен сипатталатын жағдай. Ентігу кезінде тыныс жиілігі мен тереңдігі өзгерісімен айқындалатын тыныс реттелуінің бұзылысы дамиды. Тыныс бұзылысының үш түрін бөледі: инспираторлы, экспираторлы, аралас.

Инспираторлы ентігу қиын дем алумен сипатталады, шулы дем алу пайда болады. Ол көмейдің тарылуында, дауыс желбезегі спазмында, ірі бронхтарды ісікпен қысуында дамиды.

Экспираторлы ентігу. Қиын дем шығарудың қиындауымен сипатталады. Майда бронхтар мен бронхиолалардың қуысы тарылуында, бронхиальды демікпе, обструктивті бронхит, өкпе эмфиземасы сияқты сырқаттарда дамиды.

Аралас ентігу.

Кезінде дем алу мен шығару бірдей қиындайды. Бұндай ентігу өкпенің тыныс беткейінің айқын азаюында дамиды. Ол жедел пневмония, пневмоторакс кезінде уақытша, ал өкпе эмфиземасы кезінде үнемі ұсталып тұрады. Ентігу негізінде тыныс мүшелері сырқаттарында дамитын тыныс жетіспеушілігі жатады. Кенеттен дамыған ентігу, ағзада оттегі жеткіліксіздігі мен көміртегі жиналуымен сипатталатын жағдайды тұншығу дейді. Ұстама түрінде дамитын тұншығуды демікпе (астма ) деп атайды. Бронхиальды демікпе кезінде дамитын тұншығу себебі майда бронхтар спазмы, шырыш қабат ісінуі мен қою қақырық жиналуы.

1. 
   Наукасты тыныштандыру
   
2. 
   науқасты ыңғайлы калыпка отырғызу
   
3. 
   таза ауаның келуін камтамасыз ету
   
4. 
   кысып турған киімдіріп босату
   
5. 
   пульс жиілігі мен сипатын аныктау
   

1. 
   егер жүрек дүрсілі бұрын болған болса, оған наукас кандай ем, қандай
   дәрі колданғаньш, жүрек дүрсілі өздігінен кеткен - кетпегенін сұрау қажет.
   
2. 
   кайталанатын жүрек дүрсілі кезінде дәрігер консультациясы кажет болады.
   

1. 
   Наукасты тыныштандырып, ыңғайлы калып беріңіз, оған толык физикалык және психикалық тыныштықты қамтамасыз етіңіз, таза ауа келуін кадағалап, кысып түрған түймелерін босытыныз, пульсін, артериалды кан кысымын өлшеңіз.
   

1. 
   наукасқа тіл астына валидол дәрісін беріңіз
   

2. 
   егер валидолдың зффективтілІгі болмаса, ал үстама жалғасы берсе, наукасқа тіл астына нитроглицирин таблеткасын (немесе 1-2 тамшы 1% нитроглицирин ерітіндісін + кантпен немесе валидол таблеткасымен) беріңіз. Наукасты нитроглицирин кабылдаудан бас аурудьщ болатындығы жөнінде ескертініз.
   

4. 
   дәрігердің шақырылуын кадағалаңыз.
   
5. 
   жүрек тұсына және төс үстіне кыша, наукастьщ аяк - кольша грелка койыңыз.
   
6. 
   егер ауырсыну ұстамасы кайытпаса, 5-10 мин салып кайта берілген нитроглицириннің эффективтілігі болмаса дереу дәрігер консультациясы және жедел госпитализация қажет етіледі, себебі жедел кан айналым бүзылысы әсерінен жүрек бүлшық етінде өзгеріс тууы мүмкін (инфаркт миокарда)
   
7. 
   наукаска қатаң төсек режимін камтамасыз етіңіз
   
8. 
   тыны салу, пульс жиілігін, АҚ қысымын өлшенуін, дене кызуынын өлшенуін камтамасыз етіңіз (ауырсыну үстамасынан кейін пайда болған дене кызуын миокард инфарктының белгісі болуы мүмкін) мүмкіндігіне наукаска оттегі беріңіз.
   

1. 
   Наукасты тыныштандырып, қысып тұрған киімін босатып, таза ауаның
   келуін камтамасыз етініз
   

1. 
   онын АҚ кысымьш өлшеңіз
   

2. 
   егер наукас жаткан болса, онда оны жартылай отыратын калыпка келтіріу қажет
   

2. 
   егер сист қан кысымы 100 мм с.б. астына нитроглицерин беріңіз
   

3. 
   оксигенотерапия жүргізіңіз. Егер наукаста күркілдеген тыныс алу болса және ақшыл - кызыл көпіршікті какырык бөлінсе, онда оксигенотерапияны көпірікбасушы арқылы беру керек. Көпірікбасушы ретінде 70% этил спирті немесе 10 % антифомсиланның спирттік ерітіндісі колданылады.
   

6. 
   аяк пен колға жгут салыңыз, бірак жгут тек венаны кысу керек, ал артерияда пульс болуы қажет. Осы жағдайда қанның бір бөлігі периферияда жиналады, айналымдағы қаннын көлемі азаяды, осьшьщ арқасында сол жақ карыншаның жұмысы жеңілденеді.
   

3. 
   жгуты бірден барлык перифериялык мүшеден шешуге болмайды.
   
4. 
   келесі әрекеттерді дәрігердің нұсқауымен орындаңыз.
   

1. 
   Қатаң емес төсек режимі және психикалық тыныштык сақталуы кажет.
   

1. 
   ісіну кезінде терінің қорғаныстық қабілеті күрт төмендеп, тіліктер пайда болады, ал бүл жер инфекцияны кіру какпасы болуы мүмкін. Сол үшін науқастың төсегі мен төсеніші ыңғайлы болуы тиіс.
   
2. 
   сұйықтык ішу режимін кадағалау (тәуілік сайын зәр шығару мөлшерін есептеп, жазып отыру) керек.
   

2. 
   үйлесімді емдік тамақтандырылуын камтамасыз ету
   
3. 
   наукастың туысқандарына күтім туралы түсінік беру
   
4. 
   гигиеналык ваннаны немесе душты тек дәріегрдің рүксатымен қабылдайды;
   

3. 
   іркілу қуысьшдағы іркіліс әсерінен төбет төмендейді жүрек айныйды, күсу болады, іштің жоғарғы бөлігінде керілу болып, іш қатады ішекті мезгілінде бастау наукастын халін жақсартады
   

1. 
   АҚ кысымын өлшеңіз,наукасты тыныштандырыңыз, оған ығайлы калып табуға көмектесіңіз, толык физикалык және психикалык тыныштықтың сакталуын камтамасыз етіп,кысыл түрған түймелерін ағытыңыз, таза ауа келуін кадағаланыз.
   
2. 
   Жүрек туысы ауырсынатын жағдайда наукаска тіл астына валидол немесе
   нитроглицерин дәріні беріңіз.
   

3. 
   желкеге және балтабарға кыша кою.аякка ыстык ванна, колға жылы ванна қабылдау, баска суық кою жаксы нөтиже береді.
   
4. 
   Дәрігердін нүскауымен дәрі кабылдап жүрген науқастың дәрісін кабылдату керек.
   
5. 
   Үнемі АҚ кысымын қадағалап, дәрігер консультациясын камтамасыз ету қажет.
   

1. 
   Наукасты горизонтальды қалыпта жаткызып (жастыксыз), аяк жағын көтерін кереу керек.
   
2. 
   кысып турған киімін босатып, таза ауа келуін камтамасыз ету, кеудесімен бетін суык сумен сулау, көкірегі мен самайын колмен укалау, бетін қолмен немесе дымқыл орамалмен шапалакпен соғу.
   
3. 
   наукастың мүрнының алдына мүсәтір спиртІмен дымкылдалған тампонды жакындату (самайьш сүртседе болады).
   
4. 
   аяғына грелка койып, көрпе жабу. Осының бәрі жасалғанда, науқас 20-40 минут ішінде өзіне келеді. Медикаментозды көмек тек талма ұзарып кетсе ғана
   
5. 
   көрсетіледі. Талмадан шыккан наукасқа тыныштык кажет етіледі. Егер талма үйде болса, онда наукастын госпитализациясы жөніндегі сүракты шакырылған дәрігер шешеді.
   

1. 
   Наукаска төсекке горизонтальды және тыныштыкты камтамасыз ету керек.
   

1. 
   наукасты жылыту үшін оны көрпемен жауып, аяғына грелка кою керек.
   
2. 
   бөлмеге таза ауаньщ кіріуін кадағалау.