Дәріс сабақтарға әдістемелік нұсқаулық
Әдебиетімізде ӛзінің жанрлық белгі-сипаттары арқылы ертеден-ақ жеке сала болып
дамыған ақындық және жыраулық поэзияның алатын орны ерекше. Кӛне дәуірлерден бері
фольклорлық туындылармен ӛзектесе, жарыса дамып келген бұл сала халқымыз бастан
кешкен тарихи оқиғалардың кӛркем шежіресі іспеттес ел тұрмысының сан алуан
қырларын қамтып бейнелеуге әр кез елеулі үлес қосып отырған. «Жыраулар поэзиясы»
пәні – ғылыми-теориялық білім беруді мақсат ете отырып, оның болашақта зерттелуге
тиіс проблемаларына байланысты студенттерді ӛзіндік ізденіске баулуды нақты міндеті
деп санайды. Пәнді оқыту барысында студенттерге теориялық және тәжірибелік
тұрғыда білім беруге баса назар аударылады.
Пәннің теориялық бӛлімінде ХҮ-ХҮІІІ ғ.қазақ әдебиетінің ӛзіндік даму
ерекшеліктерін, кӛркемдік қасиеттерін кӛрсететін жанр ретінде танылуы, оның ұлттық
мәдениетімізден алатын орны, кеңестік кезең әдебиетімен сабақтастығы, басқа ӛнер
салаларымен байланысы, басты қозғаған тақырыптары жайлы мәліметтер беру, семинар
сабақтары және зертханалық сабақтары теориялық материалдарды меңгеруді қамтамасыз
етеді.
Семинар, практикалық сабақтарды өткізу жоспары
Семинар, практикалық
сабақтар тақырыбы
Мақсаты
Көрнекті құралдарды
пайдалану (интерактивті әдістер)
Сабақ
түрі
1.Алғаш қазақ хандығының
құрылу себептері. Тарихи-
әлеуметтік мәселелердің
әдебиетке әсері. Хандық дәуір
әдебиетінің зерттелуі.
Қазақ
хандығының
құрылуы
қарсаңындағы
қоғамдық-
әлеуметтік, саяси
жағдай
туралы
мәлімет
беру.
Дәуір әдебиетінің
зерттелуі
1. Мағауин М. Ғасырлар бедері.
Алматы,1991.
2. Ерте дәуірдегі қазақ әдебиеті.
Зерттеулер. Алматы,1980.
3. Қазақ әдебиетінің тарихы. 3-4
том.
Белсенді
семинар
2.Жырау
және
жыршы.
Айырмашылығы.
Жыраулар
поэзиясындағы
басты
сарындар.
Жыраулардың
әлеуметтік
тұлғасы,
жыраулар
поэзиясының
басты сарындары,
кӛркемдік
ерекшеліктері
туралы мағлұмат
беру.
1.
Жұмалиев
Қ.
ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1967.
2. Әуезов М. Әдебиет тарихы.
Алматы,1992.
3.
Кенжебаев
Б.
Қазақ
әдебиетінің
тарихы.
Алматы,1973.
Белсенді
семинар
3.
Қазтуған
жыраудың
ӛмірінен мәлімет. Мұрат ақын,
Мұрын жыраулар жырлаған
«Қазтуған», «Қарға бойлы
Қазтуған»
атты
толғау-
поэмалары
туралы.
Қазтуғанның нәзік лирик, әрі
ірі эпик, жорық жырауы
болғандығы.
Қазтуған
жырларының маңызы. Қиял
байлығы, суреттеу шеберлігі,
таза ұлттық рух, ұлттық тіл
тазалығы.
Қазтуған
жыраудың ӛмірін,
шығармашылығы
ның
зерттелуін
толық игерту
1.Қазақ
хандығы
дәуіріндегі
әдебиет (ХҮ-ХҮІІІ ғ.ғ.). А., 1998
2.Мағауин М. Қазақ хандығы
дәуіріндегі әдебиет. А., 1992
Семинар
4.
Асан қайғының халық
арасында
әулие
ретінде
құрмет тұтылуы. Асан және
қазақ хандары. Асан туралы
аңыздарға қысқаша шолу.
Асан
толғауларының
кӛркемдік ерекшелігі, маңызы
тәрбиелік
орны.
Асан
қайғының шығармаларының
зерттелуі
жайлы.
М.Әуезовтың,
Ш.Уәлихановтың,
Х.Сүйінішәлиевтіңт.б.
ғалымдардың пікірлері.
Жырау Асан мен
аңыздағы
Асанның
ара
жігін
ажыратып
түсіндіру.
1.Ерте дәуірдегі қазақ әдебиеті.
Зерттеулер. Алматы,1980. .
2.Әуезов М. Әдебиет тарихы.
Алматы,1992.
3.Мағауин М. Қобыз сарыны. А.,
2003
Белсенді
семинар
5. Доспамбет ӛмірі туралы
деректер.
Жырау
шығармаларының
жариялануы.
Доспамбет
шығармашылығының
зерттелуі.
Доспамбет
шығармаларының
тілі,
толғауларының маңызы, ӛзіне
арналған жырлары.
Доспамбет туралы
аңыз әңгімелердің
орыстың
ұлы
ғалымдарына
белгілі
болғаны
жайында,
Доспамбет
шығармаларының
зерттелуін толық
меңгерту.
1.Қазақ
хандығы
дәуіріндегі
әдебиет. А., 1993
2. Қазақ хандығы дәуіріндегі
әдебиет (ХҮ-ХҮІІІ ғ.ғ.). А., 1998
3.
Ӛмірәлиев
Қ.
ХҮ-ХІХ
ғасырлардағы қазақ поэзиясының
тілі. А., 1976.
Белсенді
семинар
6.
Шалкиіз
жырау
шығармаларының
жариялануы,
аударылуы.
Жырау
ӛміріне
қатысты
деректер. Би Темірге арналған
толғауларының
ерекшелігі.
Толғауларындағы
философиялық толғаныстар.
Шығармаларындағы
ерлік
тақырыбы,кӛркемдігі.
Жыраудың ӛмірі,
шығармалары,
олардың зерттелуі
туралы мағлұмат
беру.
1.Жұмалиев
Қ.
ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1967.
2. Әуезов М. Әдебиет тарихы.
Алматы,1992.
3. Дүйсенбаев Ы. Эпос және
ақындар мұрасы. Алматы,1987.
Практика
лық сабақ
7. ХҮІІ ғасырдағы тарихи-
әлеуметтік
жағдайлары.
Жырау
туралы
тарихи
деректер. Шығармаларындағы
Есім
хан
бейнесі.
Толғауларының
кӛркемдік
ерекшеліктері.
ХҮ-ХҮІ
ғасырлардағы
тарихи-әлеуметтік
жағдайларға шолу
жасау. Жиембет
жыраудың
шығармашылығы
на талдау жасау.
1.Қазақ
хандығы
дәуіріндегі
әдебиет. А., 1993.
2.
Ӛмірәлиев
Қ.
ХҮ-ХІХ
ғасырлардағы қазақ поэзиясының
тілі. А., 1976.
3. Жұмалиев Қ. Қазақ эпосы мен
әдебиет тарихының мәселелері.
А., 1959.
Практика
лық сабақ
8. Марғасқа жыраудың ӛміріне
тоқталу, шығармашылығының
зерттелуі. 2. Марғасқа жырау
Есім ханның әрі батыры, әрі
ақылшы жырау болғандығы
жайлы.
М.Кӛпеевтің
«Ел
аузынан
жинаған
әдебиет
үлгілері»
атты
қолжазбасындағы
Марғасқа
жырау туралы айтылғандарға
тоқталуы. Біздің заманымызға
жеткен Марғасқа жыраудың
«Ей,
Қатағанның
хан
Тұрсын» жырының шығу
тарихы.
Жыраудың бізге
жеткен
жырларының
тақырыбын ашу,
шығармашылығы
н, ӛмірін толық
меңгерту.
1.ХҮ-ХҮІІІ ғ.ғ қазақ поэзиясы.
Алматы,1982.
2. Қазақ әдебиетінің тарихы. 3-4
том.
3. Ай, заман-ай. Ӛлеңдер
жинағы. Алматы,1990.
Белсенді
семинар
9.
Жырау
ұрпақтарының
айтқан деректері, әрі “Тауарих
хамса”
бойынша
Ақтамбердінің
атақты
Қаракерей Қабанбаймен бірге
Найманның
бір
кӛсемі,
әскербасы
батыры,
әрі
тӛгілмелі жырау болғандығы
туралы мәлімет. Ақтамберді
Ақтамберді
жырларының
азаттық,
бостандық
толғаулары
екендігін жеткізу.
Ӛмірін түсіндіру
барысында
ӛлеңдерін дәлел
1.Жұмалиев
Қ.
ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1967.
2. Қазақ әдебиетінің қысқаша
тарихы. А., 2000. 3 том.
3. Негимов С. Ақын-жыраулар
поэзиясы. А., 2001
Белсенді
семинар
елін,
халқын
жаудан
қорғаушы,
тарихи
оқиғалардың бел ортасында
жүріп азаттықты, еркіндікті,
халық үшін “күлдір-күлдір
кісінетіп, күреңді мінгені”,
ерлікке,
батырлыққа
шақырған
жауынгер
екендігіне
ерекше
назар
аудару.
Ақтамберді
толғауларының қайнар кӛзі-
Шалкиіз,
Доспанбет
сияқтыӛзінен бұрынғы аталар
мұрасының заңды жалғасы,
кӛне
қазақ
поэзиясы
екендігіне түсінік беру.
ретінде
пайдалану.
10.
Тәтіқара
ӛміріне
байланысты
деректер,
ел
аузындағы
әңгімелер.
Шығармаларының тақырыбы,
ерекшелігі,
Толғауларының
кӛркемдігі.
Ақынның
ӛмірі
мен
шығармашылығы
туралы
толық
мағлұмат беру.
1.Қазақ
хандығы
дәуіріндегі
әдебиет (ХҮ-ХҮІІІ ғ.ғ.). А., 1998
2. Мағауин М. Қазақ хандығы
дәуіріндегі әдебиет. А., 1992
3. ХҮ-ХҮІІІ ғасырлардағы қазақ
поэзиясы. А., 1982
Практика
лық сабақ
11.Үмбетей
шығармашылығының
зерттелуі.
Жыраудың
Бӛгембай батырға арналған
толғауларының
ерекшелігі.
Толғауларының кӛркемдігі.
Жыраудың ӛмірі,
шығармаларының
тақырыбы туралы
деректерге сүйене
отырып,
түсіндіру.
1.ХҮ-ХҮІІІ ғ.ғ қазақ поэзиясы.
Алматы,1982.
2. Ай, заман-ай. Ӛлеңдер
жинағы. Алматы,1990.
3. Сүйіншалиев Х. ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1989.
Практика
лық сабақ
12. Бұқардың ХVIII ғасырдағы
қазақ әдебиетінің ең кӛрнекті
ӛкілі
болғандығы.
Бұқар
шығармашылығын
жинастырған атақты Мәшһүр
Жүсіп жайында сӛз қозғау.
Бұқар
шығармашылығының
зерттелінуі.
Бұқар
поэзиясының
кӛтерген
тақырып
жағынан
әр
алуандығы.
Бұқар
толғауларының кӛркемдігі.
Жырау
шығармашылығы
ӛз заманының, ӛз
ортасы,оның
әлеуметтік саяси
келбетінің айнасы
екендігін ашу.
1.Қазақ әдебиетінің тарихы. 3-4
том.
2. Сүйіншалиев Х. ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1989.
3.
Жұмалиев
Қ.
ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1967.
4. Бұхар жырау. Ай, Абылай,
Абылай. Алматы,1993.
Белсенді
семинар
13. Қожаберген жыраудың
ӛмірі туралы деректер. «Елім-
ай»
дастанының
жазылу
тарихы.
Қожабергеннің
дастандары.
Жыраудың ӛмірі,
шығармаларында
ӛз
заманының
бейнеленуін
мысалдар арқылы
кӛрсету.
1.
Кенжебаев
Б.
Қазақ
әдебиетінің
тарихы.
Алматы,1973.
2. Негимов С. Ақын-жыраулар
поэзиясы. А., 2001
3. Мағауин М. Қобыз сарыны. А.,
2003.
Практика
лық сабақ
14.
Кӛтеш
ақындығының
алғаш танылуы. Ақынның
ӛмірі.
Шығармаларының
тақырыбы.
Ӛз
тұрмысы
Кӛтеш ақынның
ӛмірі
мен
шығармашылығы
мен
таныстыру.
1. Қазақ хандығы дәуіріндегі
әдебиет (ХҮ-ХҮІІІ ғ.ғ.). А., 1998
2. ХҮ-ХҮІІІ ғасырлардағы қазақ
поэзиясы. А., 1982
Практика
лық сабақ
туралы мәліметтер.
Ақын
мен
жыраудың
айырмашылығын
түсіндіру.
3.
Ӛмірәлиев
Қ.
ХҮ-ХІХ
ғасырлардағы қазақ поэзиясының
тілі. А., 1976.
15.
Шал ақынның ӛмірі мен
шығармашылығы.
Шығармаларының зерттелуі,
жариялануы.
Ӛлеңдерінің
жаңашылдығы.
Шығармаларының
тілі,
кӛркемдігі.
Шал
ақын
шығармаларының
жаңашылдығын
таныту.
1. Қазақ әдебиетінің тарихы. 3-4
том.
2. Сүйіншалиев Х. ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1989.
3.
Жұмалиев
Қ.
ХҮ-ХҮІІІ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті.
Алматы,1967.
Белсенді
семинар
Достарыңызбен бөлісу: |