Жұмыс бағдарламасы (Syllabus). Бірінші басылым Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

 
Л.Н. Гумилев атындағы 
Еуразия ұлттық университеті 
Пәннің оқу-әдістемелік кешені 
Басылым: 
алтыншы 
 
 
 
 
 
№ 7 Дәріс 
Дәріс тақырыбы: Жануарларды биоиндикатор ретінде пайдалану  
Мақсаты:
 Биоиндикатор ретінде жануарларды пайдалану туралы білім 
беру. 
Биоиндикациялау  әдістері  негізінен  екі  қағидаға  негізделеді: 
биоценозге  тән  ағзалардың  табылуын  тіркеу  (көрсеткіштік  немесе 
репрезентативтік)  және  түрлік  құрылымын  талдау.  Тіршілік  ету  ортасының 
жағдайы  кейде  биоценоздардың  функционалдық  сипаттамасымен  (алғашқы 
өнімнің  шамасына,  деструкциялану  қарқынына  және  кейбір  басқа  да 
көрсеткіштермен) бағаланады. Биоиндикаторлар ретінде өсімдіктермен қатар 
жануарларды,  бактерияларды  және  вирустарды  пайдаланады.  Омыртқалы 
жануарлар 
омыртқасыз 
жануарлар 
мен 
өсімдіктерге 
қарағанда, 
биоиндикаторлар  ретінде  өте  сирек  қолданылады.  Дегенмен  де,  омыртқалы 
жануарлардың  биоиндикаторлар  болып  есептелетін  көптеген  әдістер  бар. 
Омыртқалы жануарлар келесі ерекшеліктеріне байланысты орта жағдайының 
жақсы индикаторы қызметін атқарады:  
консументтер  бола  отырып,  олар  экожүйенің  әр  түрлі  трофикалық 
деңгейінде болады және тағамдық тізбектер арқылы ластандырушы заттарды 
жинақтайды; 
зат  алмасу  белсенді  жүреді,  бұл  ортаның  жағымсыз  факторларының 
ағзаға тигізетін ықпалының жылдам байқалуына ықпал етеді;  
уытты  заттарды  жинақтауға  қатысты  әр  түрлі  қабілеті  болатын  және 
физиологиялық  жауап  қайтаруы  бір  мағыналы  емес,  жақсы  сараланған 
тіндері  мен  ағзалары  болады,  бұл  зерттеушіге  тіндердің,  ағзалардың  және 
олардың  қызметтерінің  деңгейінде  тестілердің  зор  жинағына  ие  болуға 
мүмкіншілік береді;  
жануарлардың  орта  жағдайына  күрделі  бейімделуі  және  айқын 
байқалатын  мінез-құлықтық  реакциялары  антропогендік  өзгерістерге  өте 
сезімтал,  бұл  әсер  ететін  ықпалға  жылдам  жауап  қайтаруын  тікелей 
бақылауға және талдауға мүмкіндік береді; 
даму  циклі  қысқа  және  тұқымы  көп  жануарларды  бірқатар  ұзақ 
бақылаулар  жүргізу  үшін  пайдалануға  және  факторлардың  келесі  ұрпаққа 
тигізетін ықпалын қадағалауға болады;  
ұзақ  өмір  сүретін  жануарлар  үшін  онтогенездің  ерекше  қауқарсыз 
кезеңдерімен сәйкес өте сезімтал тестілерді таңдауға болады.  
Омыртқалы  жануарларды  биоиндикаторлар  ретінде  пайдаланудың 
негізгі  артықшылығы  –  олардың  адамға  физиологиялық  жағынан  жақын 
болуымен  тұжырымдалады.  Негізгі  кемшіліктері  –  оларды  табиғаттан 
табудың 
күрделілігімен, 
ұстаумен, 
түрді 
анықтаумен, 
сондай-ақ 

 

жүктеу/скачать 2,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: