Ж‰регі ж‰з жыл жырлаѓан
жүктеу/скачать 195,44 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Авторы: Мырзатай ЖОЛДАСБЕКОВ.
| Жамбылдың жолбарысы
1936 жылы Мәскеуде өтетін қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігі қарсаңында: “Жамбыл деген ақын өмірде болмаған, ол ойдан шығарылған, қиялдан туған адам”, — деген арыз түседі. Анық-қанығын тексеру үшін Орталық партия комитеті Қазақстанға Леонид Сергеевич Соболевті жібереді. Ол кісі келе сала М.Әуезовтен: – Жамбыл деген ақын бар ма? – деп сұрапты. – Иә, бар, Алматының іргесінде, өзі өсіп-өнген жерде тұрады, – деп жауап беріпті Мұхаң. – Көрсем, ондай адамның бар екеніне көзімді жеткізу үшін бірге барып қайтсақ қайтеді, – депті. Сөйтіп, Л.Соболев, М.Әуезов, Ә.Тәжібаев үшеуі Жамбылдың үйіне бірге келіпті. Жамбыл қарсы алыпты, байтақ әңгіме айтыпты, жыр төгіпті. Мұхаң қолма-қол аударып отырыпты. Тез қайтамын деп келген Л.Соболев ақынның үйіне үш күн қоныпты. Жамбылдың ұлы сүре даңғылдығына, асқан жыраулығына, соншалықты хикаяшылдығына қайран қалыпты. — Бізге импровизациялық өнер өткен күннің романтикасы тәрізді ғой. Жеке басым “Сирано де Бержеракты” сахнадан он рет көруге әзірмін, бірақ қазір де сондайлар бар деушілерге, өмір бойы өлеңмен, өлең болғанда қандай, классикалық өлеңмен сөйлейтін адам болады дегенге сенбеген болар едім. Ал Жамбылдың “Манасты” он жеті күн, “Көрұғлыны” қырық күн айта алады, барлық қазақ эпосын жатқа біледі, бір басында миллионнан астам ұйқас бар дегенге сенбеске шарам жоқ. Жамбыл түсінде де өлең шығаратын болуы керек, бұл ғажап екен! Мен үш күнде Жамбыл университетінен өттім, Жамбыл тайниктерін аштым. Жамбыл өнері – импровизацияның өнері, өзі сол өнердің, поэзияның данасы екен, бұл расында көзі тірі, бізге көрініп тұрған Гомер екен, мұны көрген кісіде арман жоқ, – деп, Жамбылды қайта-қайта құшақтап, сақалынан сүйіп аттаныпты. Сол жолы Жамбыл оған темекі туралы әңгіме-ертегі айтып беріпті. Оның өзі бір күнге созылыпты. Тапжылмай, ұйып тыңдаған Соболев: – Егер Лев Толстой темекі туралы әңгіме жазса, дәл осыдан артық жазбас еді, – деген екен. Жамбылды тану, оның ақындық болмысын, ұлылығын тану деген, міне, осы. Түптеп келгенде, Жамбылдың ұлылығын тану – оның жолбарысын тану деген сөз. Жамбыл өмірінің соңғы күндерінде орталық емханада жатыпты. Қайта-қайта нашарлап, қысыла беріпті. Қысылған сайын Әбділда Тәжібаевты шақыртады екен. Әбекең: – Тәте, жақсы боп кетесіз, – деп көңілін жұбататын көрінеді. Бір күні кешкісін қысылып жатыр деген соң Әбекең тез жетеді. Келе сала қолын ұстап әдеттегідей: – Тәте, тәуір болып кетесіз, – дей бастағанда Жәкең: – Жоқ, енді оңалмаспын. Сарыбай тапсырып кеткен қызыл жолбарысым болушы еді, қиналғанда, тарыққанда құйрығын бұлаңдатып жанымда жатушы еді. Сол қызыл жолбарысым жаңа ғана кешкісін батысқа қарай кетті. “Пұшайт! Пұшайт! Пұшайт!” – деп үш рет айқайладым, жолбарысым артына қарамады. Алладан хабар келген секілді, аманатын тапсырайын, қамдарыңды жасай беріңдер, – депті. Айтқандай-ақ, сол күні Жамбылдың алып жүрегі тоқтапты. Осы әңгімені кейін Әбділда ағамыз өзінің досы, атақты сыншы Виктор Шкловскийге айтыпты. Таңғалған Шкловский Жазушылар одағының кезекті бір пленумында мінбеден: – Мой друг Абдильда Тажибаев мне говорил, что у великого Джамбула был свой тигр. У настоящего поэта должен быть свой тигр! – деп айқай салыпты. Шындығында да Жамбыл – жолбарысы болған ақын. Жамбылдың жолбарысы деген сөз Жамбыл ақындығының Феномені, Киесі, Құдіреті деген сөз. Жамбылдың даңқы жөніндегі мақаланы мына бір әңгімемен аяқтағым келіп отыр. Мұхтар Әуезов университетте оқып жүргенімізде бізге үш жыл қатарынан лекция оқыды. Ол кісіден “Қазақ халқының ауыз әдебиеті”, “Манас”, “Абайтану”, “Туысқан халықтар әдебиеті” курстарын тыңдадық. 1957 жылы Үндістанға барып қайтқан сапарын бізге жырдай етіп айтып берді. Соңында былай деп еді: – Менің аты-жөнімді, “Абай жолы” романымды үнділер жақсы біледі екен, бірақ ұлтымды білмейді екен. Ұлтымның қазақ екенін білдіремін деп келтірмеген мысалым қалмады. Бір кезде аузыма Жамбыл түсті. Жамбылдың есімін атадым. Сол кезде залда отырғандар ду қол шапалақтап, дүрлігіп орындарынан тұрып кетті. Үндінің бір ақыны мінбеге шығып, Жамбылдың “Жаңа заң” дейтін өлеңін өз тілінде жатқа айтты. Жұрт қошамет көрсетіп, ұзақ қол шапалақтап тұрып алды. – Міне, мен сол Жамбылдың ұлтынанмын, – дедім. Жамбылдың даңқы әлемге жайылғаны былай тұрсын, ұлы ақынның есімі қазақ ұлтының паспортына айналған екен, – деп еді асыл ағамыз. Шынында да Жамбыл – қазақ халқының төлқұжатына айналған адам. Қазақ халқы барда Жамбыл есімі де бірге жасай беретін болады. Авторы: Мырзатай ЖОЛДАСБЕКОВ. жүктеу/скачать 195,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|