Тарих сабақтарындағы ойындар мен таластар және оны өткізудің әдістемесі

Тарих сабақтарындағы ойындар мен таластар және оны өткізудің әдістемесі

Ойын оқушының ой-санасын оятып, ӛткеннен не қазіргі кезеңнен келген басқа адам бейнесіне енуіне мҥмкіндік береді. Оны «ӛзінен жоғары секіруге» мәжбҥр етеді немесе ол ҥлкен адамды бейнелейді. Ойын барысында оқушы ӛз қаһарманының ойын, сезімі мен әрекеттерін тҥсіне отырып тарихи шынайылықты модельдейді. Осымен бірге ойын барысында игерілген білім әрбір оқушы ҥшін жаппай маңызды, эмоционалды бейнелі бола отырып, ол оқушыға тарихи кезеңді терең тҥсінуге, сезінуге кӛмектеседі. Мҧндай қиын міндет оқушыдан барлық дағдыларды мобилизациялауды, жаңа білімді тереңдетуді , ӛз ақыл-ой ӛрісін кеңейтуді талап етеді және ең бастысы

1. 
   Ойынға қатысушылардың тікелей сӛзінің болуы, яғни диалогтың болуы;
   
2. 
   Бейнеленетін ситуацияның болуы, яғни ӛткендегі немесе қазіргі кездегі оқиға не қҧбылыс.
   

1. 
   Оқушының ойлауын қажет ететін және оқушыға тікелей әсер ететін ойындар /ребус, крассворд, сканворд т.б./
   
2. 
   Оқушының қатысуымен болатын сюжеттік-рольдік ойындар;
   
3. 
   Оқушыға тікелей әсер ететін жеке ойын тапсырмалары;
   
4. 
   комплексті ойын жҥйесі /мыс,КТК/
   

• 
  жаңа материалды оқуға арналған ойындар;
  
• 
  бекіту ойындары;
  
• 
  жинақтаушы ойындар;
  
• 
  релаксациялық ойын-ҥзілістер, сергіту сәттері.
  

• 
  тарихи-әдеби;
  
• 
  тарихи-филологиялық;
  
• 
  тарихи-географиялық;
  
• 
  тарихи-математикалық т.б. болып та бӛлінеді.
  

1. 
   Мҧғалім оқушылармен бірге бір жағдайларды таңдайды, белгілі бір кӛріністі жоспарлайды. Оны ӛткізуді оқушылармен бірге таңдайды.
   
2. 
   Рӛлдік ойынға қатысатын оқушылар санын бірден шешіп алады, осы жерде мҧғалім ҧялшақ, ҥндемейтін оқушылардың белсенділігін кӛрсету ҥшін оларды да рӛлдік ойынға қамтиды.
   
3. 
   Рӛлдік ойынды қандай қалыпта ӛткізуді де шешіп алуға болады. Мҥмкін алдын ала оқиғаның тарихын бір оқушы оқып шығады. Оны басқа оқушы кӛрініс қылып кӛрсетеді. Басқа бір жолы оқушыларды алдын ала топқа бӛліп, жағдайларды әр топқа ҥлестіріп, оны барлық топ мҥшелерінің ойнап кӛрсетуін талап етуге де болады. Мысалы, сот ойынын кӛрсеткісі келсе, топ мҥшелерінің біреуін сот, адвокат, айыптаушы, жәбірленуші т.б. қылып рӛлді ҥлестіруге де болады.
   
4. 
   Мҧғалім рӛлдік ойынның дайындығы мен оны кӛрсетудің уақытын алдын ала айтуы керек. Қажет болса, сынып ішіндегі парталар мен орындықтардың да орнын ауыстыруға болады.
   
5. 
   Рӛлдік ойын ӛткізіп жатқан уақытта ойын тым шиеленісіп кетсе, мҧғалім оны дереу тоқтатып, жалпы оқушылармен талдау жҥргізуге де болады.
   
6. 
   Рӛлдік кӛрініс кӛрсетіліп біткеннен кейін міндетті тҥрде мҧғалім оқушыларға ең алдымен олардың ӛз рӛлдерінен шығуларын қайта-қайта ескертіп барып, жалпы талдау жасау қажет. Бҧнда мҧғалім әр оқушының белсенділігі мен қабілетін, туындаған жағдайдан шыға білетін жолды дҧрыс таңдай алғанына қатты назар аудару керек. Әр рӛлдік ойында ҥйренетін, сабақ алатын тҧстары болады, соны оқушыларға айту керек.
   
7. 
   Рӛлдік ойында әр персонаждың дҧры немесе дҧрыс емес орындалғанын баса айтып кӛрсетудің қажеті жоқ, бҧнда оқушы
   

1. 
   талдау ойыны, онда ғалымдар симпозиумы, диспут, журналистермен дӛңгелек ҥстел, телекӛпірлер т.б. ойындар ойналады. Бҧл ойын оқу даилогы ретінде қҧрылады.
   
2. 
   тҥрі-зерттеу ойыны, онда ӛткенді зерттеуші қазіргілердің жағдайы бейнеленеді. Мҧнда кейіпкерлер жеке әрекеттерімен кӛрінеді, яғни олар очерк, хат, мектеп оқулығын, газет мақаласын, ғылыми баяндамалар жазады, белгілі бір тарихи оқиғаға байланысты бейнелейді.
   

1. 
   домино, лото, ғажайып алаң сияқты ҥстелдік ойындар;
   
2. 
   ребус, крассворд, сканворд сияқты тапсырмалық алгоритмдерге негізделген ойындар жатады.
   

1. 
   ойынды таңдау. Бҧл кезеңде оқу бағдарламасы, тақырыптық жоспар, оқулық негізінде тарихи материалды іріктеу әрекеті жҥзеге асады. Ойынды таңдап алғасын мҧғалім ӛзінің қандай нәтижелер кҥтетінін ойластыруы керек. ӛйткені осыған ойын әрекеті, ойын мазмҧны мен ережесі, барысы байланысты.
   
2. 
   ойынға даярлық. Мҧндағы мҧғалімнің міндеті оқушылардың ойын барысында не істейтінін тҥсіндіру. Ойынға деген кӛңіл-кҥйді қалыптастыру, қажетті қҧралдар мен кӛрнекіліктерді даярлау.
   
3. 
   Ойынға кіріспе. а) оқушыларға ойнауға ҧсыныс жасау. Бҧл кезеңді ҧйымдастырушының «ал балалар ойынын
   

4. 
   Ойынның барысы. а) ойынның басы. Ойынға қатысты кейбір жағдайларды нақтылап тҥсіндіру. Ойынды бастау, оқушыларда белсенділікті ояту.
   

5. 
   Қорытынды шығару. Ҧпайларды есептеу, оқушыларды мадақтау,сыныптағы достық негізде ойын аяқталуға тиіс.
   
6. 
   ойынды талдау. Мҧғалім тек ӛзі жекелей бағалап қана қоймай мектеп оқушыларының кӛңі-кҥйін де, кӛзқарасын да білу маңызды. Ол ҥшін ӛтілген ойын бойынша анкета, талдау, пікір айтуды жҥзеге асыруға болады.
   

1. 
   Нҧсқаушы – ойын ережесі мен ойын жағдайларын (ситуацияны) тҥсіндіруші;
   
2. 
   Әділ қазы- реферилер – ойын барысын бақылап, балалардың іс-әрекетін бақылаушы;
   
3. 
   Тренерлік роль – балаларды қолдап, қолпаштап, даярлап отырушы;
   
4. 
   Жҥргізуші –ойын барысына, оның жҥргізілуіне басшылық жасаушы.
   

Ойындағы оқушылардың практикалық жҧмысына

• 
  мини-видеофильм қҧру –тақырыпқа комментарий жасау;
  
• 
  Тарихи карта жасау;
  
• 
  Кӛтеріліс туралы хабарлама жазу.
  

1. 
   «Игілік Одағының» қҧпия жиналысы» видеофильмі. Сюжетке Одақ мҥшелерінің ӛздерін тарату туралы шешімін, толқушылардың әрекетін, бӛлінбекші, содан соң жаңа қоғам қҧру туралы әрекеттерін алуға болады.Фильмді пейзаж фонында т.б. интерьерлерде тҥсіруге болады не сыныпта шағын сценка тҥрінде беруге болады.
   
2. 
   Тарихи картаны декабристердің жер аударылуына байланысты алуға болады. Картаға дӛңгелекше, фигуралар арқылы былай бейнелеуге болады:
   

3. 
   «проблемалық ситуация» ойыны тҥрінде ӛткізуге болады. Оны «Оқушыларға сіздер «Санкт-Петербург ведомствосы» газетінің журналистерісіздер, сіздер 1825ж. 14 желтоқсандағы сарайда болған жағдай туралы шекарадан тыс шетелдердегі ӛкілдіктерге, газетке мәлімдеме жазуыңыз керек» деген тапсырма беру арқылы ӛткізуге болады.