Кафедрасы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
жүктеу/скачать 1,66 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Агроклиматтық ресурстар
| Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия
ұлттық университеті Пәннің оқу-әдістемелік кешені Басылым: алтыншы 20 ғасырдың 60-жылдарында көрнекті орыс экономикалық географы Ю.Г.Саушкин анықтаған бұл бағыттың тақырыбы мен міндеттері «... аймақтағы климаттық процестердің өндіргіш күштер кешеніне әсерін және көлемді анықтаумен қатар климаттық жағдайларды үйлестіруге өндірістің кері әсері қарастыру болып табылады». Агроклиматтық ресурстар — ауылшаруашылық мәселелерін шешу үшін қолданылатын жылу, жарық, жел және ылғал режимдері элементтерінің жиынтығымен бағаланатын климаттың қасиеттері. Бұл қасиеттер көбінесе өсімдік шаруашылығының орналасуын анықтайды. Бұл ресурстарға вегетациялық кезеңдегі жауын шашын мөлшері, жауын шашынның жылдық мөлшері, аязсыз кезеңнің ұзақтығы, вегетациялық кезеңдегі температура мөлшері жатады. 3. Территорияның климаттық тиімділігі 19 ғасырдағы француз географы мен философы Э.Реклю пікірі бойынша, климаттық тиімді аумақ - орташа тәуліктік температурасы -2 ° C жоғары және биіктігі теңіз деңгейінен 2000 м-ден жоғары аспайтын аумақ саналады. Елдер территориясының тиімділігі тауар айналымының деңгейін, яғни оның тұрғындарының нақты тауар тұтыну жағдайын анықтайды. Климатологтар арасында бұрыннан (жақында В.В. Клименко жасаған) «елдің климаты неғұрлым суық болса, соғұрлым нақты тұтыну деңгейі жоғарылайды және бұл олардың қолайлы өмір сүру жағдайларын қамтамасыз етеді» деген тезис бар. Қолайлы жағдайлар - бұл өмір сүрудің жайлылығын қамтамасыз ететін жағдайлар, яғни үйде жылу және күнделікті тамақтану үшін қажетті өнімдердің болуы. Аумағы ең тиімді штаттар тізіміне Бразилия, АҚШ, Австралия енеді. Аймақтардың экономикалық даму деңгейі белгілі бір дәрежеде климаттық жағдайлардың функциясы болып табылады. Экономикалық климатологияда экономикалық және климаттық жағдайлардың аумақтық ерекшеліктерінің индикаторы болып орташа жылдық температура (T ° C), климат континенталдылығы (K) және жер құнарлылығы (П) мәндерінің көпжылдық орташа (P) мәні алынады. Олар астық өнімділігінің өзгеруіне әсер ету қарқындылығымен өлшенген. Экономикалық-климаттық жағдайлардың аумақтық ерекшеліктерінің көрсеткішін есептеу келесі схема бойынша жүзеге асырылады. Әр экономикалық аудан (аймақ) үшін Piі анықталады (ол әр фактор: температура, климат континенталдығы, топырақтың құнарлығы үшін өлшенген көрсеткіштің мәні): Х i j Pij= --------- X 1 Xi – i реттік нөмірі бар факторлық белгі; j – экономикалық ауданның (областың) реттік номері; Х1- i реттік нөмірі бар фактордың орташа макро аудан аумағындағы орташа мәні Осы формуладан барлық макроаймақ үшін P = 1 мәні шығады. Көп өлшемді орташа шаманың бірлік шамадан ауытқуы белгілі бір экономикалық ауданның шарттары мен орташа жағдайлары арасындағы айырмашылықтың өлшемін білдіреді. Алынған мәндер 1-ден үлкен болса, онда шарттар экономикалық аудандардың немесе аймақтардың зерттелген жиынтығының орташа жағдайларына қарағанда қолайлы, ал егер 1-ден аз болса, ауылшаруашылығы үшін онша қолайлы емес. Көп өлшемді орташа Р шамаларын ауылшаруашылық өндірісінің көрсеткіштерімен салыстыра отырып, ауылшаруашылығы тиімділігінің табиғи - климаттық жағдайлардың көрсеткішіне тәуелділігін ашуға, яғни аймақтың агроклиматтық әлеуетін бағалауға болады. |