Жер қоры және оның құрылымы

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия 
ұлттық университеті 
Пәннің оқу-әдістемелік кешені 
Басылым: алтыншы 
- қолайсыз жерлер: шөлдер, биік таулар және т.б. 
Осы жерлердің барлық аудандарының арақатынасы жер қорының құрылымы болып 
табылады. Адамзатты азық-түлікпен қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратын жер 
аудандары 90-жылдардың басында 10-11% -ды ғана құрады. 
Табиғи және жақсартылған жайылымдар алып жатқан жер егістік алқаптарының 
екі есеге жуық көлемін алып жатыр, бірақ дүниежүзілік ауылшаруашылық өндірісінің 10 
пайызын ғана қамтамасыз етеді. Әлемдік жер қорындағы ормандардың қомақты үлесін атап 
өту маңызды. Олар климатқа, жер үсті және жер асты суларының ағындарына әсер ететін 
өте маңызды қоршаған ортаны қалыптастырушы функцияны атқарады. Сонымен қатар, 
орман адамзаттың азық-түлік себетін қалыптастыруда екінші роль атқарса да, маңызды 
биологиялық қор болып табылады. 
 
Әлемдік жер қорының мөлшері мен құрылымы
Жер категориялары 
Млн. га 
% 
Акылшаруашылық мақсатындағы жерлер 
4846,1
37,1 
Оның ішінде: 
егіс 
1345,3 
10,3 
Көпжылдық дақылдары бар аумақ 
105, 5 
0,8 
жайылым 
3395,3 
26,0 
орман 
4138,0 
31,7 
Басқа жерлер 
4061,3 
31,2 
Барлығы 
134045,4 
100,0 
Жаңа жерлерді ауылшаруашылық мақсатына тарту үлкен шығындарды талап 
етеді. Сапасы барган сайын нашар жерлерді пайдаланған кезде (ең жақсылары бұрын 
қолданылып келгендіктен), 1 гектарға кететін шығындар өндірістің ұдайы өсуімен өтеледі 
және сайып келгенде нөлдік өсуге айналуы мүмкін.
Өңделген жер қорының көп бөлігі Африка мен Оңтүстік Америкада орналасқан. 
Оңтүстік-Шығыс Азияда қазірдің өзінде 92% ауыл шаруашылығында қолданылады. 
Жоғары дамыған елдерде дамудың бар деңгейі шектеулі деп санауға болады. 
Еліміздің жалпы жер қорындағы егістік жерлердің үлесінде елдер арасында үлкен 
айырмашылықтар бар. Осы маңызды индикаторға сәйкес көшбасшы елдер Украина, 
Үндістан, Бангладеш және Дания болып табылады, онда жер жырту 56-57% жетеді, 
Нигерия мен АҚШ-та бұл көрсеткіш сәйкесінше 33,0% және 20,3% құрайды. Еліміздің 
жалпы жер қорындағы егістік алқаптардың жоғары үлесі маңызды аграрлық және табиғи 
әлеуеттің көрсеткіші болып табылады. 
Жер ресурстарымен қамтамасыз ету мәселесі жер қорының құрылымымен тығыз 
байланысты. Бұл көрсеткіш жер ресурстарының жалпы ауданының жалпы халық санына 
қатынасы ретінде есептеледі (адам / га / га). ХХІ ғасырдың табалдырығында жан басына 
шаққандағы орташа әлемдік қамтамасыз ету шамамен 2,1 га құрайды. Сонымен қатар, 
Австралия сияқты елдерде 30 га, Ресейде 11,4 га, Бразилияда 5,2 га болды. АҚШ - бір адамға 
3,4 га. Еуропа елдерінде орта есеппен бір адамға 0,9 га 

жүктеу/скачать 1,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: