Казақ петроглифтері (КӨне тамыры мен сабақтастығЫ) зайнолла самашев жұмаш жетібаев алматы 2005
жүктеу/скачать 14,2 Mb. Pdf көрінісі
|
0bf015051342258c33ab09c17b70a178
| тіһ
зоте сопсгеіе беііу ог регзопаде Ьиі Ьесато Ііхеб іп іһе регсерііоп оі Мозіетз аз ап аЬзігасі поііоп. Тһиз, Іог іпзіапсе, іһе ітаде оі а Ьігб соггсзропбз, іп ізіатіс ігабіііоп, Іо зисһ поііопз аз зоиі, тузіегу, апб апдеі. Тһеге із а ігабіііоп іо борісі Ьігбз пеідһЬогіпд іо ог іпіегіасеб \уііһ \\гогбз, шһісһ теапз Ыеззіпд. А һитап зоиі (а Ьігб) із іһе гезиіі оі еуоіиііопагу сгеаііоп. Тһс зоиі зітиі-іапеоизіу аЬзогЬз аіі зіадез оі Ше сгеаііоп оі іһе ипіуегзе. Ассогбіпд іо Ше Мозіет Ігабіііоп, а регзоп, іп һіз ог һег біііегепі диаіііу тапііезіаііопз, роззеззез а уедеіаіһго зоиі апб ап апітаі опе. Не ог зһе сап Гіпаііу зигразз іһет, апб асһіеуе о сотріеіе регіесііоп (Зһикигоу 5Һ., 1991). Тһе аззосіаііоп оі Іһе ітаде оі а Ьігсі лл/ііһ іһо һідһсзі зрігііиаі сопбіііоп іп іһе Мозіет агіізііс ігабіііоп, тозі ргоЬаЫу, доез Ьаск І.о Ше сопссрі оі іһс іһгее-рагі туіһоіодісаі зішсШгс оі іһо ипіуогзс, .адһісһ \уа.з рориіаг іп ргеуіоиз іітез. Тһе Ьігб \үаз а гергезепіаііуе оі ап "иррег, засгаі здогіб" Шеге. Оп Шо шаііз оі ипбегдгоипб тоздиез іп Ка/акһзіап ргеүеіі іһе ітадез оі а һапб \\піһ зргеаб Ііпдегз, \үһісһ із ігабіііопаііу сопзібегеб а 5һііііс (ізтаііап) зутЬоі. Тһезе зідпз оге ассотрапіеб Ьу тузіісаі роеііс іогтиіаз апб диоіаііопз Ігот іһе Когап апб \уеге ргоЬаЫу Іеіі Ьу іһе тетЬегз оі бегуізһ соттипіііез (іід. 12; 54; 76; 96-98). Тһе зутЬоІ оі а Ьопб \үііһ зргеаб Ііпдегз (раще) \үаз езрссіаііу рориіаг атопд 5һіііез апб Ьесате іһеіг етЫет, ііке іһе Сһгізііапз \үогзһір іһо сгозз. Меіаіііс һапбз шііһ зргеаб Ііпдегз \үііһ іһе іпіііаіз оі Моһаттеб апб АІі оп Іопд рікез шеге Моһат-теб : з һоіу допіаіопз бигіпд іһе іігзі здагз. Тһеге із а уегзіоп, Іһаі іһе һапб \ ҮІІ Һ зргеаб ііпдегз зідпіііеб іһе сиі оіі һапбз оі АЬЬаз, Нозауп'з ипсіе, шһо шаз а зіапбагб Ьеагег апб регізһеб іог іһе саизе оі Нозауп (Магг 5.М., 1970). Тһеге із опо тоге геіідіоиз ехріапаііоп оі іһіз ітаде: Ше раіт із сопзібогоб іһе һапб оі АІі; апб, аз із зотеіітез аббсб, ІІУС Ііпдегз аге іһе зутЬо! оі іһе 5һііііс (Ізтаііап) іі\'е, іпсһібіпд Моһаттсб, Аіі, Ғаіітаһ, Назап, апб Низзеіп. Тһе ітаде оі іһо раіт із аізо іпіегргеіеб аз а зресіііс Іаіізтап, здһісһ Ьгіпдз іиск апб ргоіесіз ігот іһе е\пі еуе. 5ото гсзеагсһез аззосіаіе іһе сиіі оі Ше һапб ехізііпд іп Сепігаі Азіа ігот ііте іттетогіаі \ ҮІІ Һ іһе һитап рол^ег. 5оте зоигсез зау іһаі іһіз ітаде зогусб аз а зутЬоі оі іаііһіиіпезз іо а бупазіу, оіһегз Ьеііеуе іһаі іһе сиіі оі іһс һапб із Ьазеб оп ііз іогтсг гоіе аз а соипіег тесһапізт. Арагі ігот іһе пе\ү геіідіоиз іпіогргеіаііоп оі іһіз апіһгоротогрһоиз зідп, ше һауе іо роіпі оиі іһе апсіепі, тіііеппіаі ігабіііоп, ассогбіпд 1о Мпсһ іһе ітаде оі Іһе һапб \үаз а тапііезіаііоп оі рагііаі тадіс апб рагііаііу зіооб іог а рогзоп. 119 Опо оі Ше ресиііагігіез оі іһіз регіосі'8 госк агі Ьесаіпе іһе аЬзепсе оі іпсііуісіиаі, рогігаіі ГеаШгез оі а сіерісіесі регзопаде. Ғог Мозіет роеіз апсі агіізіз а регзоп'з арреагапсе шаз ап аЬзігасііоп, \\Тюзе геіаіһ/е тапііезіаііопз сіеропсіесі оп а сопсгеіе зрасе оі һіз ог һег зіауіпд іп апсі сопсгеіе зіШаііопаі зиггоипШпдз (іһиз, ІЧизіат'з тапу-іасесі арреагапсе іп Зһакһ-Ыатеһ шаз таіпіу Ьазесі оп ҺІ8 репеігаііпд іо ргіпсіраііу сһііегепі зрасез). Ітадез сіерісіесі іп госк агі оі іһаі ііте, ііке іп іогтег регіосіз, шеге регсеіуесі сіерепсііпд оп һо\ү іһеу теі. іһе гедиігетепіз оі іһе ехізііпд ігасііііоп, Ше сапоп. Ьіке тапу оіһег іһіпдз іакеп ігот ргеуіоиз регіосіз, іһе іштап ітаде Ьесате іпуоіуесі іп а ргіпсіраііу пеш сопіехі оі АгаЬіап-Мозіет сиііиге, апсі зіпсе іһаі ііте іі һаз арреагесі іп а зіідһііу сһііегепі зетапііс азресі. Тһе Ьеаиіу апсі Ше регіесііоп оі Ше Мап саппоі Ье зееп шііһ опе'з еуе, геасіз опе оі іһе розіиіаіез оі іһе Ізіатіс аосігіпе. Тһе һштіап арреагапсс іп поі а Ігие Ьеаиіу. Тһе Ьеаиіу, ргітагііу, із а Ьеаиіііиі шау оі опе'з іһіпкіпд, "іі із поі зо О Ь УІОІІЗ ОГ уізіЫе, іі із һісісіеп ігот ап ісііо іоок" (Зһикигоу 5Һ., 1989). Тһе іасе оі а рсгзоп, іп іһе оріпіоп оі зоте гезеагсһегз оі іһе Ізіатіс агі, із іһе уаіие іп іізеіі. Зисһ аіііШсіе іо\үагсі іһе Іасе апсі Ше пате оі а тап із ап ітрогіапі сотропепі оі Ше \\Тю1е Мозіет сиііиге, апсі Іһе ІгаШііоп 1о дһ/е зеуегаі патез апсі 'іһе іппег УІЗІОП " і.з соппесіесі \\піһ Іһіз рагіісиіаг Іасі. Тһе ігепсі іо іпсіһлсіиаіі/е Іһе ІеаШгез оі а регзоп, шһісһ Ьедап іо зһо\ү іп Сепігаі Азіап госк агі. сіигіпд іһе Тигкіс регіосі, һаз іасіесі а\үау іп іһе Ка/акһ дгаііііі. Мозіетз Ьеііеуесі Іһаі іһе Сосі'8 ітаде соиШ поі Ье регсеіуесі Ьу реоріез' УІЗІОП . Тһіз сопсері із іурісаі оі оіһег геіідіопз аз \үе11. Тһиз, іп ЛисіаІ8т, Үаіг^еһ \үаз аі\үауз сіерісіесі зіапсііпд \үііһ һіз Ьаск іо опіоокегз, Шоидһ сіга\үіпд еагіһіу регзопадез шаз ассеріесі іп іһеіг агі. Аз іог Ше Сһгізііапііу, а8 із кпо\¥ П , Іһеге із СоШз һурозіазіз іһеге. Ога\үіпд а регзоп тіггогесі опе тоге ітрогіапі рһепотепоп іп іһе Мозіет агі: сопігазііпд Ше Шогсі шііһ іһе Ғасе. Тһіз сотреііііоп шаз аішауз сіесісіеоі іп іауог оі іһе \Л/огсі (\үһісһ іасі із оііеп сііесі іп соппесііоп лүііһ Ігедиепі АгаЬіап іпзсгірііопз тасіе оп ііпе агі топитепіз апсі уегЬаІ саііз Іог ргауіпд). Тһе іасеіеззпезз оі апіһгоротогрһоиз ітадез іп іһе Кагакһ дгаііііі һаз поі Іеззепесі іһеіг епогтоиз зосіаі апсі сиііигаі зідпііісапсе аз а іогт оі а потасііс ісіеоіоду, апсі Шеіг есіисаііуе апсі содпіііуе гоіе. Тһс Іасеіеззпезз апсі ргоЬаЫу зітиііапеоиз тиііі-іасесіпезз оі апіһгоро-тогрһоиз регзопадез іп іһе Кахакһ дгаііііі геуеаіз іһе сіезіге оі а тап, шһо Ііуесі і п іһе раіеотеіаі еросһ, іо аз.зите іһе арреагапсе оі апоіһег регзоп ог, тоге оііеп, оі ап ітадіпагу сгеаіиге іһгоидһ шеагіпд а тазк ог \\МҺ іһе һеір оі зоте оіһег аіігіЬиіез. МауЬе, іһіз шаз поі опіу ап аііетрі іо ітііаіе зотеЬосіу еізе, Ьиі аізо Іо сопсеаі опе'з О \ ҮП арреагапсе. Аз із кпо \Үп, іһіз тоііі зеетз зітііаг іо \үотеп'з таппег Іо шеаг а уеіі оп іһе Іасе, ог іо Іһе сизіот іо һапд а сигіаіп Ьеіоге іһе рогігаііз оі (һе гоуаі Іатііу; аізо іо һісіе апо! кеер зисһ засгаі реоріе аз ргіезіз, еіс. ШИу ізоіаіесі. Аі аіі іітез іі шаз гаіһег сііііісиіі іо ісіепіііу апіһгоротогрһоиз регбопадез аерісіесі іп іһе Сепігаі Азіап госк агі лл^ііһ а сегіаіп сіеііу ог а сопсгеіе туіһоіодісаі һего. Ьіке іп Гогтег һізіогісаі регіосіз, опе һасі іо ісіепіііу апаі гесодпі/е Іһе ітаде ог ітадез оі опе регзоп ог зеүегаі реоріе ігот Ше-Гһеп "еіідиеГГе' аіГгіЬиГез, зисһ 118 аз іһе регзопаде'з розез, Іһе сотрозіііопаі зсһетез, апсі еіһпіс зідпз іурісаі оі іһе Кагакһ дгаііііі (іог іпзіапсе, іһе ітаде оі а іитаг) апсі АгаЬіап іпзсгірііопз. Тһе уегу іігзі тепііопіпд оі Іһе рессапсу іо бгаш һитап Ьеіпдз \үаз табе іп іһе іһігб диагіег оі іһе еідһіһ сепіигу. А11 зсһоіагз апб еуеп іһеоіодіапз ипапітоизіу зау іһаі іһе Когап бепоипсез опіу ібоіаіегз. Ргітагііу, іһеге \\гоге тапу іһіпдз \\аЧҺ іһе ітадез оі 1Ь/іпд Ьеіпдз іп Моһаттеб'з һоте (Воізһакоу О.С., 1969). Тһіз ргоһіЬіііоп зігепдіһепеб атопд Іһе Іһеоіодіапз опіу аі іһе епб оі іһе еідһіһ сепіигу апб іп еагіу піпіһ сепіигу, \\Тіеп Іһе таіп соііесііопз оі Набііһз, зіогіез аЬоиі Моһаттеб'з беебз апб \\гогбз, Ьесате іогтеб. II шаз ііте \\Тіеп Мозіетз табе аііетріз іо сіеаг а\үау іасез (ігот раіпііпдз) апб кпоск іһет оіі (ігот зсиіріигез). "N0" іп АгаЬіс \үаз зсгаісһеб оп іһе іасез оп тигаі раіпііпдз іп Рещдкепі (Зһикигоу 5Һ., 1989). Ыеүегіһеіезз, іһе ігабіііоп 1о етЬеШзһ раіасез \\аіһ іһе зсиіріигез оі реоріе апб іо бесогаіе іһе іпіегіогз оі ЬаШ-һоизез \\аіһ раіпііпдз гетаіпеб. Іп іһе 11 1һ сепШгу іһе аШШбе іошагбз іһе ііпе агі сһапдеб аЬтріІу, \\Тіісһ тозі роззіЫу шаз соппесіеб \\аЧҺ іһе соттепсетепі оі огіһобох геасііоп іп Ізіат: іһс рогігауіпд оі Іһлпд Ьеіпдз іп \уа11 раіпііпдз, іһе ргобисііоп оі апу зсиіріигеб іідигез, сагреіз апб ІаЬгісз \\аіһ іһе ітадез оі апітаіз апб һитап Ьеіпдз Ьесате ІогЫббеп. Тһеу шеге а11о\\гоб опіу оп агіісіез іаіб оп ііоог, аз іп зисһ а сазе іһеу Ьесате ігатріеб оп апб соиібп'1 Ье Ше оЬіесі оі \\гогзһір. Тһе ітадез оі Іһ/іпд Ьеіпдз іаскіпд апу рагі оі іһе Ьобу \\гоге аізо регтіззіЫе. Ассогбіпд іо гезеагсһегз, опе оі Ше геазопз, \\Тіісһ саизеб Мозіетз' зисһ аШШбе іошагбз раіпііпд, \үаз Шеіг іеаг іог а тадіс Іогсе аз іі етапаііпд ігот зисһ ітадез, апб аііедебіу ресиііаг іо 5етііез, — зо, іһіз ргоһіЫііоп арреагеб ипбег іһе іпііиепсе оі Либаізт. Везібез, Ігот іһе уегу Ьедіппіпд, Ізіат геіизеб іо етріоу іһе Ііпе агі іп ргорадапбіхіпд ііз ібеаз, ипііке Сһгізііапііу апб Виббһізт, іп Міісһ іһе ітадез оі реоріе (ісопз) \\гоге а рагі оі геіідіоиз ргасіісе (Воізһакоу О.С., 1969). 5о, іһе ітаде оі а шаггіог іп Кагакһ топитепіаі агі із 1о Ье гедагбеб аз Ше гезиіі оі сепіигіез-оіб сиііигаі апб депеііс ргосеззез, шһісһ оссиггеб іп зіерре Еигазіа, езресіаііу іп іһе тіб іо іаіе зесопб тіііеппіит В.С. Тһіз \^аз іһе регіоб, \\Тіеп, аз іһе геііесііоп оі сһапдез іп Ше зосіаі огдапізт оі іһе зосіеіу, іһе тетЬегз оі тііііагу сазіез сате Іо іһе һізіогу ргозсепіит. Тһозе регзопз \\гоге сопзібегеб біуіпе, іһеіг рошег шаз гедагбеб аз засгаі. Ітргеззіуе Ьигіаі сопзішсііопз апб зіаіиез, аіопд \\пі.һ іһе Іаибаііоп оі (һеіг беебз іһгоидһ дгарһіс апб оіһег кіпбз оі Іехіз арреагеб іһе тапііезіеб іогтз оі іһе ароіодеіісз оі Шеіг зосіаі зіаіиз, іп а зепзе, шһісһ ігепб еуеп зігепдіһепеб іп розіегіог потабіс зосіеііез.бигіпд Ше I 5 ' тіііеппіит В.С. апб іһе Р 1 тіііеппіит А.Ә. А зігікіпд ехатріе оі іһіз шеге 5агта1іап запсіиагіез іп Еізіуигі (Ваііеһ І-ІІІ), \\Шісһ ргезепіеб а сотріех оі Ьигіаі тоипбз апб іһе зіаіиез оі агтеб шаггіогз; аізо іатда-ііке зідпз, тебіеуаі апіһгоротогрһоиз зсиірШгеб іідигез (табе Ьу апсіепі Тигкіс, Кірсһакз апб Роіо\Чзу, еіс), аізо епдгаМпдз апб раіпііпдз, шһісһ берісіеб саіагасіз апб іідһі-агтеб һогзетеп кпошп іп іһе үазі хопе оі Еигазіап зіеррез. |