Казахская академия спорта и туризма сборник научных статей

1 Акопян А.О., Долганов Д.И. Примерная программа рукопашного боя для

ДЮСШ. - М.: Советский спорт, 2004. – с. 7.

2 Астахов С.А. Технология планирования тренировочных этапов скоростно-силовой направленности в системе годичной подготовки высококвалифицированных единоборцев: автореф. дис. … канд. пед. наук – М., 2003. – 14 с.

3 Вихманн В.Д. Школа каратэ-до, библиотека боевых искусств. - Вып. 1, 2, 3, 4. - «Советский спорт». - 2001. – с. 9.

Особенности скоростно-силовой подготовки фигуристов-одиночников в подготовительном периоде
Булембаева М.М., магистрант

Научный руководитель: к.п.н., доцент Канапьянов С.С.

В связи с вышесказанным, научная разработка должных нормативов скоростно-силовой подготовленности и разработка комплексов упражнений, развивающие скоростно-силовые качества фигуристов представляется крайне актуальной.

1. 
   Анализ литературных источников касающихся данной проблемы.
   
2. 
   Практическое-педагогическое исследование спортсменок фигуристок одиночного катания в тренировочных процессах, беседа с ними и изучение индивидуальных дневников тренировок.
   
3. 
   Тестирование физических качеств спортсменок, т.е. физиологические исследования.
   

1. 
   Изучить и выявить слабые стороны скоростно-силовых качеств спортсменок.
   
2. 
   Определить эффективность разработанных упражнений в комплексах для тренировок в одиночном фигурном катании.
   
3. 
   Применить, внести в практику видоизмененные комплексы упражнений скоростно-силового характера из других видов спорта и оценить их влияние на результат фигуристок-одиночниц.
   

Один из методов воспитания скоростно-силовых качеств для фигуристов является – повторный метод. Суть его заключается в максимально быстром выполнений повторных движений. Такой метод отлично развивает скоростные качества спортсмена, однако при многократных повторений одних и тех же упражнений приводит к образованию двигательного стереотипа, что стабилизирует скорость и частоту движения. Появляется «Скоростной барьер». Для преодоления скоростного барьера необходимо применять вариативность в упражнениях и использовать методы:

1. 
   Облегчающие внешние условия
   

- облегчить вес спортсмена за счет помощи тренера (прыжки на льду с помощью переносной лонжи «удочки»);

2. 
   Усложняя условия в выполнений упражнений (применений в упражнениях дополнительных отягощений).
   
3. 
   Варьирование отягощений для эффекта ускоряющего последнее действие (чередование выполнений прыжковых упражнений с грузом и исполнение их без утяжелений).
   
4. 
   Стремления за лидером (бег за лидером и т.д.).
   

1. 
   для развития максимальной силы – режим максимального напряжения;
   
2. 
   для развития взрывной (скоростной) силы – режим максимальной скорости при оптимальной величине сопротивления (50 - 75% от максимальной);
   
3. 
   для развития быстроты неотягощенного движения – при небольшой нагрузке максимальная скорость движения (10-20% от максимальной силы).
   

Особенность скоростно-силовой подготовки у фигуристов в подготовительном периоде является возраст спортсменов благоприятный для развития скоростно-силовых качеств. Анализ литературных источников доказывает, что наиболее благоприятный период развития скоростных способностей не в зависимости от пола считается возраст 7-10 лет. Немногомедленней рост различных показателей скорости и быстроты продолжается в период с 11-13 лет. Далее следует учитывать разные темпы прироста скоростных качеств у разных полов. С возрастом мальчики-фигуристы опережают девочек в показателях быстроты. В период 10-13летнего возраста дети обладают не меньшей частотой движений в сравнении с взрослыми людьми. И скоростной барьер образовывается после 13 лет. Опираясь на труды исследователей Ю.В. Верхошанского, И.М. Добровольского, В.М. Быстрова и мн.др. Приходим к выводу, что главная особенность скоростных и силовых качеств человека взаимосвязаны и фигуристам необходимо развивать их параллельно начиная с раннего детского возраста.

1. 
   Гросс Яак Артурович. Повышение скоростно-силовой подготовленности юных квалифицированных фигуристов при использовании тренажерных устройств: автореф. дис. ... канд.пед. наук: 13.00.04. – М., 1992 .– 24 с.: ил.
   
2. 
   Пашищев В.Г. Скоростно-силовая подготовка дзюдоистов при переходе из учебно-тренировочных групп в группы спортив­ного совершенствования: автореф. дис. ... канд. пед. наук. – М., 1995. – 22 с.
   
3. 
   Менхин Ю.В. О выборе методик для развития скоростно-силовых качеств// Теория и практика физкультуры, 1986. – №8. – С.25-27.
   

Ғыл. жетекшісі: п.ғ.к. Унтаев Х.Қ.

Соңғы бес Азия чемпионатында Қазақстан спортшылары үш қарғып секіруден 10 медаль алыпты. 2007 жылдан бері бұл спорт түрінің дәуірі жүріп тұр. Мәселен, 2007 жылғы Азия чемпионатында Ольга Рыпакова алтыннан алқа тақса, Ирина Литвиненко қола медаль алды. 2009 жылы үш қарғып секірудегі қыз-жігіттеріміз тіптен ерледі. Ольга Рыпакова өзінің Азиядағы екінші алтын медалін жеңіп алса, павлодарлық Роман Валиев те өз қатарластары арасында топ жарды. Бұдан бөлек, қоржынымызда солтүстікқазақстандық спортшылар салған екі қола медаль бар. Қысқасы, секіретін қыз-жігіттеріміз соңғы бес Азия чемпионатынан медальсіз қайтып көрмеген [2,3] .

Бұрындары Геннадий Черновол бастаған желаяқ жігіттеріміз әлемдік сайыста болмаса да, құрлықтық жарыстарда ешкімге есе жібермейтін. Бүгінде сол Черноволдың ізбасарларын майшаммен іздесең де таппайсың. Ішкі біріншілікте Владислав Лешин, Михаил Литвин, Айтжан Байысбаев сынды жігіттер сыртта өтетін жарыстарға барғанда аяқтарына тас байлап барады. Жақында Өскеменде өткен қысқы біріншілікте Виталий Земстің 60 және 200 метрде алдына жан салмады. Былтыр қарағандылық спортшы 100 метрде Спартакиада жеңімпазы атанып еді. Жасы жиырма толған жігіттің нәтижесі де тәуір. Бір шықса, осы Земстен шығуы мүмкін [4].

Бірқатар спортшыларымыз әлем чемпионтттарында да үздік болып, ел мәртебесін асқақтатып келеді (1, 2 кестелер).

2 кесте - Жабық ғимараттағы әлем чемпионатында медаль алған Қазақстан спортшылары (1993 жылдан бері)

Жеңіл атлетиканың елімізде бәсеңдеп тұруының себептері тек сол 90-шы жылдардығы дағдарыс, спорт ғимараттарының қаңырап бос қалуы, одан қалса, бұзылып, құлатуында ғана емес. Қазақ жеңіл атлетикасын көтереміз десек, ауыл спортына көңіл бөлу қажет. Себебі, Қазақстанда урбандалу көрсеткіші өте төмен. Қазақ жастарының негізгі бөлігі ауылда тұратындығы белгілі. Ауылдық жерлерде әлі күнге дейін спорттық нысандардың аз салынуы ауыл спортының дамуына кері әсерін тигізіп жатыр. Жалпы, “ауыл спортын дамыту үшін не істеу керек, оны шешудің жолдары қандай?” деген сұрақтарға келсек, көп нәрсенің басын ашып айтуға болады. Ең алдымен, ауылдық жерлерде жастарға тәлім-тәрбие беретін спорт мамандарының жоқтығы, бар болса да, олардың тәжірибесіздігі қатты қынжылтады. Сондықтан ауыл спортын дамытамыз десек, ең алдымен сол ауылдарға білікті мамандарды тарту қажет. Рас, қазіргі күні жоғары оқу орындарын бітіріп, бапкерлікке бет бұрған білікті мамандарды ауылға қарай ағылту қиынның қиыны. Бұл біріншіден, әр адамның әлеуметтік жағдайына байланысты. Ауылдық жерлерде қалаға қарағанда жалақының көлемі тым аз.  Сондықтан қалада оқып бітірген мамандар ауылдан гөрі қалаға тұрақтағанды қош көреді.

Әртүрлі педагогикалық кұралдардын тиімді әсер етуі оқыту тәсілдерінің дүрыс пайдалануына байланысты дене тәрбиесінің де арнайы тәсілдері жаттығулармен ете тығыз байланыста болады. Себебі тәрбиелеу мен оқыту барысы жалпы педагогикалық тәсілсіз, яғни бейнелеу мен көркі сөзсіз игерілуі мүмкін емес, бүл тәсілдер дене тәрбиесінде өз ерекшеліктерімен маңызды орын алады. Дене тәрбиесінің оқыту тәсілдерінің негізіне қарай үш топқа бөледі, атап айтқанда: сөзбен әсер ету, көрнекілік және жаттығуларды іс жүзінде жүргізу тәсілдері.

Дене тәрбиесіндегі барлық тәсілдердің негізі болып келетін және оны реттеуші жолы денеге ауыртпалық түсіру мен демалыстың белгілі бір заңдылықпен алмасуы. Дене тәрбиесіндегі жаттығудың ауырлық түсіруі дегеніміз объективті қиыншылықтардың адам денесіне әсер ету мөлшері.

Денедегі әл-қуат мөлшерінін жұмсалуы қозғалыс көлеміне тікелей байланысты. Себебі адам дем алу кезінде күш түсіруге жұмсалған ол қуаттың кайта қалпына келу ғамалиясы жүреді.

Сонымен денеге ауырлық түсіру қалжырау арқылы қайта каллына келіп, дененің жұмыс істеу қабілетін одан әрі дамытады. Ауырлық әсері орындалатын жаттығудың көлемі мен қарқынына тура байланысты. Егер бір жаттығуды денеге әсер етуші күш деп қарастыратын болсақ, онда ауырлық көлемі оның әсер ету ұзақтығы мен орындалған жаттығулар көлеміне, аз ауырлық түсіру қарқыны сол сәттегі әсер етуші көлемінің берілген сәтіне байланысты болады. Ауырлық түсіретін жаттығулардың көлемі мен салмақ көтеру саны немесе олардың салмағының қосындысымен, ал гимнастикалық жаттығуларда орындалатын элементтердің санымен анықталады.

Көп жағдайда ауырлыктың орындалу қарқыны моторлық тығыздықпен анықталады (жаттығуды орындауға кеткен таза уақыттың берілген жалпы берілген катынасы). Қарқын мен көлемдік көрсеткіштер арасында кері пропорцияналдық қатынас көрсеткіштері бар.

Мысалы: 100 метрлік қашықтыққа жүгіруші 13 секундтық уақыт көрсетсе, ал 50 шақырым қашықтық жүрген спортшының уақыт көрсеткіші 4 сағаттан асып түседі. Яғни 100 метр қашықтықка жүгіру қарқыны өте жоғары болса, екінші жағдайдың қарқыны төмен, бірақ орындалған жұмыстың көлемі үлкен (50 шақырым). Жоғарғы денгейдегі ауырлықтың көріну уақыты бар болғанын бірнеше секундқа дейін созылуы мүмкін.

(Мысалы: белгілі бір көлемдегі ауырлықты көтеру, 100 метрлік қашыктықты аса қатты жылдамдықпен жүгіру). Денеге түсетін ауырлық күштін көлемі неғүрлым көп болса, оның қарқыны соғүрлым аз болады. Көлемдік ауырлық бір тоға аз қарқынмен орындалса үлкен көрсеткіштерге жеткізуі мүмкін. Оған мысал ретінде бір тәулік ішінде тіркелген спортшынын 269 шақырым қашықтықты жүгіріп өткен рекордтык уақытын айтсақ та жеткілікті.

Бір қалыпты яғни бір сарында түскен ауырлық әр жаттығудың орындалу уақытында өзгеріп отырады. Осы ауырлықты қолдану дене тәрбиесі әдістемесінің мақсатына байланысты болады. Дене тәрбиесінің әдістемесі құрылысына қарай ауырлық түсірудің сипатына қарай үзіліссіз болуы мүмкін.

Жеңіл атлетика жаттығуларын орындау кезінде сыртқы қозғалыс пен ішкі мүшелер арасында тығыз байланыс болады. Сондықтан жеңіл атлетика жаттығулары оқушылар ағзасына тек дамытушылық әсерін тигізіп отырады. Жеңіл атлетика спортына дайындау төменгі мектеп жасынан басталады. Жүгіру бұл көпжылдық дайындық түрі, жылдамдыққа, ептілікке бағыттайды. Яғни, бұл жеңіл атлетика арқылы дене қасиеттерін дамытуға болатынын көрсетеді. 1

Дененің жан-жақты дамуы жоғары моральдық ерік, адамгершілік қасиеттерінің жоғарғы деңгейі соның негізінде өсу процесі жүретін түр негіз болып табылады. Жеңіл атлетикамен айналысушыларды бірінші жылдан бастап өз жағдайын сезінуге өзінің психологиялық қалпын бақылай білуге үйрету қажет. Сонымен қатар спортшының өзін-өзі баұылау күнделігі міндетті түрде болуы керек. Жеңіл атлетикамен айналысушылардың басты жетістігі сабақ тәртібінде жаттыңу мен демаоу, жеке бастығ гигиенасын сақтау болып табылады. Жеңіл атлетика сабағында дәрігерлік бақылау өткізгенде бірінші оқушының жүрек соғысын өлшейді. Сабақтың ең соңында түрлі жаттығулар арқылы демалысты қалыпқа келтіреді. Қалпына келтіру жағдайлары әрбір сабақтың соңында міндетті түрде жасалуы керек

1 Попов В., Суслов Ф., Ливадо Е. Юный легкоатлет. – М., 1984 г.

2 Тілеуов Э.Ж. Дене тәрбиесі  ілімі  мен  әдістемесі: оқу құралы. Шымкент, 2003 ж.

3. 
   Аманбаев Р.Р. Дене шынықтыру және  спорттың теориясы мен  әдістемесі. Алматы, 2001 ж.
   
4. 
   Усин Ж.А. Таңдап алған спорт түрінің негіздері: Оқу құралы. Павлодар, 2008 ж.
   

Научный руководитель: к.п.н., профессор Дельвер П.А.

Фристайл-могул, как самостоятельный вид спорта, сегодня прочно вошел в программу международных соревнований, Олимпийских игр и чемпионатов мира.

Подготовка фристайлистов Казахстана к двадцать третьим Зимним Олимпийским Играм 2018 года нуждается в глубокой научной проработке.

Чтобы выйти на высокие места, необходимо было изучить опыт прошлых лет, проанализировать участие казахстанских спортсменов в соревнованиях предыдущих лет, найти новые пути в подготовке к главному старту 2018 года и успешному выступлению на Зимних Олимпийских Играх в Пьёнг Чёнге.

1. Проанализировать литературу по фристайлу и литературу имеющую отношение к сложно-координационным видам спорта.

2. Обосновать эффективность тренировочных нагрузок в летне-осеннем этапе, используемых для подготовки спортсменов высокой квалификации к XXIII Зимним Олимпийским играм и международным соревнованиям зимнего сезона 2015-2016 годов.

3. Разработать рекомендации по результатам исследований и опыта подготовки национальной сборной команды к XXIII Зимним Олимпийским играм в тренировочном процессе фристайлистов высокой квалификации.

Для решения поставленных задач использовали следующие методы исследования:

1. Анализ литературных источников.

2. Опрос специалистов.

3. Педагогические наблюдения.

4. Опрос спортсменов.

5. Педагогический эксперимент.

6. Статистическая обработка полученных данных [2].

Известно, что круглогодичная подготовка в зимних олимпийских видах состязаний базируется, в обязательном порядке, на общефизических и специальных упражнениях, с помощью которых обеспечивается развитие физических качеств, улучшается деятельность сердечно-сосудистой и дыхательной системы, совершенствуются координационные способности.

Исследуя основные показатели общефизической и специальной подготовки фристайлистов-могулистов Казахстана, было замечено, что объёмы скоростно-силовых показателей и силовых тренировок мало отличались в 2016 от 2015 года и не имели достоверных различий, чего нельзя сказать о других видах подготовке в канун ответственных соревнований 2016 года.

В 2016 году было замечено, что спортсмены сборной команды РК достоверно больше занимались развитием общей и специальной выносливостью.

С введением в программу соревнований фристайлистов акробатических прыжков на трамплинах, определённых правилами соревнований, возникла необходимость развития взрывной силы спортсменов, что бы при выходе со стола отрыва можно было обеспечить необходимую высоту и эффективную крутку в акробатическом упражнении.

В 2016 году развитию именно этого качества у спортсменов Казахстана было уделено больше внимания, где объём нагрузки оказался достоверно выше в сравнении с 2015 годом, что, вероятно, имело значение для достижения высоких результатов в соревновательных условиях зимой на снегу.

На международных соревнованиях по фристайлу-могулу, в последние годы, всё чаще можно видеть спортсменов исполняющих сложные акробатические прыжки с трамплинов во время прохождения трассы. А выполнять эти сложные прыжки на снегу невозможно без соответствующей подготовки в условиях спортивного зала на батуте, акробатической дорожке и водном трамплине.

Осваивая сложные акробатические прыжки, необходимо добиваться формирования прочного двигательного навыка в условиях спортивного зала, используя, при этом, целый комплекс страховочных средств. С появлением твёрдой уверенности в успехе выполнения подготовленных прыжков можно переходить на снежные трамплины.

Анализ акробатической подготовки фристайлистов Казахстана показал, что за последний год они выполнили запланированный объем тренировочной нагрузки, и в этой части он был достоверно выше по сравнению с 2015 годом. Во многом, успех на соревнованиях 2016 года зависел от полноценной акробатической подготовки, что обусловлено максимальным усложнением тренировочных прыжковых программ спортсменов высокого уровня. И именно усложнение прыжковых элементов позволило получить высокие судейские оценки в процессе соревнований, что, несомненно, стало основополагающей успеха на Олимпийских играх.

По всем разделам акробатической подготовки, включая батутную, акробатику на дорожке и водном трамплине, в 2016 году спортсмены-могулисты Казахстана, по объёму часовой нагрузки, достоверно прибавили в сравнении с 2015 годом (таблица 1).

Соотношение основных показателей лыжной подготовки в период с 2015 по 2016гг.

Сравнивая объемы тренировочных нагрузок в лыжной подготовке по годам, прослеживается тенденция к увеличению объемов нагрузки. Наибольший эффект в предолимпийском цикле был достигнут за счет увеличения тренировочного времени отводимого на лыжную подготовку. Это особенно важно, т.к. в критериях судейства техника спуска составляет 50% от общей оценки за прохождение трассы, поэтому в тренировочном процессе фристайлисты много времени уделяют спускам по буграм.

Известно, что окончательную оценку за прохождение могульной трассы спортсмены получают после выполнения всех элементов

составляющих спуск (скорость спуска, техника прохождения бугров, техника и сложность прыжков на 2-х трамплинах).

Фристайлисты Казахстана осуществляя подготовку к XXIII Зимним олимпийским играм много времени уделяли горнолыжным тренировкам и могульным спускам, развивая скоростно-силовую выносливость.

Спуск по могульной трассе сопровождается большими силовыми перегрузками на встречных буграх при высоких требованиях к координационным способностям спортсмена.

Таблица 1 - Соотношение показателей нагрузки фристайлистов в акробатической и хореографической подготовке в период с 2015 по 2016 гг. (n-5)

Виды подготовки	Показатели в часах по годам
	2015		2016
		S		S	P
Батутная подготовка	67,3	5,8	91,6	8,1	<0,05
Акробатика на дорожке	83,2	8,2	110,4	10,5	< 0,05
Водный трамплин	35	0	64	0	<0.05

Именно в этой составляющей части тренировочного процесса фристайлисты Казахстана достоверно прибавили (в часовых объёмах) по сравнению с 2015 годом (таблица 2).

Виды подготовки	Подготовка в часах по годам
	2015		2016
		S		S	P
Горнолыжная подготовка	49,8	3,8	85,6	7,4	< 0,05
Могульные спуски	207,73	40,17	273,3	51,34	< 0,05
Прыжки на могульных трамплинах	98,9	8,8	99,3	9,1	>0,05

В процессе проведенных исследований мы пришли к следующим выводам:

1. 
   Анализ специальной литературы показал, что вопросы тренировочного процесса фристайлистов недостаточно изучены, так как этот вид олимпийской и азиатской программы соревнований сравнительно молодой и имеются большие перспективы для его совершенствования.
   
2. 
   Подготовка фристайлистов требует всестороннего физического развития, так как спуск по могульной трассе на крутом склоне предполагает высокую психическую концентрацию, проявление скоростно-силовых качеств, техническое совершенство, высокую координацию движений и развитый вестибюлярный аппарат при выполнении акробатических прыжков с трамплинов.
   
3. 
   Исследования показали, что фристайлисты национальной сборной команды Казахстана в предолимпийском летнем цикле активно использовали высокогорные снежные условия Восточного Казахстана и швейцарских Альп, где отрабатывали тренировочные могульные спуски и акробатические прыжки, совершенствуя скоростно-силовые качества и технику спусков.
   
4. 
   Высокие показатели казахстанских фристайлистов-могулистов в 2016 году связаны с улучшением акробатической и батутной подготовки, чему было уделено достоверно больше тренировочных часов в 2016 году по сравнению с 2015 годом.
   

1 Дельвер П.А., Рейхерд Д.А. Место акробатической подготовки в тренировочном процессе фристайлиста. // Теория и методика физической культуры. - Алматы, 2010. - № 1. - С.- 146-150

2 Орехов Л.И., Караваева Е.Л., Асмолова Л.А. Управление, контроль, измерения, статистические и экспериментальные методы в педагогике, психологии, и физической культуре. – Алматы: 2004. - 168 с.