Еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру. Еңбекті қорғау қорын қалыптастыру.
Жұмыс өндірісінің қауіпсіздігін арттыру, еңбек жағдайларын жақсарту жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру әрқашан проблема болып келді. Әдетте, оларға қаражат соңғы кезекте аударылды және олар тіпті бірінші кезектегі іс-шаралар үшін жеткіліксіз болды. Сонымен бірге ауыр жұмыстарда және зиянды және қауіпті өндіріс жағдайларында жұмыс істейтіндерге өтемақылар мен жеңілдіктерді төлеуге айтарлықтай үлкен қаражат жұмсалады. Зерттеулерге сәйкес, бұл төлемдер еңбекті қорғау шараларының шығындарынан төрт есе көп.
Еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру Заңда, өзге де нормативтік-құқықтық актілерде және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының актілерінде белгіленген тәртіппен мемлекеттік бюджет, жергілікті бюджеттер, бюджеттен тыс көздер қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
Ол үшін еңбекті қорғаудың арнайы қорлары құрылады, олар үш деңгейде қалыптасады: Мемлекеттік еңбекті қорғау қоры, аумақтық қорлар және кәсіпорындардың еңбекті қорғау қорлары. Сонымен қатар, қорлар осы мақсатта қоғамдық ұйымдарды да құра алады.
Кәсіпорындардың қорлары ұжымдық шарттарда, жұмыс беруші мен еңбек ұжымы арасындағы еңбекті қорғау жөніндегі келісімдерде айқындалатын өз қаражаты есебінен қалыптастырылады.
Аумақтық қорлар осы аумақтың бюджетінен, сондай-ақ осы аймақта орналасқан кәсіпорындардың еңбекті қорғау қорлары қаражатының бір бөлігінен бөлу арқылы құрылады. Бұған өндірістердің қауіпсіздігін арттыруға мүдделі жеке тұлғалар мен ұйымдардың ерікті салымдары да есепке алынады.
Үшінші деңгей-Мемлекеттік еңбекті қорғау қоры. Қазақстан Республикасының бюджетінен бөлінетін қаражаттан, кәсіпорындар Қоры қаражатының бір бөлігінен және ерікті түсімдерден басқа, федералдық қорға еңбекті қорғау туралы заңнаманы бұзғаны үшін кәсіпорындардың жұмыс берушілері мен лауазымды тұлғаларына салынатын айыппұлдар, сондай-ақ ҚР әлеуметтік сақтандыру қорынан уақытша еңбекке қабілетсіздігін (еңбекке жарамсыздық парақтарын), санаторий-курорттық емдеуді және т. б. төлейтіні белгілі аударымдар жіберіледі.
Қаржыландыру есебінен де жүзеге асырылуы мүмкін:
- заңға сәйкес, сондай-ақ ҚР Үкіметі белгілеген тәртіппен аударылатын және бөлінетін еңбек заңнамасын бұзғаны үшін өндіріп алынатын айыппұлдардан алынатын қаражат;
-ұйымдар мен жеке тұлғалардың ерікті жарналары.
Бұдан басқа, ұйымдық-құқықтық нысандарына қарамастан ұйымдарда еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі іс – шараларды қаржыландыру өнімді (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіруге жұмсалған шығындар сомасының кемінде 0,2% - ы мөлшерінде, ал пайдалану қызметімен айналысатын ұйымдарда-пайдалану шығыстары сомасының кемінде 0,7% - ы мөлшерінде жүзеге асырылады.
Экономика салаларында, аумақтарда, сондай-ақ ұйымдарда оның субъектілерінің заңнамасына сәйкес еңбекті қорғау қорлары құрылуы мүмкін.
Еңбекті қорғау қорларының қаражатын басқа мақсаттарға жұмсауға тыйым салынады. Қордың қаражатын мақсатсыз пайдаланатын ұйымдар жұмсалған қаражатты өтеуге және Мемлекеттік еңбекті қорғау қорына айыппұл төлеуге міндетті.
Іс жүзінде еңбекті қорғау қорларын қалыптастыру және оларды пайдалану шарттары ұжымдық шарттар мен келісімдермен, атап айтқанда, еңбекті қорғау туралы келісімдермен айқындалады, онда осындай қорлардың қаражатын пайдалану бағыттары және еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды жақсарту жөніндегі нақты іс – шараларды қаржыландыру мөлшері айқындалады, олар ҚР ЕК-де белгіленгеннен асып кетуі мүмкін және кәсіпорынның немесе экономика саласының қаржылық мүмкіндіктеріне байланысты болады.