Еңбек жағдайларын бағалау Өндірістік факторлардың аралас және үйлесімді әрекетін ескере отырып, еңбек жағдайларын бағалау өлшеу нәтижелері негізінде жүзеге асырылады. Еңбек жағдайларын зияндылық және қауіптілік дәрежесі бойынша жалпы бағалау белгіленеді:
ең жоғары сынып және зияндылық дәрежесі бойынша;
егер 3 немесе одан да көп факторлар 3.1 класына жататын болса, онда еңбек жағдайларын жалпы бағалау 3.2 класына сәйкес келеді;
3.2, 3.3,3.4-сыныптардың екі немесе одан да көп факторлары болған кезде еңбек жағдайлары тиісінше бір сатыға жоғары бағаланады.
Зиянды факторлармен байланыс уақытын қысқарту кезінде "уақытты қорғау" еңбек жағдайлары зиянды емес, бірақ 3.1 класынан төмен емес деп бағалануы мүмкін
Кәсіпорындардағы жұмыс орындарын аттестаттау бірқатар маңызды өндірістік проблемаларды шешуге ықпал етеді:
еңбек жағдайлары зиянды және қауіпті ауыр жұмыстарда істейтін қызметкерлерге заңнамада көзделген тәртіппен жеңілдіктер мен өтемақылар беру;
кәсіптік ауруға күдік болған жағдайда аурудың кәсіппен байланысы туралы мәселені шешу жолдары;
кәсіпорынды, цехты, учаскені, Өндірістік жабдықты пайдалануды тоқтату (тоқтата тұру), қызметкерлердің өміріне және (немесе) денсаулығына тікелей қауіп төндіретін жұмыс технологиясын өзгерту туралы мәселені қарау мәселелері;
еңбек шартына (келісімшартқа) қызметкерлердің нақты еңбек жағдайларының көрсеткіштерін енгізу;
еңбек жағдайларының жай-күйі, қолайсыз еңбек жағдайлары үшін жеңілдіктер мен өтемақылар туралы статистикалық есептілікті жасау;
нақты еңбек жағдайларын ескере отырып, өндірістегі жазатайым оқиғалардан және кәсіптік аурулардан міндетті әлеуметтік сақтандыруға жұмыс берушінің сақтандыру жарнасының мөлшерін айқындау.
Жұмыс орындарын аттестаттау материалдары бойынша "еңбек жағдайларын жақсарту және сауықтыру жөніндегі іс-шаралар жоспары "жасалады. Іс-шаралар әзірленеді, ал егер олар қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың әсерін оңтайлы немесе рұқсат етілген мәндерге жеткізуге мүмкіндік бермесе, өндірістік ортаның зиянды және қауіпті факторларының әсері жағдайында жұмыс үшін жеңілдіктер мен өтемақылар жүйесі енгізіледі, "уақытпен қорғау"жүйесі пайдаланылады.
Жұмыс орындарын еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды өткізу мерзімдерін кәсіпорынның өзі белгілейді, бірақ 5 жылда кемінде 1 рет. Нәтижелер арнайы хаттамамен ресімделеді, оған еңбек жағдайларын жақсарту және сауықтыру жөніндегі іс-шаралар жоспары қоса беріледі, бұл материалдар қатаң есептілікке жатады, ұйымда, ал таратылған жағдайда оның қабылдағышында 50 жыл сақталады.
Меншіктің барлық нысанындағы Кәсіпорындардағы еңбек жағдайлары бойынша жұмыс орындарын орындалған аттестаттаудың сапасын мемлекеттік органдар бақылайды. Жұмыс орындарын еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау сертификаттауға дайындық болып табылады. Кәсіпорындардың (жұмыстардың) еңбекті қорғау талаптарына сәйкестігін сертификаттау "қауіпсіздік сертификаты" – кәсіпорында, ұйымда жүргізілетін жұмыстардың белгіленген мемлекеттік нормативтік талаптарға сәйкестігін куәландыратын құжат. Кәсіпорындарда Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыстарды сертификаттауды ғылыми-әдістемелік орталықтарда даярлықтан өткен сарапшы мамандардың міндетті қатысуымен тікелей аумақтық сертификаттау органы жүргізеді, сертификаттау кәсіпорындағы (ұйымдағы) еңбекті қорғау жөніндегі жұмыстардың Мемлекеттік нормативтік талаптарға сәйкестігін растайды.
Сертификаттау процесінде ол:
жұмыс берушінің кәсіпорындағы, еңбекті қорғау қызметі мен бірлескен комитеттердегі (комиссиялардағы)еңбек жағдайларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі қызметінің сәйкестігі;
қызметкерлерді оқыту және нұсқамаларды уақытылы өткізу;
қызметкерлердің жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен қамтамасыз етілуі;
объектілерде рұқсат беру құжаттарының, лицензиялардың, гигиеналық қорытындылардың, сертификаттардың, "қауіпсіздік декларациясының"болуын қамтамасыз ету.
"Өндірістік объектілерді еңбекті қорғау талаптарына сәйкестігіне сертификаттау қағидаларына" сәйкес сертификаттың үш санаты анықталды – I, II, III.
I санатты Сертификат кәсіпорынға аттестатталған тұрақты жұмыс орындарының 90% - ы болған кезде беріледі, қалған 10% - ы сертификаттаудан кейін 6 ай ішінде аттестациялануы тиіс.
II санаттағы Сертификат кәсіпорынға өндірістік объектідегі жұмыс орындарының кемінде 75%-ын аттестаттау және оларды өткізу сертификат берілгеннен кейін бір жыл ішінде аттестаттауды қамтамасыз ететін ұйымдастырушылық-техникалық іс-шаралар туралы құжаттарды басқа жұмыс орындарына ұсыну шартымен беріледі.
III санаттағы Сертификат өндірістік объектідегі жұмыс орындарының кемінде 50%-ын аттестаттау және басқа жұмыс орындарына өткізу сәйкестік сертификаты берілгеннен кейін екі жыл ішінде оларды аттестаттауды қамтамасыз ететін ұйымдастырушылық-техникалық іс-шаралар туралы құжаттар ұсынылған жағдайда беріледі.
Кез-келген санаттағы сертификатты беру үшін сертификатталған өндірістік объект үшін қадағалау органдарының барлық аумақтық бөлімшелерінің оң қорытындыларының болуы міндетті.
"Қауіпсіздік сертификаты" бар кәсіпорындарда талаптарға сәйкестігіне инспекциялық бақылау жүргізіледі және анықталған бұзушылықтар жағдайында сертификаттың қолданылуы тоқтатыла тұруы немесе жойылуы мүмкін. "Сертификат" берілгенге дейін еңбекті қорғау жөніндегі сараптама комиссиясының өкілі жұмыс орындарының аттестатталуына ішінара тексеру жүргізе алады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары өз құқықтары шегінде "сертификаттар" алған ұйымдар үшін салықтық және басқа да жеңілдіктер белгілей алады. Жеңілдіктердің сипаты мен түрі "сертификат" санатына, өндіріс қауіптілігінің дәрежесіне қарай сараланып белгіленеді.
Кәсіпорынның еңбекті қорғау жөніндегі жұмыстарды сертификаттауға арналған шығыстары өндірістегі жазатайым оқиғалардан және кәсіптік аурулардан міндетті әлеуметтік сақтандыру бойынша сақтандыру тарифіне жеңілдіктермен өтеледі.
5 жыл ішінде "қауіпсіздік сертификатын" алған кәсіпорын (қауіпсіздік сертификатының қолданылу мерзімі) жеңілдіктерге құқылы. "Қауіпсіздік сертификатының" болуы – ұйымның тұлғасы, оның сенімді серіктес ретінде қоғамдық танылуы, бұл оның беделі мен бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Өнеркәсіптік қауіпсіздік декларациясы, "қауіпсіздік декларациясы" қауіпті өндірістік объектіні салуға, кеңейтуге, реконструкциялауға, техникалық қайта жарақтандыруға, консервациялауға және жоюға арналған жобалау құжаттамасының құрамында әзірленеді. Өндірістік объектілердің қауіптілігін бақылау және қадағалау органдары технологиялық процестің және пайдаланылатын, қайта өңделетін, сақталатын, тасымалданатын заттардың сипаты бойынша белгілейді. "Қауіпсіздік декларациясында" жұмыс технологиясында мұнай өнімдерін қолдану, сақтау қарастырылған сервис саласының барлық кәсіпорындары (автожанармай құю станциялары, Автосервис кәсіпорындары және т.б.) болуы тиіс.
Жұмыс орындарын еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау материалдары жұмыскерлердің денсаулығы үшін кәсіптік қатерді заңнамада талап етілетін бағалауды жүргізуге мүмкіндік береді.