Тау  жыныстарының  радиоактивтілігі

Тау  жыныстарының  жəне

руданың  радиоактивтілігі  мейлінше  көп  болған  сайын  оның  құрамында  уран,

торий, калий-40 табиғи радиоактивті элементтер концентрациясы көп болғаны.

Жыныстарды  құраушы  минералдардың  радиоактивтілігі  бойынша 4-топқа

бөлінеді. Радиоактивтілігі  жоғары  болып  уран, торий  минералдары, сонымен

бірге  уран  мен  торий  құрамында  шашыранқы  түрде  кездесетін  минералдар

белгіленеді. Ең  жоғарғы  радиоактивтілік  құрамында  калий 40 кездесетін

минералдарға  тəн (дала  шпаты, калий  тұзы). Орта  радиоактивтілік  магнетит,

лимонит, сульфид сияқты минералдарға тəн.

Радиоактивтілігі төмен кварц, кальцит, гипс, тас тұзы жəне т.б.

Тау  жыныстарының  радиоактивтілігі  ең  бірінші  жыныстарды  құраушы

минералдар  радиоактивтілігімен  анықталады. Олардың  радиоактивтілігі

метоморфизм  дəрежесіне  жəне  жасына, пайда  болу  ерекшелігіне, санды  жəне

сапалы  минералдар  құрамына байланысты. Тау жыныстарының жəне  руданың

35

радиоактивтілігі  уранның  пайыздық  эквиваленттілігі  бойынша  келесі  топқа

бөлінеді:

-  радиоактивті емес жыныстар  (

 10

-5

 %);

-  радиоактивтілігі орташа  жыныстар  (

 10

-4

 %);

-  радиоактивтілігі жоғары жыныстар жəне рудалар (

 10

-3

 %);

-  радиоактивті емес рудалар (

 10

-2

 %);

- радиоактивтілігі жоғары жəне қатарлы рудалар (

 0,1 %).

Радиоактивті  элементтердің  жалпы  концентрациясынан  басқа  ортаның

радиоактивтілігінің  маңызды  сипаты  болып  сəулеленудің  немесе  энергияның

таралу  аралығындағы  энергетикалық  спектр  табылады. Мысалы, уранды-

радийлі  қатар  үшін  гамма-сəулесінің  максимальды  энергиясы 1,76 МэВ, ал

жалпы спектр 0,65 МэВ, торийлі қатар үшін ұқсас параметрлер 2,62 жəне 1 МэВ

аспайды. Калий-40 гамма- сəулелену энергиясы тұрақты (1,46 МэВ).

Осылайша, гамма- сəулеленудің  жалпы  қарқындылығы  бойынша

радиоактивті элементтердің болуы мен  концентрациясын бағалауға болады, ал

спектрлік сипатын (энергетикалық спектр) талдау бойынша уран, торий немесе

калий-40 концентрациясын жеке-жеке анықтауға болады.

жүктеу/скачать 2,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: