Кәсіптік білім беру ұйымдарының облыстық оқу-әдістемелік кабинеті «шешендік өнер әліппесі»

С.Мұхтарұлының «Щоқан және өнер» деген зерттеуінен Қозы Көрпеш- Баян сұлу кешені жайындағы мағлұматтарды мән беріп оқы. Осы сөйлемнен мәтіннің бақырыбын, бастапқы бөлімін, негізгі бөлімін тауып құрастыр. Мәтіннің айтайын деген ойын дәл жеткізетіндей қылып мәтінді түйіндейтін сөйлеммен аяқта.

А) екі

А) басы, соңы, әңгімелеу.

Б) хабарлау, аяқтау, жазу.

А) Астана

Ә) Алматы

Б) саябақ

4) Мәтін дегеніміз...

А) бір нәрсе жайында айтылатын сөйлем

Б) бір ғана сұраққа жауап беретін сөздер.

Кітап –адамгершіліктің қайнар көзі, адамзаттың рухани байлығы, өмір айнасы, замана сыры, тарих шежіресі, өнер-білім бұлағы, оқу-тәрбие құралы.

А) байлық

Ә) өнер

• 
  Балалар, бүгін біз не үйрендік?
  

Оқушылардың назарларын сабаққа аудару, құрал-жабдықтарын түгендеу.

Ребус шешу арқылы жаңа сабақтың тақырыбын ашады.

Бұл мәтіннің мағына жағынан бірыңғай тиянақты бөліктерін бір-бірінен ажырату үшін қажет. Логикалық мазмұн тұрғысынан мәтіннің бір тынысты кезеңін бөліп алып отыру, ой желісін дұрыс ширатып, өрбіте жүйелеуге өте ыңғайлы. Азат жол мәтіннің түсінікті, түйінді, тұжырымды болуына септігін тигізеді.

Сонымен қатар Абзац сөзі мынадай мағыналарды білдіреді:

Бір азат жолдан екінші азат жолға дейінгі бір мағынаны білдіретін мәтін бөлігі;

Азат жол. Жаңа жолдан бастап жазуда оңға қарай жасалған шегініс.

Дәптермен жұмыс.

1-тапсырма

Г.Бельгердің мәтінін оқи отырып, төрт азат жлды тап. Оларды Z таңбасымен белгіле.

Мәтіннің тұсындағы торкөзге азат жолдарды: басын- Б, негізгі ойды- Н, соңын- С әріптерімен белгіле.

• 
  Бірінші және соңғы азат жолдардағы мәтін қандай сөздермен өзара байланысқан?
  
• 
  Автордың мақсаты неде: өзінің көзқарасын білдіру; бір нәрсені әңгімелеу; оқырманның көңіл- күйіне әсер ету?
  

Азат жолдарды рет- ретімен орналастырып, мұхтар Әуезовтың әңгімесінен ұзіндіні қалпына келтір. Азат жолдың орналасу тәртібін тұсындағы торкөздерге цифрлармен көрсет.

• 
  Кіріспе азат жолдардың қайсысы өнердің қай саласы туралы айтылады?
  
• 
  Қайсысы белгілі бір ұғымды (термин) түсіндіреді?
  

Ж.Аймауытовтың ертегісінің, Д.Матайқызы мен Е.Дүйсенбайдың әңгімелерінің бастапқы азат жолдарын оқы.

• 
  Қайсысы мазмұндауға болады?
  
• 
  Ал қайсысы оқиғаның желісін анықтауға болады?
  

Ділдә Матайқызы әжелерінің өсиет

сөздеріндегі алғашқы азат жолды толықтыр.
7- тапсырма

Соңғы азат жолдан ойды қорытындылаған сөйлемді тап.

• 
  Е.Е.Каменева «Жартастағы таңбалар» деген мақаласында өзінің ойын қалай дамытып, жеткізген?
  

«Екі дос»

 Бір күні екі дос орманда келе жатады. Кенеттен алдарынан бір аю шыға келеді. Сол кезде біреуі қаша жөнеледі, екіншісі талға өрмелеп жасырынып қалады. Қашқан жігіт ортада қалып кетеді.

   Алайда, не істерін білмей тұрғанда, ойына «Өлген адам сияқты жерге етбетіммен жата қалсам, бәлкім құтылып кетермін» деп жерге жата қалады.

Оқушылардың назарларын сабаққа аудару, құрал-жабдықтарын түгендеу.

Ит ұлыса, жамандық болады.

Баланың желкесінен сүйсе, қырсық болады.

Қазақ үйіне келген адамға дәм таттырып шығарады.

Түнде үй сыпырмайды, тырнақ алмайды , т.б.
 Тыйым сөздер: (Әр топ тыйым сөздерді айтып мағынасын ашады)

Босағаны керме , құшақтама.

Жұлдызды , адамды санама .

Тұзды , күлді шашпа.

Бейуақытта жылама, ұйықтама .

Жағыңды таянба т.б.

Тыйым- тәрбиенің бір түрі. Ата- бабамыз тыйым арқылы жас ұрпақты жаман әдеттен сақтандырып отырған. Халқымыздың ежелден келе жатқан тыйымдарының себебін тап. Оларды сызық арқылы қос. Тыйымдарды жаттап ал.

Бұл балаларды жаман әдет, жат пиғыл, ерсі қимыл, әдепсіз істерден сақтандыруда маңызды қызмет атқарады. «Ұлға отыз үйден тыю, қызға қырық үйден тыю» деген мақал осыған байланысты шыққан. «Бүйірін таяну –қайғының, жағын таяну - мұң-шердің, жүресінен отыру - әдепсіздіктің белгісі» деп танып, оған тыйым салған. Демек, тыйым - халықтық педагогиканың құрамдас бөлігі. Тыйым үлгілері мен сөздері ел ішінде өте көп.

Сен жазбаша және ауызша тыйымдарды кездестіріп жүрген шығарсың. Олардың кейбіруі бұйрық райда естіледі, ал кейбіреуі өтініш түрінде айтылады.

• 
  Есікті қатты жаппа!
  
• 
  Есікті ақырын жабуыңды сұраймын.
  

Сынып бөлмесіне, асханаға, мектептің кіре берісіне, бақылау жұмысы боғанда, үзіліс кезінде қандай тыйым белгілері іліну керек деп ойлайсың? Суретін сал және жазып көр.

Сен бірде таулы және орманды жерге тап болдың делік. Ол жерден әртүрлі тыйым салынған хабарландырулар оқыдың. Тыйым салғандардың аты- тауып жаз. Тыйым сөздердің астын сыз.

Мұражайдағы хабарландыруды оқы. Олардың қайсысы ең сыпайлы түрде жазылған және оны астарлы айтылған хабарландырудеуге бола ма?

Қоғамдық орындарда тағы қандай тыйым салған хабарландыруларды көріп жүресің, жаз.

Берілген тыйым сөздерді толықтыру.

• 
  Дастарқанды ------------------баспа. (тамақты)
  
• 
  Үйді айнала ----------------------жүгірме.
  
• 
  Тізеңді ------------------құшақтама
  
• 
  Құстың ------------------бұзба (ұясын)
  
• 
  Жұрт көзінше ----------------кекірме , керілме.
  

Оқушылардың назарларын сабаққа аудару, құрал-жабдықтарын түгендеу.

 Ала алмайсың бір үзім

 Тапшы мұны мысығым. (Жол)

2.Бір тұлпар су ішпейді, жем жемейді,

 Жүк емес жануарға жүз адам да,

 Шылбырын сымға байлап тез жөнейді. (трамвай)

 3.Екі ағасы қашады,

 4.Бұйырмапты бас та, ауыз, құлақта,

Сен қандай белгілерді білесің?

Төмендегі шартты белгілердің тұсына оның қай кезде, не үшін керектігін жаз.

Ереже

2-тапсырма

Мыны шартты белгілердің мағынасын жаз.

Сенің киіп жүрген киімнің астарында киімді қалай дұрыс күту керектігін көрсетілген белгілер барын білесіңдер ме? Осы белгілерге белгілеген түсініктердің дүрысын таңдап алып, әрқайсысының астына сәйкес әріптерді жаз.

1.Жол белгілері нешеге бөлінеді? (4)

2.Негізгілерінің аттарын ата

 1.ескерту белгілері.

 2.басымдылық белгілері.

 3.тыйым салу белгілері.

 4.нұсқау белгілері.

 

Ескерту белгілерінің белгіленуі. (қызыл жиекті, ақ түсті үшбұрыш).

 алтыбұрыш).

Суреттегі әртүрлі жол белгілердің қасына (А), (Т) немес (Е) әріптерін жаз. Неге тыйым салынғанын, неден ескертетіндерін және қандай ақпарат беретіндерін түсіндір. Суретті боя. Шартты белгілер ережеге сәйкес болсын.

Төмендегі жол белгілері нені білдіреді№ Әрқайсысының тұсына жаз.

Ия, дұрыс балалар, жаяулар жүретін жол туралы көп балалар біле бермейді, бірақ біз енді білеміз және ұмытпайтындарыңа сенеміз.  Жолда жүру ережесін білу әр адамға міндет пен талап.

1.Жаяу жүргінші- бұл:

 а.Жолда жұмыс істеп жатқан адам.

 б.Тротуармен жүріп келе жатқан адам.

  2.Қай жағдай жол апатына әкеліп соғуы мүмкін?

 а.Жолда ойнау.

 б.Машина жүретін жермен жүру.

  3.Жаяу жүргіншілер колоннасы жолда қалай жүру керек?

 а. Келе жатқан транспортқа қарсы жолдың сол жағымен.

 б. Келе жатқан транспорт бағытымен, жолдың оң жағымен.

  4.Шананы, шаңғыны қай жерде тебуге болады?

 а. Жаяу жүргіншілерге арналған жолда.

 б.Парк, стадион, жолға шығып кетпейтіндей жерлерде.

 5.Тротуар дегеніміз не?

 а. Көлік жүретін жол.

 б.Велосипед жүретін жол.

 в.Жаяу жүргіншілер жолы.

 6.Тротуар шетімен жүрген қауіпті ма?

 а.Қауіпті емес, себебі тротуар жаяу жүретін жол.

 б.Қауіпті емес, себебі көлік тротуарға жақын жүрмейді.

 в.Қауіпті, себебі тротуарға жақын келе жатқан машина сүйкеп өтуі мүмкін.

 Рефлексия