Үзік бау – үзіктің екі жиегінен екі немесе үш жерден айқастыра тартып керегеге байлайтын жалпақ терме бау.
Бел- бау – туырлықтың керегеге тығыз жатуы және жел көтеріп кетпеуі үшін сыртынан бастырып буатын қыл арқан.
Киіз үй – қазақ халқының өзімен бірге жасасып, тарих белестерінен бірге келе жатқан заттық, тұрмыстық мәдениеттің көрінісі. Ол сонымен қатар қазақ халқының материалдық мұрасының бірі ғана емес бірегейі болып бағаланады. Киіз үй - бүгінге дейін өз маңызын жоғалтпай жетіп, ауылды жерлерде қолайлы жазғы баспана ретінде әлі де пайдаланылып келеді. Қазіргі таңда киіз үй – тарихымыздағы ең бірінші сәулеттік құрылыс. Киіз үйдің іші қыста жылы, жазда салқын. Сондықтан, шопандар да, туристер де пайдаланады. Киіз үй жер сілкінісінде де ыңғайлы, өйткені ол оңайлықпен бұзылмайды. Қазақстан жер сілкінісінен зардап шеккен елдерге шатырдың орнына киіз үйлер апарып жүр.
Киiз үй — жарты ғаламның моделi. Бүкiл ғалам мен адам арасын байланыстырушы.
Рухани мәдениет ретiнде қарастырсақ, киiз үй баспана ғана емес арғы әлеммен байланыстырып, қаскөй рухтардан қорғайтын киелi орын.
Бірде мен осы жұмыспен айналысып жүрген кезде ата-анама еріп тойға бардым. Сол тойда өте үлкен әрі сырты әсем ұлттық ою-өрнектермен өрнектелген ақ боз үйге көзім түсті. Менде сол үйдің ішіне кірсем, сол үйдің ішін көрсем деген қызығушылық пайда болды. Бұл өтінішімді ата-анама айтқан едім, олар да бұл өтінішімді құптап, мені сол ақ боз үйге ертіп апарып, үй ішін көруіме мүмкіндік жасады.
Ақ боз үйге кіргенімде мен өзімді басқа бір әлемге кіргендей сезімде болдым. Ондағы бүткіл заттар халқымыздың ұлттық ою-өрнектерімен нақышталып, үй ішіне керемет бір сән беріп тұр. Төрдегі өрнекті кілемнің бетінде ілулі тұрған қос ішекті домбыра, қылқобыз, сәнді етіп қайыспен өрілген тобылғы қамшы және қырдың қызыл түлкісінің терісі мен үлкен көк бөрінің терісі үйге ерекше сән беріп, сонымен бірге кез келген адам батылы барып кіре алмайтын сұс беріп тұрғандай сезіндім. Бұл көріністі мен өзімше былай түсіндім. Қазақ халқы өте қонақжай, әрі батыл, жау беттеп келе алмайтын өр халық болған деп түсіндім. Осы қасиеттерді қазіргі ұрпақ біздер де өз бойымызда сақтап қалуымыз керек деп ойлаймын.
ш
1
аңырық - кітап уық - оқушы
кереге - мұғалім
кереге қазық – ата-ана
сықырлауық - мектептің есігі
Мен өз ойымды жинақтай келе киіз үй ағаштарына мынадай теңеу жасадым. Шаңырақты кітапқа теңедім. Себебі шаңырақтың күлдіреуіштерінің арасынан түскен күн сәулесі біздің кітаптан алған біліміміз. Ал уықтарды сол кітаптан білім алатын оқушыларға теңедім. Керегеге келер болсақ, мен керегені мұғалім деп алдым. Себебі мұғалім кітаптан алған біліміміздің кем-кетігін одан әрі толықтырып, білім қорымызды кеңейтеді. Енді ағаш есік сықырлауыққа келер болсақ, ол мектептің есігі. Мектеп табалдырығын аттаған соң мұғалім, оқушы, кітап тығыз байланыста болады, яғни киіз үйіміз мектеп деп қорыттым. Сонымен қатар ата-анамызды да қалыс қалдырғым келмеді. Себебі бала тәрбиесіне тек ұстаздар ғана емес, ата-аналар да жауапты ғой. Сондықтан ата-аналарды кереге беріктігін сақтауда үлкен үлес қосатын кереге қазыққа теңестірдім.
Қазақта «Төртеу түгел болса, төбедегі келеді. Алтау ала болса ауыздағы кетеді» деген сөз бар. Егер осы айтылған мысалдағыдай ата-ана, мұғалім, оқушы және кітап бірін-бірімен тығыз байланыста болып, бірігіп тірлік жасаса, не іс болсын өз нәтижесін көрсетері анық. Сол сияқты киіз үйді де жақсы құрастырсақ, ол өте берік, дауыл-желге шыдас береді.
Сөз соңында менің достарыма, сыныптастарыма айтарым алтау ала болмай, төртеу түгел болып ауыз бірлігіміз бен ынтымағымыз жарасып тұрса, біз алмайтын қамал жоқ, біз бағындырмайтын білім шыңы жоқ. Білім шыңын бағындыры білген әрбір бала бәсекеге қабілетті, құзіретті тұлға болып қалыптасады, және мен оған толық сенімдімін.
Достар, әрқашан тек білімімізбен бәсекеге түсейік!
Достарыңызбен бөлісу: |