Органикалық заттардың шикізат көздері

Өсімдіктер дүниесі органикалық заттардың басты өндіргіші 
болады. Бүл жагынан ағаш ерекше орын алады. Ағаш және одан 
алынатын целлюлоза мен лигнин — химиялық опдеуге түсетін 
бағалы шикізат. Мысалы, ағашты қүрғақ айдау арқылы ерте 
кезден сірке қышқылы, метил спирті, ацетон, фенолдар секілді 
орган икал ық заггарды алған. Қазіргі кезде ағашты химиялық 
өңдеу 
кдғаз 
онеркәсібінде, 
целлюлоза, 
жасанды 
талшық, 
кинофотопленкалар өндірісінде кеңінен қолданылады. Ағашты 
қышқылдық ортада гидролиздеп, глюкоза, этил спирті, фурфурол 
және т.б. органикалық қосылыстар өндірісінде пайдаланылатын 
моносахаридтер қоспасы алынады.
Органикалық қосылыстардың маңызды табиғи шикізат кө- 
зі — тас көмір. Тас көмірді қүрғақ айдаудан алынатын — кокс 
газы, тас көмір шайыры (смола) жөне су кдбаты әр түрлі 
органикалық қосылыстарды алу үшін бағалы шикізат. Олардан 
әр түрлі ароматты көмірсутектер және гетероциклді қосылыстар 
алынады. Органикалық заттардың шикізат көзі ретінде жанғыш 
сланцтар жөне торф пайдаланылады.
XX ғасырда органикалық заттардың маңызды шикізат көзі 
ретінде тас көмірмен бөскеге түскен мүнай және табиғи газ. 
Мүнайды 
өндеу арқылы 
іштен жанатын жөне 
реактивті 
двигательдердің 
жанармайы, 
сонымен 
бірге 
өнеркөсіптік 
органикалық синтезге 
бағалы 
шикізат болатын 
өр түрлі 
көмірсутектер алынады. Табиғи газдың негізгі құрам бөлігі — 
метан. 
Кдзіргі 
кезде 
метан 
бағалы 
отын 
ретінде 
жөне 
органикалық синтезде қолданылады.
Қазіргі кезде органикалық синтез арқылы дүние жүзінде 
өндірілетін өнімнің 95 проценті мүнай мен табиғи газды шикізат 
ретінде пайдалануға негізделген. Көмір, ағаш, сланцтар жөне 
торф 
органикалық синтезде 
қолданылатын 
шикізаттың 
5 
процентін гана қүрады.
Дүние жүзінде өндірілетін мүнайдың және оның өнімдерінің 
5 проценті ғана химиялық өңцеуге жұмсалады. Қалған бөлігі әр 
түрлі двигательдерде жөне жылыту орнындарында отын ретідце 
жағылады. Нөтижесінде, жылына 20 млрд.т. С 0 2 ауаға бөлініп 
шығады. Мүнай жөне газ қоры жылдан жылга азайып келеді.
Демек, мүнай химиялық және органикалық синтезге жаңа 
шикізат іздеудің проблемасы туып 
отыр. 
Жаңа 
шикізат, 
негізінен, 
целлюлозамен кдрапайым углеводтардан түратын
9

фотосинтез өнімі - өсімдік биомассасы болуы мүмкін. С 0 2 
негізінде болатын өнеркәсіптік синтездің де маңызы артып 
келеді. Қазіргі кезде көптеген лабораторияларда арзан шикізаттар 
алу үшін С 0 2-ні, өсімдік биомассасьш, көмірді, ағашты, 
сланцтарды 
пайдалану 
мақсатында 
зерттеу 
жүмыстары 
жүргізілуде.

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: