Жетпіс деген жел екен,
Шала ауырып пір екен...
Сексен деген сор екен,
Шындап ұрған пері екен.
(Бұқар)
Академик Қ.Жұмалиевтің “бейне”, “бейне бір (тең)” сөздері арқылы жасалған метафоралар тек ауыз әдебиетінде ғана емес, тарихи әдебиетте де жиі кездеседі дегеніндей метафоралардың “тең” сөзі көмегімен жасалуы XV-XVІІІ ғасырлардағы ақын, жыраулардың көркемдік тәсілдерінің бірі ретінде танылады:
Үйіңдегі ұлың жаман болса,
Есіктегі құлмен тең.
Қойныңдағы қатының жаман болса,
Қаңтардағы мұзбен тең.
Кей сорлының қатыны
Күндіз ауру, түнде сау
Арқаңа артқан тұзбен тең.
(Үмбетей)
Салыстыра суреттеп, мінез-құлқына, кісілік қасиетіне орай нақты адамға, не затқа балау арқылы ұғымды молайтып, әсрді күшейтуде метафоралардың “тең” сөзі көмегімен жасалуы толғау термелердің дидактикалық-философиялық мазмұнын еркін, жеңіл жеткізерлік ұтымды тәсіл.
“Тең” сөзі метафора жасағанда әркез сөйлем соңында келе бермейді, поэзияның инверсиялық тәсіліне тән ілгері-кейінді орын ауыстыруы кездесе беруі де мүмкін.
Мысалы:
Атығай, Қарауылдың кені едім,
Достарыңызбен бөлісу: |
