Кіріспе. Зерттеу тақырыбының өзектілігі
§2. Тартылыс жөнінде берілетін көзқарас
жүктеу/скачать 450 Kb.
|
stud.kz-16742
| §2. Тартылыс жөнінде берілетін көзқарас.
Ньютон өзінің суы бар шелекті айналдырып ждасаған экспериментінде сұйық бетінің формасы шелектің суға қатысты қозғалысына тәуелді емес деп қорытындылаған болатын. Центрден тепкіш күштің пайда болуына ешқандай сыртқы дененің әсері жоқ деп санап, айналыс абсолют кеңістікке қатысты деп түйіндейді Осыдан кейін басқа дененің әсерін қалай іздеуге болады? Деген сұрақ туады. Бұған бірінші жауапты Ньютонның «Бастамасынан» 20 жылдан кейін Ирландия епископы және философы Беркли жауап берді. Оның айтуынша бұл сұрақ сандық сипат алады. Шелек өте кішкене инерция күшін береді. Себебі:шелек суға жақын болғанның өзінде ондағы заттың мөлшері азғантай болады. Енді біз, басқа дене жоқ па? Деген сұраққа келіп тірелеміз. Сұраққа қатысты судың беттінің формасы қисаю керек және оған қатысты айналғанда сондай дене болып Берклидің ұйғаруынша жұлдыздар алынды. Себебі: жұлдыздар Жерге қатысты 24 сағатта бір айналыс жасайды. Ал бұл уақыт Жердің айналыс периодымен бірдей. Осыдан инерция күштері жұлдызға қатысты айналыс жасағанда пайда болады деп қорытындылайды. Берклидің ойы бойынша жұлдыздардың үлкен массасы шелектің затына қарағанда артық инерция күшін туғызады, яғни шелектің әсерін өте кішкентай жасайды. Беркли осылайша абсолют кеңістік жөнінде көзқарасты теріске шығарады. Егер әлемде тек қана бір дене болса, оған қатысты айналмалы қозғалыстың мағынасы болмас еді. Басқа деенелер қажет болады. Инерция күші пайда болады егер жұлдыздарға қатысты орны белгілі жағдайда.Соған қатысты айналмалы қозғалыс Берклидің айтуы бойынша жұлдыздар жауапты болу керек. Беркли өзінің шығармасында былай деп жазады: егер әр орынның қалпы салыстырмалы болса, онда кез-келген қозғалыс салыстырмалы болады. Ал бағыттың өзі басқа денеге қатысты анықталады. Жоғары, төмен, оң және сол бағыттары тек белгілі-бір байланыста анықталады. Жалпылай айтқанда ешқандай байланысты тағайындауға болмайды. Егер байланыс орнататын денелер болмаса, басқасының барлығы жоғалса, онда осы шарттың қозғалысын көрсету мүмкін емес. Айталық, әлемде бар болғаны екі шар болса, онда осы шардың ортақ ауырлық центрінен айналысы байқалмаған болар еді. Ал, егер осы дененің төңірегінде қозғалмайтын жұлдыз болса, онда біз аспанның әр түрлі бөліктеріне қатысты орналасқан шарлардың қозғалыстағы күйін көре аламыз. жүктеу/скачать 450 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|