Клеткалардыњ бµлінуі

СӨЖ №4 Жасушаның тіршілік циклі. Интерфаза. Митоз. Мейоз. ДНК молекуласының екі еселенуі

Жасушалық айналым

• Жасушаның жарық дүниеге келуінен келесі еншілес жасушалардың түзілуіне дейінгі тіршілігі.

• Жасушалық
• айналым кезеңдері

• интерфаза

• Бөліну үдерісі

Интерфаза

• Жасушалар өседі
• АТФ жинақталады
• Органоидтар саны артады
• Хромосомалар екі еселенеді
• Хромосоманың әрқайсысы екі хромотидтен тұрады

Жасушалардың бөліну үдерісі

• Митоз
• Барлық эукариоттардың дене жасушасы митоз арқылы бөлінеді
• Митоз ағза өсу үшін, тіршілігін жойған жасушалардың орнын толтыру үшін керек
• Нәтижесінде хромосомалар жиынтығы өзгермеген, екі еншілес жасуша пайда болады.

• Мейоз
• Барлық эукариоттардық жыныс жасушалары мейоз арқылы түзіледі.
• Аталық және аналық гаметалар түзілу үшін керек.
• Нәтижесінде бір аналық жасушадан хромосома жиынтығы 2 есе кеміген 4 еншілес жасушалар түзіледі.

Митоз фазалары

• Профаза
• Метафаза
• Анафаза
• Телофаза

Мейоз сатылары

• Бірінші мейоз:
• Профаза
• Метафаза
• Анафаза
• Телофаза
• Екінші мейоз:
• Профаза
• Метафаза
• Анафаза
• Телофаза

Мейоз-I профазасының сатылары

• 1.Жіңішке жіпшелер сатысы( лептотена)
• Хромосомалар жіпшелері екі еселеніп шумақ түзеді.
• 2.Қосарланған жіпшелер сатысы (зиготена)Гомологті хромосомалар бір-біріне тартылып жақындасады, конъюгация жүреді.
• 3.Жіпшелердің бір-бірінен алыстау сатысы (диплотена) жақындасқан хромосомалар бір-бірінен ажырайды, хиазмалар түзеді,ұқсас хромосомалар өздерінің үлескілерімен алмасады яғни кроссинговер жүреді.

Конъюгация – сәйкес хромосомалардың жақындасып қосылуы. Кроссинговер - қосылған хромосомалар арасындағы үлескілерімен яғни гендерімен алмасуы.

Конъюгация

Кроссинговер

Мейоз профазасы

Метафаза

Анафаза

Телофаза

Митоздың профазасы

Профаза аяғы

Метафаза

Анафаза

Телофаза басы

Телофаза аяғы

ДНК молекуласының екі еселенуі

• Алғаш спиральдың екі тізбегі бір нүктеден бастап ажырай бастайды. Содан кейін бір-бірінен алшақтап ажыраған әрбір тізбектердің бойына, оларға сәйкес жаңа тізбек жасалу барысында ажыраған екі тізбекпен өзінің азоттық негіздері арқылы байланысып, онымен өз алдына жаңа спираль құрай бастайды. Сөйтіп алғашқы ДНҚ-ның екі тізбегі толық ажырап болғанда, екі жаңа спиральда жасалып бітеді. Алғашқы ДНҚ тізбегі ажырамай тұрғанындағы екінші ескі тізбегіне толық ұқсас болады.