Паллиативті көмек түсінігі. «Паллиативті» латын тілінен алынған«рallium» - «бет перде» немесе «жамылғы» деген мағынаны білдіреді. Паллиативті көмек (palliative care – WHO 2002) созылмалы және ұзақ ауырған науқастарға белсенді және жан-жақты көмек көрсету, яғни ауырсыну симптомын басу және психологиялық, әлеументтік, рухани мәселелерді шешу. Паллиативті медицина - (palliative medicine) аурудың терминальды сатысында медициналық көмек көрсетудің ерекше түрі және өмір сапасын жақсарту болып табылады. Диагнозқа қарамай аурудың белгілерін жеңілдету. Негізгі мақсаты – емделушінің және оның отбасының өмір сапалығын жақсарту.
Терминальді күтім – (terminal care) өлімнің соңғы күндері мен соңғы сағатында көрсетілетін паллиативті көмектің бір бөлігі. Паллиативті медицина жалпы медбикелік күтімнің негізгі компоненті болып табылады, инкурабельді науқастардың ауырсыну сезімін басуға арналған әдістерін аурухана мен клиникада тиімді пайдаланады. Оның мақсаты қатты ауырып жатқан қасіретін жеңілдетіп, науқас пен оның отбасының өмір сүру жағдайын жақсарту. Қосымша қолдау деңгейімен қамтамасыз ету үшін, паллиативті көмек дәрігерлермен, медбикелермен және басқа мамандармен бірге көрсетіледі. Паллиативтік көмектің маңызды аспекті болып ауыруды басатын дәрі-дәрмектерге, негізінен әсері күшті дәрілерге қолжетімділігі мәселесі болып табылады. Паллиативтік көмек емделушінің өмір сүру сапасын жақсартуға көмектесуге, өмірінің соңына дейін аурудан еркін, толыққанды өмір сүруге мүмкіндік беруге бағытталған. Егер емделуші паллиативтік көмекпен қамтамасыз етілсе, онда ол ауруды сезбейді, өмірін тоқтату туралы ойламайтын болады. Паллиативтік көмек өлімді емес, өмірді үстем етеді.
Паллиативтік медициналық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 27 қарашадағы № ҚР ДСМ-209/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 30 қарашада № 21687 болып тіркелді. Осы Стандартта пайдаланылатын терминдер мен анықтамалар:
1) амбулаториялық жағдай – тәулік бойы медициналық бақылау мен емдеуді, оның ішінде тәулік бойы жұмыс істейтін стационарлардың қабылдау бөлімшелерінде медициналық бақылау мен емдеуді көздемейтін медициналық көмекті көрсетудің шарттары;
2) денсаулық сақтау ұйымы - денсаулық сақтау саласындағы қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға;
3) жақынынан айырылу кезінде қолдау көрсету (пациенттің қайтыс болуы) – жақын адам қайтыс болған кезеңде отбасы мен күтім жасаған адамдарға паллиативтік көмектің арнаулы әлеуметтік көрсетілетін қызметтері шеңберінде психологиялық көмек көрсету;
4) жоспарлы медициналық көмек – оны көрсетуді белгілі бір уақытқа кейінге қалдыру пациент жай-күйінің нашарлауына алып келмейтін, пациенттің өміріне қатер төндірмейтін аурулар мен жай-күйлер кезінде, сондай-ақ профилактикалық іс-шараларды жүргізу кезінде көрсетілетін медициналық көмектің нысаны;
5) кезек күттірмейтін медициналық көмек – пациенттің өміріне анық қатер төндірмейтін кенеттен болған жіті аурулар мен жай-күйлер, созылмалы аурулардың асқынуы кезінде көрсетілетін медициналық көмектің нысаны;
6) медициналық көрсетілетін қызметтер - денсаулық сақтау субъектілерінің нақты адамға қатысты профилактикалық, диагностикалық, емдеу, оңалту немесе паллиативтік бағыты бар іс-қимылдары;
7) медициналық ұйым - негізгі қызметі медициналық көмек көрсету болып табылатын денсаулық сақтау ұйымы;
8) өмір сапасы – науқастың субъективті қабылдауына негізделген оның физикалық, психологиялық, эмоционалдық және әлеуметтік қызметінің интегралдық сипаттамасы;
9) паллиативтік медициналық көмек көрсету үшін мультипәндік топ (бұдан әрі - МПТ) – паллиативтік медициналық көмек көрсету үшін пациент организмінің функциялары мен құрылымдарының бұзылу сипатына, оның клиникалық жай-күйінің ауырлығына байланысты қалыптастырылатын әртүрлі мамандар тобы;
10) паллиативтік медициналық көмек - радикалды емдеу жүргізуге көрсетілімдері болмаған кезде жазылмайтын ауру пациенттің ауырсынуын және ауруының ( жай-күйінің) ауыр көріністерін жеңілдетуге бағытталған медициналық көрсетілетін қызметтер кешені;
11) паллиативтік медициналық көмек бөлімшесі (палатасы, төсек) – жазылмайтын ауру пациентке паллиативтік медициналық көмек көрсететін көпбейінді немесе мамандандырылған аурухана құрамындағы бөлімше;
12) паллиативтік медициналық көмектің мобильдік бригадалары (бұдан әрі – МБ) - паллиативтік медициналық көмек көрсету жөніндегі көшпелі топтар;
13) стационарлық жағдайлар - тәулік бойы медициналық бақылау, емдеуді, күтім, сондай-ақ тамақпен бірге төсек-орын беру көзделетін стационарлық жағдайларда, оның ішінде емдеу басталғаннан кейін алғашқы тәуліктер ішінде тәулік бойы бақылау көздейтін "бір күннің" терапиясы және хирургиясы жағдайларында медициналық көмек көрсету жағдайлары;
14) стационарды алмастыратын жағдайлар - тәулік бойы медициналық бақылау мен емдеу қажет етілмейтін және төсек-орын бере отырып, күндізгі уақытта медициналық бақылау мен емдеу көзделетін медициналық көмек көрсету жағдайлары;
15) үйде көрсетілетін медициналық көмек - медицина қызметкерін, мобильдік бригаданы шақырған, медицина қызметкерлерінің белсенді патронажы кезінде, үйде ( үйдегі стационар) емдеу ұйымдастырылған кезде көрсетілетін медициналық көмектің жағдайлары;
16) хоспис – ауыр және жазылмайтын аурулары бар (жағдайлар) пациенттерге, сондай-ақ олардың отбасылары мен күтім жасайтын адамдарға стационар жағдайында паллиативтік көмек (медициналық, арнаулы әлеуметтік көрсетілетін қызметтер, рухани қолдау) көрсететін медициналық (медициналық-әлеуметтік) ұйым;
17) шұғыл медициналық көмек – денсаулыққа елеулі зиянды болғызбау және ( немесе) өмірге төнген қатерді жою үшін кезек күттірмейтін медициналық араласуды қажет ететін кенеттен болған жіті аурулар мен жай-күйлер, созылмалы аурулардың асқынуы кезінде көрсетілетін медициналық көмек нысаны.
Хоспис – бұл өмірінің соңындағы күтім. Көптеген адамдар хосписті енді емделгісі келмейтін онкологиялық науқастармен байланыстырады, бірақ хосписке күтім жасау 6 ай немесе одан аз өмір сүретін кез келген адам үшін таңдау болып табылады.
Хоспис көмегін алған кезде, сіз бұдан былай сіздің жағдайыңызды емдеуге немесе өміріңізді ұзартуға арналған күтімді алмайсыз. Оның орнына сіз ауырсынуды жеңілдетуге және қалған уақытты мүмкіндігінше ыңғайлы етуге арналған күтімді аласыз.
Адам терминалдық диагнозды алған кезде, олар хоспис көмегін алуды таңдай алады.
Хоспис – бұл біреудің өмірінің соңына арналған медициналық көмек. Хоспистің мақсаты – қалған өмір сапасын жақсарту. Хоспис сізге және сіздің отбасыңызға қолдау көрсету үшін ауырсынуды және басқа белгілерді жеңілдетуді, сондай-ақ эмоционалдық, психоәлеуметтік және рухани көмекті қамтамасыз етеді.
Хоспис күтімінің төрт түрі немесе деңгейі бар: