Компьтерге тергенде қателері бар. Тексеріп барып, шығару керек. Махамбет өлеңдеріндегі «Қара нар керек біздің бұл іске»
Мұрат Мөңкенің «Қыз» өлеңіндегі қыз сипатын əәнші-ақындар шығармашылығындағы қыз
жүктеу/скачать 1,07 Mb. Pdf көрінісі
|
Esse - zharatylystanu ba 1171 yty
| 6.Мұрат Мөңкенің «Қыз» өлеңіндегі қыз сипатын əәнші-ақындар шығармашылығындағы қыз
бейнесімен салыстыра талдап жазыңыз Қазақ халқының көрнекті өкілі, зар заман ақындарының бірі Мұрат Мөңкеұлының əәдеби мұрасының біраз бөлігі- арнау өлеңдер. Сондай арнау өлеңдерінің бірі- «Қыз өлеңі». Қазақ аруларының бейнесі талай ақындардың шабытына арқау болған. Осы туындыларда қыз бейнесі қаншалықты шебер суреттелді? Халқымыз ежелден қызды «қонақ» деп қадірлеп, əәспеттеген. Қызды ай мен күнге теңеп, жаһутпен көмкере білген. Мысалы, Мұрат қыздың сұлулығын: «Бұраңдаған ақ моншақтай керілген қыз, Оздырдың салтанатты еліңнен қыз Сəәулесі ақ жүзіңнің жерге түссе, Реңкің сары алтындай көрінген қыз», - деп жырлайды. Бұл теңеулер- ізбасар ақындарға үлгі болар өрнектер еді. Мұрат Мөңкеұлы сияқты əәнші-ақындар Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Мұхит т.б. шығармаларында көбіне пəәк таза махаббатты, сұлу əәйел сипатын, əәйел теңсіздігін жырлады. Мұрат ақын қазақ қызының сұлулығын оның ішкі жан дүниесімен астасып жатқандығын «лебізің, сөзің – шырын, маржан-тісің» десе, Ақан сері «Ғашық жарға» өлеңінде: «аузың – бал, тілің шекер, нəәзік таңдай,қиғаш қас, нұрлы жүзің, жазық маңдай» - деп суреттейді. Сырлы сөзбен қамал тұрғызған əәнші-акындардың мұралары ұлт мəәдениетінің қазына қосылған інжу-маржандарымыз. «Қыз» өлеңінде теңіне қосыла алмаған қыздың басындағы қиыншылықты: «...Басыңнан бұл дүние өтеді деп, қайғымен тамақ ішпей бүлінген қыз» деп көрсете келе, «... шалықта ата-анаңның дəәулетіне, бір күні жөнелерсің үйіңнен қыз» деп, əәке-шешеңнің қасында бұлаңдап жүрген қыз еркіңнен тыс біреуге жар болып кетерсің, күнің не болар екен деген уайымын да жасырмайды. Ал Ақан сері «Балқадиша» өлеңінде: «...бұраңдап асау тайдай жүрген басың, боласың қандай жанға жар, Қадиша» - деп мұңайса, «Лəәйлім шырақ» өлеңінде: «Есен-аман жүрмісің, Лəәйлім шырақ, жаңа таптым аулыңды көптен сұрап, жел тимесе жан тимес, деп жүргенде, қол ұстасып жатпенен кеттің жырақ» деп басында билігі жоқ əәйел теңсіздігіне наразылықтарын ашық білдіреді. Ал, Естай ақын «Құсни Қорлан» өлеңінде: «... бар еді қимас күндер тату өскен, келер ме енді айналып, уа дариға-ай», - деп өзегін өртеген өкінішін жасырмайды. Қорытындылай келе, Мұрат Мөңкеұлы мен ХІХ ғасырдағы əәнші-ақындар шығармашылығында қыз бейнесі өзіндік ортақ көркемдікке ие. Ақындар өз шығармаларында əәйел затының көрік-келбетін, жан дүниесінің сұлулығын əәсерлі жырлаумен қатар, теңіне қосыла алмаған қазақ қыздарының тағдырын да шынайы суреттеген. |