2021-2023 жылдарға арналған бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру шеңберінде
"Сақтауды, толықтыруды зерттеу және қамтамасыз ету, генетикалық ресурстарды көбейту және тиімді пайдалану селекциялық процесті қамтамасыз ету үшін ауыл шаруашылығы ғылыми-зерттеу жұмысына № 1 Техникалық тапсырмасы
1. Жалпы мәліметтер: :
1.1. Ғылыми, ғылыми-техникалық бағдарламаға (бұдан әрі – бағдарлама) арналған мамандандырылған бағыттың атауы: Қарқынды егіншілік және өсімдік шаруашылығы (астық, майлы, дәнді бұршақты, мал азықтық, жеміс-көкөніс дақылдары).
2. Бағдарлама мақсаты мен міндеттері:
2.1. Бағдарлама мақсаты: Селекцияда пайдалану үшін өсімдіктердің құнды гендік қорын сақтаудың, көбейтудің және кеңейтудің тиімді жүйесін құру.
2.1.1. Алға қойылған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер орындалуы тиіс:
2.1.1.1. Сақтауды, толықтыруды, ұдайы өндіруді және тиімді селекциялық процесті қамтамасыз ету үшін ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің генетикалық ресурстарын пайдалану: - ауыл шаруашылығы дақылдарының жиынтығын мақсатты
жинау және толықтыру: дәнді; дәнді-бұршақты; майлы; жемдік; техникалық дақылдар;
- түр деңгейінде ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикалық әртүрлілігін мониторингтеу,
сорт, гендер (селекция алдындағы зерттеулер);
- ауыл шаруашылығы дақылдарының гендік қорын орта мерзімді және ұзақ мерзімді сақтауды ұйымдастыру-өміршеңдіктің сыни деңгейі бар үлгілерді түгендеу және қалпына келтіру (≥50%);
- ҚР Ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикалық ресурстары цифрландыру бойынша ақпаратты басқаруды стандарттау;
- ауыл шаруашылығы дақылдарының гендік қорын ұтымды (тиімді) пайдалану -
агробионәртүрліліктің қол жетімділігі мен тұрақты пайдалану жүйесін құру
әртараптандыру, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану үшін ауыл шаруашылығы
және өсімдік шаруашылығының өнімділігін арттыру.
3. Стратегиялық және бағдарламалық құжаттардың қандай тармақтарын шешеді:
ҒЗТКЖ жүргізу АӨК дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаттары мен міндеттеріне бағдарлануға тиіс.
Қазақстан Республикасының Президенті Қ. Тоқаевтың 2019 жылғы 2 қыркүйектегі Жолдауы.
"Сындарлы қоғамдық диалог-Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі" 2030 жылға қарай суармалы жер көлемін 3 млн.гектарға дейін ұлғайту және ауыл шаруашылығы өнімдері көлемінің 4,5 есе өсуін қамтамасыз ету.
Мемлекет Басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері"атты Қазақстан халқына Жолдауы.
Мемлекет Басшысының 2012 жылғы 14 желтоқсандағы "Стратегия" атты Қазақстан халқына Жолдауы.
"Қазақстан-2050": қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты".
2017 жылғы 12 желтоқсандағы № 827 "Цифрлық Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы.
4. Күтілетін нәтижелер
4.1. Тікелей нәтижелер:
4.1.1.1. Сақтауды, толықтыруды, ұдайы өндіруді және тиімді селекциялық процесті қамтамасыз ету үшін ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің генетикалық ресурстарын пайдалану Агрономияның жаңа талаптарына бейімделу үшін ауылшаруашылық дақылдарының агробионалуантүрлілігін тұрақты пайдалану жүйесі құрылуы керек, азық-түлік қауіпсіздігі мәселелерін Қазақстан Республикасының шешімінде тамақтану және климат; ауылшаруашылық дақылдарының жергілікті және әлемдік генетикалық ресурстарын (дәнді, бұршақты, майлы, жемдік, техникалық, жарма) мақсатты жинау және толықтыру жүргізу ≈ 700 үлгі (жабайы және мәдени флора) керек.
Ақпарат алмасудың ұлттық тетігін құру, жұмылдырудың, мониторингтеудің және консервациялаудың (дәнді, дәнді-бұршақты,майлы, жемшөп, жарма, техникалық дақылдар) электрондық дерекқорын құру басталуы тиіс.
Егістік алқаптарының құрылымын өзгерту мақсатында ауыл шаруашылығы дақылдарының дәстүрлі және дәстүрлі емес жергілікті және әлемдік генетикалық ресурстарының түрлік және генетикалық әртүрлілігін жұмылдыру керек (өсімдік шаруашылығын әртараптандыру).
Халықаралық дескрипторлар негізінде ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикалық ресурстары бойынша ақпаратты басқаруды стандарттау жүргізу, зерттеудің, құжаттау мен сақтаудың ақпараттық жүйелерін (деректер базасын) дамыту керек.
Ex situ ауыл шаруашылығы дақылдарының гендік қорын қауіпсіз (орта мерзімді және ұзақ мерзімді) сақтау - әртараптандыру үшін де, агрономияның, тамақтанудың және климаттың жаңа талаптарына бейімдеу үшін де тұқымдық, далалық, in vitro және ДНҚ коллекцияларын сақтау, қалпына келтіру және сақтау жүйелерін құру керек.
Генетикалық әртүрлілікті мониторингтік зерттеу жүргізілуі керек-коммерциялық ауылшаруашылық дақылдарының гендік қоры құру (дәнді, бұршақты, майлы, жемдік, жарма, техникалық дақылдар) ≈ 5000 үлгі, дереккөздер мен деректер және сорт, белгі, ген деңгейіндегі донорлар анықтау -10%.
Жұмылдырылу керек: астық – 200; майлы – 100; дәнді бұршақты – 50; азықтық –100; техникалық – 50, жармалық – 15 үлгі.
Мониторинг жүргізу керек: астық – 1500; майлы – 200; дәнді бұршақты – 1000; азықтық – 100; техникалық –100, жармалық - 25, үлгілер.
Сақтауға беру керек: астық дақылдар – 1500; майлы дақылдар – 200; дәнді бұршақты дақылдар – 1000; азықтық дақылдар – 100; техникалық дақылдар – 100, жармалық - 20 үлгілер.
Құжаттандыру/цифрландыру керек: астық – 1500; майлы – 200; дәнді бұршақты – 100; азықтық – 100; техникалық – 100, жармалық – 15 үлгілер.
Енгізу/пайдалану керек: астық – 100; майлы – 50; дәнді бұршақты – 50; азықтық – 50; техникалық – 50, жармалық – 10 үлгілер.
256 сұрып үлгілерінің экономикалық құнды белгілері кешені бойынша бөліну керек.
Негізгі шаруашылық-биологиялық белгілердің донор-сорттары - 78 үлгі іріктелуі тиіс.
БҒССҚК ұсынған басылымдарда 47 ғылыми мақала жариялануы тиіс, оның ішінде:
2-импакт фактормен және 2 ұсыныс жасалды
