Жауатын күндей күркіреп,
Жаңбырдай тері сіркіреп,
Құбылып ойнап жер басты,
Жалғаса ұшқан қоңыр қаз
Тозаңынан адасты.
Аттың жолы қазылды.
Ұмтылғанда қысылып,
Бес жүз құлаш жазылды
Мысалдар
Сырдың суын түгесу, бір қыздың буын он нарға артып жүру, еншіге бір емес, мың қоян алу — адам нанғысыз гипербола
Түгестім сапты аяқпен Сырдың суын,
Он нарға артып жүрмін қыздың буын.
Еншіге әкем берген мың қожанның
Соғымда қырып алдым барлық туын.
Литота
(кішірейту)
Литота (гр. λιτότης - қарапайым, қораш), немесе кішірейту — заттың не құбылыстың қасиетін кішірейте суреттейтін көркемдік құрал. Батырлар жырларында, өтірік өлеңдерде литота жиі қолданылған. Мысалы, "От орнындай тұяқтан, оймақтайы қалыпты" ("Ер Тарғын"). Литотаның мақсаты - тосын әсер туғызу.
Мысалдар
Жер мен көктің арасы түп-түгел ауызға айналып кеткендей…
Жоғарғы ерні көк тіреп,
Төменгі ерні жер тіреп ..
Мысалдар
Ал мына шумақта гипербола мен литота бірге, аралас жур:
Аспанға алты жерден тіреу қойдым.
Той қылып, мың масаны сонда сойдым.
Жүрегін біреуінің төрт бөліп жеп,
Нансаңыз өмірімде бір-ақ тойдым.
Мысалдар
Литота да, әсірелеу сықылды, автордың не айтайын дегеніне тығыз байланысты. Оқиға, жағдайға, суреттейін деген өмір құбылысына лайықты түрде таңдалынып алынады.
Телегей-теңіз шалқыған
Қоғалы көлдер суалып
Тізеге жетер-жетпес күн болған.
Жапанға біткен бәйтерек
Жапырағынан айрылып,
Қу түбір болған күн болған.
Алқалаған жер болса,
Азамат басы құралса,
Мәшурат кеңес сұралса,
Мәшурат берер ер едік.
Исатайдан айырылып,
Алқалай келген кеңесте
Дем құрыған күн болған.
Назарларыңызға рақмет!
Достарыңызбен бөлісу: |
