Көрнекілігі: буклет, қанатты сөздер, кітап көрмесі. Кітапханашы

Сайын Мұратбеков(1936-2007)1936жылы 15 казканда Алматы обылысы Қоңыр ауылында туған. 1963жылы С.М.Киров атындағы қазақ мемлекетик университетінің филологиялық факультетін бітірген. Еңбек жолын 1954жылы жумыс болып бастаған. 1962-1972жж.”Жұлдыз”журналының”, Қазақ әдебиеті” газетіні редакцияларында білім менгерушісі, Қазақстан жазушылары одағында коркем әдебет насихаттау барысының директоры. 1971жылы Маскеудегі Әдебиет институты жанындағы жоғары курысты бітіген. 1977-1980жж.”Қазақ әдибиеті” газетінің бас редакторы, 1980-1984жж. Қазақстан жазушылар одағының басқармасының хатшысы, 1984-1986жж.”Жазушы” баспасының директоры, 1988-1991жж.Қазақстан Жазушылар одағының екінші хатшысы 1992-1996жж. ”Халык конгресі” газетінің бас редакторы қызметтерін атқарған.

2014 жылы республикалық ”Бір елі – бір кітап ”акциясы казылар алқасының шешімі бойынша С.Мұратбековтың «Жусан иісі» және «Басынды Үшқараның» атты шығармалары Қазақстанда қалың оқырман қауымға жыл кітабы болып ұсынылды. Жусан иісі атты повесінде 1942 жылдын оқиғалары, соғыс зардабы бақытсыздыққа ұшыратқанына карамай , дарынды Аян атты бала, балаларға арнап ертегілерді ойдан шығару туралы жазылған. Басында Үшқараның атты аңгімеде кейіпкер Әсеттің 18 жасар Шынар деген қызға нәзік сезімдері туралы айтылған.

Жазушының бірқатар шығармалары КСРО халықтарының және шет елдерінің тілдеріне аударылған.1977 жылы автордың ценариі бойынша ”Тел өскен ұл ”атты көркем фильм түсірілді КСРО-ның ”Құрмет белгісі” орденімен марапатталған (1981). XI шақырылған Қазақ КСР жоғары кеңесінің депутаты (1984-1989). Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (1997). М.Әуезов атындағы сыйлықтың (1990), ”Тарлан” сыйлығының (2004) және Қазақстан Реупубликасы Мемлекеттік сыйлығының (2006) иегері атанды.

Сайын Мұратбековтың алғашқы әңгімелер жинағы ”Менің қарындасым ” 1961 жылы жарыққа шықты. Одан кейін ”Ауыл оты ”(1964), ” Көк орай ”(1967),”Жабайы алма ”(1972), ”Дос іздеп жүрмін” (1973) атты әнгімелер мен повестер кітаптары басылып шығады. Автор өз шығармалдарында қарапайым халыктын мақсат-мұраттарына жету жайлы әңгімелейді. Оның шығармаларының басты кейіпкерлері- ауыл зиялылары, қойшылар, оқушылар. С.Мұратбеков, Ә.Әлімжановтың шығармаларын: ” Жаушы ” романын және ”Көгілдір таулар”, ”Отырарда жеткен сый” повестерін; Г.Томачевтін ”Ел басы” және ”Д.А.Қонаевпен кездескен 50 сәт ”- романның қазақ тіліне аударды.

”Жусан иісі”атты повесін талдау

Сұрақтар:

1.Оқиға қай кезде болдған?

2.Аян қандай бала еді?

3. Аянның әжесі өлгендегі көңіл күйі қандай болды ? Кітаптан тауып оқы

4.Балалардың ”Әжесі өлгенде неге жыламайды, ”Ей”- деген сөзіне Аян неге назар аудармады? Қалай түсінесіңдер?

5.Соғыс жылдарындағы ауыл балаларының тағдыры мен тауқым еті қандай болған?

6.Аянның бақытты сәті туралы кітаптан оқындар.(Әкесі туралы түс көруі)

7.Аян ауыл шетіндегі ат қораға не үшін барды ? Өз ойларынды айтыңдар.

8. Ауыл балаларының Аянды жақсы көрулерінің себебі неде деп ойлайсындар?

9. Ертегілерінің ”Бір жетім бала болыпты” деп басталуының себебі неде?

Жусан иісі – соғыстың кезінде жарық көрген повесть. Араб тіліндегі нұсқасы бар.

1 бөлім

Кішкентай Аян жастайынан шешесінен айырылып, әжесімен бірге ауылга көшіп келеді. Осы ауылдың балалары ойнап журіп жана баланы кездестіреді. Балалар Аянмен тез достасып, Аян екінші атаман атанады. Ол ақкөніл ақылды бала болған. Негізі ол ешкім мен төбелеспитін бала еді. Брақ бір куні Есікбай Аянға тиісіп, төбелес бастады. Барі бір сонында аян барлық кушін жинап , женді. Аян мектепте де озінін зеректілігін бірінші күннен батап көрсетті. Ол ең бірінші хат танып, балаларға көмектескен. Бірде Аян өрісте мал қайырып журіп тобығы тайып одан киін аяғы тайғыш болып қалды.

Бұл бөлімде Аянның әжесінен айырылғаны , ертегілері баяндалады. Әжесі кайтыс болғаннан кейін оны Бапай атты туысы асырап алады. Бірақ оған дұрыс күтім жасамайды әжесі өмірден кетседе баланың қамықпауы бәрін таң қалдырады.Балалар күнде оның ертегшісін тыңдауды әдет қылдырған. Ауа –райы суық болса да Аянның ертегісін өткізуге болмайды. Ол күнде бір ертегі ойлап тауып, куннің батқанын күтіп, бәріне айтып береді. Оның ертегісінің қызық болғаны соншалық оның ертегісін тыңдаған балалар ертегіге кіріп кетеді. Бұл кезде олдар соғыстағы аға-әкелерін естеріне түсіріп, оларды тауып алып , бірге соғысуды армандайды.

Аянын мінезі өте қызық еді бірде ол тұйық мінезді,бірде өзін мүлде танымй қаласын.Ол көп ойынға арласа бермеуші еді. Бірақ осы кеште ол барін таң қалдырды онын шанасына қанат біткендей болады. Осыны көріп Сайык Мұратбеков оны мен бірге шана тепкісі келеді. Ол уйде шанасын іздеп жатқанда, әжесі оны устап алып төсегіне жатқызады.