Култанбаева нургул калдыгуловна
жүктеу/скачать 2,3 Mb. Pdf көрінісі
|
ЕРТЕГІ ДИСКУРСЫНЫҢ ЛИНГВОМӘДЕНИ ӨЛШЕМДЕРІ
| Бұрынғы өткен заманда бір жесір кемпір болыпты.
Бұл кемпірдің перзент дегенде жалғыз баласы болыпты, мал дегенде он шақты ешкісі болыпты. Бала ешкілерін бағып жүреді» [95] («Күн астындағы Күнікей қыз» ертегісі) . Өмірлік тәжірибесі арқылы қиын кезде жол таба алатын тапқыр, еңбекқор, адамдарға көмек қолын созатын, аңғал, сенгіш жан. Ертегі дискурсында олар оңай олжаға тап келіп отырады. Мысалы, орыс ертегілерінде қармағына алтын балық түседі, не болмаса алтын қауырсын тауып алады (« Раз поехал стрелец на своем богатырском коне в лес поохотиться; едет он дорогою, едет широкою – и наехал на золотое перо жар-птицы: как огонь перо светится!» [96] («Жар-птица и Василиса- царевна» ертегісі ), қазақ ертегісінде мал жайып жүріп алтын мүйізді киік ұстап алып патшасына тарту етеді ( Бір күндері бала далада ешкілерін жайып жүріп, алтын мүйізді шұбар киікті тағы да көреді. Сол арада бала әлгі шұбар киікті ұстап алады. Ханға алып жүреді [95] («Күн астындағы Күнікей қыз» ертегісі), араб ертегі дискурсында кедей шаруа отын шауып жүріп қазына жасырылған үңгірге тап болады. «Әли- Баба мен қырық қарақшы» ертегісінде: « م ِسْمِس اي ِْحَتْفِا» : لاق َو ة َرْخَّصلا ، َِمامَأ َِفَق َو َو اباب يلَع َِل َزَن َِّم ث . بَجَعْلا َِّدَشَأ ِ هارَي امِم ِ بَجْعَي ابابِيلَع َِناك َو [94] (Әли-Баба көрген ғажайыпқа таңқалды. Сосын үңгірдің алдына келіп тұрды да «симсим, ашыл» деді.). Сөйте келе оқиға соңында «бай болып, барша мұратына» жетеді. Мысалы, « Сонымен күн астындағы Күнікей қызды бала алып, екеуі той жасап, қосылады. Ел-жұрты баланың ерлігіне риза болып, оны хан сайлайды » [95] («Күн астындағы Күнікей қыз»). « Пришлось женихам оглобли поворачивать, разъехались они по своим дворам, а королевна стала со своим мужем жить- поживать да добра наживать» («Заколдованная королевна» ертегісі). ذْن م ِ زْنَكْلاَِحَبْصَأ َو —اهِئاكَذ َوِاهِفو رْعَمِىَلَع.اهَلًِةَأَفاك م هي ِخَأ َِنْبا اهَج َّو َزَف ،ِهْيَلَع َِةَناج ْرَم لْضَف اباب يلَع» اباب ِْم ه َو ِْل ا ًعيِمَجَِلو طِِةايَح بو شاع َو ،ِةَّيِوَّسا ام هَنْيَب َو ِ هَنْيَب ِ هَمَسَقَف ، ِصو ص للاِِلْتَق دْعَب اباب ل يلَع اًكْلِم م ْوَيْلا َِكِلذ [94] . « ِ لاب ِِأَنْهَأ َو لاح ِِدَعْسَأ ىَلَع (Маржананы ағасының баласына тұрмысқа беріп, олар бақытты және ұзақ өмір сүреді «Әли-Баба мен қырық қарақшы» ертегісі). «Батыр» концептісі – ертегі дискурсында ерекше болып өмірге келетін, ата-анасы құдайдан жалбарынып сұрап алған, өмірге келуі ерекше бір оқиғамен байланысты, ел-халқын асырайтын, елі үшін туған ер. Мысалы, « Кендебай ай сайын емес, күн сайын өсіпті, алты күнде күліпті, алпыс күнде жүріпті, алты жылда жігіт болыпты. Сондай күшті болыпты, алысқанын алып ұра беріпті, 55 күрескенін жыға беріпті, шыңырау құдыққа құлаған атандарды жалғыз тартып шығара беріпті. Аң аулап, әкесіне жәрдемдесіпті, бара-бара құлан алыпты, құралайдың көзінен тигізген мерген болыпты, арқар мен киікті құлан мен маралды мая-мая үйіп тастапты. Қарасудың бойындағы қара үйлі кедейлер қарқ болыпты да қалыпты» [97] («Керқұла атты Кендебай» ертегісі ), « В некотором государстве жил-был царь, холост - не женат. Был у него на службе стрелок, по имени Андрей. Женился Андрей-стрелок на Марье- царевне и живет с молодой женой - потешается. А службы не забывает: каждое утро ни свет ни заря идет в лес, настреляет дичи и несет на царскую кухню» [98] (« Поди туда - не знаю куда жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|