Култанбаева нургул калдыгуловна
жүктеу/скачать 2,3 Mb. Pdf көрінісі
|
ЕРТЕГІ ДИСКУРСЫНЫҢ ЛИНГВОМӘДЕНИ ӨЛШЕМДЕРІ
| Кенжекейдің тілін алып, Шалқұйрық атты мінетін болады»
(«Ер Төстік» ертегісі). Орыс ертегі дискурсынан орыс халқының сөйлеу мінез-құлық ерекшеліктері анық көрінеді. Орыс халқының сөйлеу мінез-құлқындағы тез тіл табысу мен қарым-қатынасқа тез түсу, кеңес беруге құмарлық, таныс емес адамға ескерту жасау, шынайылық, ресми қарым-қатынастан гөрі, бейресми қарым-қатынасты ұнату, танымайтын адамға ішкі сырын ақтару, «өтірік күлуді» жаратпау, дауласуға құштарлық, өз пікірін айтуға ұмтылу, өзінің қиын өміріне шағымдану т.б. ұлттық ерекшеліктер деп көрсетуге болады. Мәселен, орыс халқы қонаққа аздап кешігіп келуін қонаққа шақырған үй мүмкін дайындалып үлгермей жатқан болар деп түсіндіреді. Дүкенде, банкте кезекте тұрып қасындағы таныс емес адаммен тез сөйлесіп, өзінің отбасы, шаруасы туралы айта келіп, сөйлесіп тұрған адамынан оның жеке табысы туралы да сұрау орыстар үшін қалыпты жағдай болып саналады. Ал бұл мәселе, әсіресе еуропа халықтары мәдениетінде қарым-қатынастағы әдепсіздік болып саналатыны рас. Ағылшындар үшін жымию асқан сыпайылық белгісі болса, орыстар үшін «өтірік күлкіге» орын жоқ, өтірік күлу сыпайылық белгісі емес, керісінше жағымсыз қарым-қатынасты қалыптастырады деп түсінеді. Орыс халқының ұлттық санасы мен сөйлеу мінез-құлқындағы ғасырлар бойы қалыптасқан мәдениеттің осындай белгілері оның тілінен көрініс табады. Оған орыс ертегі дискурсын зерттегенімізде анық көзіміз жетті. Мысалы, «Василиса- царевна усмотрела золотую маковку, приплыла к берегу, выступила из лодочки и любуется на палатку. – Здравствуй, Василиса-царевна!– говорит стрелец. – Милости просим хлеба-соли откушать, заморских вин испробовать. Василиса-царевна вошла в палатку; начали они есть-пить, веселиться. Выпила царевна стакан заморского вина, опьянела и крепким сном заснула» [97] («Жар-птица и Василиса-царевна» ертегісі). Берілген мысалдан Василисаның мерген жігітті алғаш рет көре тұра, оны жатсынбай, тез тіл табысып кеткенін көруге болады. Орыс ертегі дискурсында орыс халқының сөйлеу мінез-құлқындағы біреуге кеңес беруге құмарлық қасиетті байқауға болады. Мысалы, «Прощается она с мужем, дает ему мешочек – сполна семечком насыпан, и говорит: 101 – По какой дороге поедешь, по обеим сторонам кидай это семя: где оно упадет, там в ту же минуту деревья повырастут; на деревьях станут дорогие плоды красоваться, разные птицы песни петь, а заморские коты сказки сказывать» («Заколдованная королевна» ертегісі.), «Из таких пустяков бой затеяли. Хотите, я вас разделю; все будете довольны, никого не обижу. – А ну, земляк, раздели, пожалуйста! – Ладно! Бегите скорей по сосновым лесам, наберите смолы по сто пудов и несите сюда» («Заколдованная королевна» ертегісі.). Орыс халқы біреуге ескерту жасағанды жақсы көреді, бірақ ол ескертуі орындалмауы да мүмкін. Мысалы, «Спрашивает его старуха: – Где ты пропадал до сих пор? Еле дождалась тебя! – Виноват, бабушка! Я зашел в новое царство, где живет прекрасная королевна; муж у ней без вести пропал, так теперь сватают ее разные цари и царевичи, короли и королевичи» («Заколдованная королевна» ертегісі). «– Ах ты, храбрый воин! Чего убоялся? Как же Белый Полянин воюет с бабой- ягою золотой ногою, тридцать лет с коня не слезает, роздыху не знает? А ты, ничего не видя, испугался! – Какой же ты воин! Сутки воевал, да трое суток без просыпа спал. Как же Белый Полянин воюет с бабой-ягою золотой ногою, тридцать лет с коня жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|