Курсының бағдарламасы «Биология» 050113 мамандығы бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын
жүктеу/скачать 3,16 Mb.
|
| Техникалық оқу құралдары: сызба-кестелер, коллекциялар, бейнефильмдер
1-сұрақ. Алтыаяқтылар класс үстін барлық кеңірдектыныстылар типтармағы сияқты кеңірдек арқылы тыныс алады, басы акроннан және 4 сегменттен тұрады, басында бір жұп мұртша және үш жұп жақ болады. Алтыаяқтылардың көпаяқтылардан айырмашылығы, тұлғасы үш буынды, үш жұп жүру аяқ орналасқан – көкіректен және аяқ дамымаған құрсақтан тұрады. Ауыз аппаратында екінші жұп максилла бірігіп дара төменгі ерін түзеді. Көздері күрделі (фасет) немесе қарапайым. 1956 ж. Халықаралық энтомологиялық конгрессте бунақденелілер (насекомдар – Insecta) екі класқа жіктеледі. Жасырынжақты бунақденелілер ( Entognatha) Ашықжақты бунақденелілер ( Ectognatha) Жасырынжақты бунақденелілер қанатсыз қарапайым алтыаяқтылар. Ауыз аппараты бас капсулласында жасырын орналасқан. Басында мұртша, қарапайым көзшелер болады. Құрсағында қозғалыс өсінділері дамыған. Кеңірдек немесе тері арқылы тыныс алады. Топырақта, қабық астында, түскен жапырақ арасында кездеседі. Ашықжақты бунақденелілер (Ectognatha) алтыаяқтылардың негізгі класы. Денесі, мұртшасы және 3 жұп ауыз аяқтары бар бастан (Cephalon), үш буынды үш жұп аяқты – көкіректен (Thorax) және аяқтары жоқ құрсақтан (Abdomen) тұрады. Кеңірдекпен тыныс алады. Дене мөлшері 1-2 мм-ден 15-30 см-ге дейін. Жабықжақты бунақденелілерден айырмашылығы: ауыз аппараты ашық, көбінде ортаңғы және артқы көкіректе қанат дамыған және басында күрделі фасет көзі болады. Құрсақ аяқ рудименттерінен жыныс өсінділері, төменгі сатыдағы формаларда грифелька бар. Құрлықта тіршілікке насекомдардың жоғарғы деңгейдегі адаптациясына байланысты, олар буынаяқтылар арасында жоғарғы прогреске жетті. Насекомдар кең экологиялық радиацияға ұшырап, құрлықта алуантүрлі экологиялық қатарға ие болды. Кейбір топтар екінші рет суда тіршілік етуге көшіп, тұщы су биоценозында айтарлықтай маңызы бар. Насекомдардың құрлықты меңгеруде шешуші маңыз алатыны олардың жабын құрылысындағы адаптация, зәр шығару, кеңірдек жүйенің морфофункциональды ерекшелігі, қозғалыс мүшесі - аяқтары мен ауыз аппаратының жетілуі және ұшу мүшесі - қанаттардың пайда болуы. Сонымен қатар, олардың эмбрионды және эмбрионнан кейінгі дамуы құрлық тіршілік орта факторларына тәуелсіздікті қамтамасыз етеді. Басқа кеңірдектыныстыларға қарағанда насекомдардың экологиялық мүмкіншілігі кең. Насекомдардың 1-1,5 млн-ға жуық түрлері белгілі. Кейбір энтомологтар 2 типті 3 млн-ға жетеді - деп есептейді. Себебі, жыл сайын 10-даған, 100-деген жаңа түрлер сипаттап жазылады. Бұл жерде түрлер және даралар саны, кеңістіктігі таралу және экологиялық жіктелу тұрғысынан ең үлкен топ. жүктеу/скачать 3,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|