Л. М. Демесинова PhD, аға ғылыми қызметкер
Зерттеу нәтижелерін талқылау
жүктеу/скачать 212 Kb.
|
18-25 Демесинова
| Зерттеу нәтижелерін талқылау. Жоғарыда келтірілген ғалымдардың тұжырымдамалары әртүрлі жазушылардың шығармаларында Париж бейнесінің поэтикасын дамытуға қатысты алынған. Бір қала бейнесін талдауда, қала эволюциясын көркем бейне ретінде байқауға болады. Әртүрлі көркемдік тәжірибелерде кездесетін қала мәтінінің жалпы эволюциясын қарастырудың маңыздылығын атап өткен жөн: мысалы, Н.В.Шмидттің жұмысы модернистік әдебиеттегі қала мәтінінің параметрлерін зерттеуге арналған. Зерттеуші В. Брюсов, А.Блок, А.Белый, Н.Гумилев, А.Ахматова, О.Мандельстам, В.Маяковский, В.Хлебников шығармаларындағы қала мәтінінің мәселелері мен поэтикасын қарастырады. Зерттеуде Н.В.Шмидт «қала мәтіні» қалалық болмыстың авторлық моделін бейнелейтін образдар, мотивтер, сюжеттер кешені ретінде анықтайды, орыс модернистерінің поэтикалық мұрасындағы қаланың семантикалық кешендерін оқшаулайды және жүйелі түрде сипаттайды, қала бейнелері мен сюжеттерінің әлемдік модельдік координаттар ретінде рөлін анықтайды. Н.Шмидт қала туралы «авторлық мифтерді» қалыптастырудың кейбір принциптерін қарастырады, атап айтқанда, эсхатологиялық «жойылған бұршақ» пен утопиялық «Құдай сарайы» архетиптік модельдеріне негізделген «Петербург мифі». Сонымен қатар, зерттеушінің сөзсіз еңбегі «қала бейнелерінің нақты функцияларын (хронотопиялық, әлемді өзгертетін, мифологиялық) анықтау және олардың семиотикалық рөлі кеңістіктік және экзистенциалды-онтологиялық мотивтерді біртұтас «семантикалық байламға» жинайтын белгілі бір семантикалық орталықтар ретінде анықталды [10, 6].
Модернистік көркем мәтіндермен салыстырғанда, қала тақырыбы мен проблемалары ХХ ғасырдың классиктерінің романдарында – Г. Гессе, Т. Манн, М. Пруст, А. Камус, Ф. Кафка шығармаларында кездеседі. Шығыс славян әдебиеттануында «Мәскеу», «Петербург», «Киев» бейнесін сипаттайтынзерттеу дәстүрі қалыптасқан. Әдебиеттануда Н.В. Гогольдің «Петербург туралы» мәтіндері көптеп зерттелген. Ф.М. Достоевский, А. Белый, қала тұрғындарының мәдениеті мен менталитетін қалыптастыруға әсер ететін көркем мәтіндерді ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлерінде көрінеді. Сонымен урбанистік әдебиеттің өзіне тән басты ерекшеліктері анықталды: - ірі қалалар өмірі, қала тұрғындарының психологиясын, тағдырын бейнелеу; - қаланы тұтас көркем бейне түрінде суреттеу. Әдебиеттанушылар урбанистік бағытта жазылған шығармаларда қала тірі бейне ретінде немесе урбанистік кеңістік, платформа ретінде бейнеленуі кездеседі деген тұжырым жасайды. Урбанистік прозаның негізгі нысандары: қала, қала тұрмысы, қала тұрғындары, қала стилі, сәні, қала туралы мәтіндер. Қазіргі қазақ қоғамындағы қалалық өмірдің ауыл өміріне қарағанда доминантты екенін айтпасақ та белгілі жайт. Әсіресе соңғы отыз жылдағы ауылдық жерлерден қалаға жаппай көшу үдерісі әлі де жалғасуда. Алайда бұл процестің бастау алуы қазақ жерінде Кеңес үкіметінің орнап, ұлан-ғайыр территориямызда табылған кен орындарында қалалардың салынуымен тікелей байланысты. Сонымен қатар, қазақтың болмысын, санасын, салтын, қаймағы бұзылмаған ауылдық тұрмысын далалық мәдениеттен қалалық мәдениетке бұру қазақ даласында қалалардың бой көтеруіне бірден-бір себеп болғанын да айтуымыз қажет. Осы тұрғыдан қарастырғанда қазақ мәдениетіндегі урбанизация ұғымының қалыптасуы, дамуы мәселесі екі жақтан зерделеуді қажет етеді деген ойдамыз. Өйткені бір жағынан қала өмірі қазақтың ұшы-қиыры жоқ даласында емін-еркін жайлап, көшіп-қонып жүрген көшпелі өркениеттің түбірімен жойылуына әкелу үшін жасалған әрекет болса, екінші жағынан қазақ қоғамын дүниежүзіндегі қалалық мәдениеттің озып шыққан жаңа өркениеттің қатарына қосу екенін де ескерген дұрыс. Мұндай күрделі процестен тек қазақ даласы емес ХІХ ғасырдан бастап Ресей империясы мен кейін оған қарасты колониалды елдер де өткені мәлім. Сол себептен орыс ғалымдарының теориялық зерттеу еңбектері мен пікірлері үнемі назарда болды. Қазақ прозасы мен поэзиясында алғаш урбанистік ұғымдар мен көркем образдар ХХ ғасырдың 20-40 ж.ж. пайда бола бастады. Ал нақты урбанистік тақырып қазақ даласындағы индустрия, өнеркәсіптің дамуымен келгенін көруімізге болады. жүктеу/скачать 212 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|