«ландшафттану»
жүктеу/скачать 0,95 Mb.
|
kazakstan respublikas au lsharuash l g ministrligi
| Тәжірбиелік сабақ 7
Физикалық – географиялық аудандастыру 7 1.Ландшафт жүйесінің географиялық белдеуі 2. Азоналық ландшафт Мақсаты: Ландшафтының таксономиялық бірлік жүйесін,физикалық – географиялық аудандастыруды,ландшафт жүйесінің географиялық белдеуін,ландшафтының жүйесін географиялық зоналауды қарастыру. 1.Ландшафтының таксономиялық бірлігі жер бетіндегі ттк физикалық- геогафиялық топтастыру немес бөлшектеу нәтижесінде жүйеленеді. Әр өңірдің өзіндік табиғат жағдайының ерекшеліктерін ескере отырып, жер бетін жеке аймақтарға және олардың бөліктеріне бөлуді физикалық- географиялық аудандастыру деп атайды. Физикалық- географиялық аудандастыру нәтижесі елдің табиғат жағдайы мен байлығын кешенді түрде жан- жақты анықтап, табиғат байлығының халық шаруашылығында игерілуін қарастырады. Физикалық- географиялық аудандастыру процесінде әр түрлі сатыдағы ландшафт бірлігі жоғарыдан төмен қарай да, төменнен жоғары қарай да жүйеленеді. Басқаша айтқанда ландшафтының әрбір ірі бөлігіне зоналық және азоналық факторлар әсер етеді, сондықтан бұлардың әрекетіне байланысты дамитын физикалық- географиялық аудандастырудың теориялық негізі болып саналады. Бұлармен бірге географиялық қабық та жер бетінің әр түрлі бөліктерін, күрделі бір территоиялық жүйеге біріктіретін процестерде әрекет етеді. Бөлшектеу мен топтастырушы процестер төменгі сатыдағы ландшафт бірлігінде қарқынды дамиды да, іріленген сайын баялай түседі. Сондықтан физикалық- географиялық аудандардың көп сатылы жүйесі қолданылады, яғни физикалық- географиялық аймақтар жеке шағын бөлшектерге бөлінеді. 2.Зоналық қатардағы ең ірі ландшафт бірлігі – географиялық белдеу. Белгілі бір территоияға күннен келетін жылу мөлшерінің ортақ тарауына байланысты бөлінетін ландшафтының жүйесін географиялық белдеу деп атайды. Әрбір географиялық белдеуде өзіне тән ауа массасы циркуляциясының, алмасуының, биохимиялық және экзогенді геоморфологиялық процестерді, теңіздік ағыстардың жануарлардың қоныс аудару сипаты қалыптасады. Жылу режиміне қарай солтүстік жарты шардан арктикалық, субарктикалық суық, тропиктік және экваторлық жылы белдеулер бөлінеді. Жылу, ылғал режимінің бердей болуына байланысты топырақ жамылғысы, өсімдіктер және жануарлар дүниесі мен экзогенді геоморфологиялық прцесінің сипаты бірдей болып келетін ландашфтының жүйесін географиялық зона деп атайды. Қазақстан жерінде жылу мен ылғалдың қатынасына байланысты орманды дала, дала, шөлейт, шөл зоналары қалыптасқан. Азоналық ең ірі ландшафт бірлігі – физикалық- географиялық аймақ. Физикалық-географиялық аймақ геологиялық негізгі (тектоникалық құрлымы) тұтас (қалқанды және плиталы жазықтар, қатпарлы жақпарыл таулар), неоген-антропоген дәуіріндегі тектоникалық режимі ортақ, макрожер бедері мен макроклиматы бірдей зоналық және биіктік белдеулі ландшафт құрылымында өзіндік ерекшеліктері бар құрлық бөлігінен тұрады. Жер қыртысының неотектоникалық қозғалысы мен теңіз трансгрессиясы (теңзідің құрлықты басып кетуі), құрлықты маңыздану мен олардың еріген суы әрекетінен бөлшектеніп жер бедері мен климаттық жеке-дара типтері арқылы межеленентін жасы ортақ, зоналы немесе биіктік белдеулі ландшафт құрылымында өзіндік ерекшеліктерібар физикалық-географиялық аймақ бөліктерін обылыс дейді. Обылыстардың зоналық немесе биіктік белдеулі бөліктері провинцияға, зонааралық немесе биіктік белдеу аралық бөліктерге өлкеге, ал топырақ пен өсімдіктер жұмылғыларының топтары бойынша жіктелген бөліктері ауданға бөлшектенеді. 3.Азоналық ландшафт қатарына таулы аймақ ландшафтысын жатқызуға болады. Кез келген нақтылы таулы аймақ географиялық орналасуына, түзіліс жолына және биіктік айырмасына қарай өзіне ғана тән ландшафтының биіктік белдеулерімен сипатталады. жүктеу/скачать 0,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|