«Ы» мен «І» дыбыстары жуанды-жіңішкелі жұп. Бұлар неге әр түрлі таңбалармен (У, І) берілген?

Орынды сауал. Себебі жуан, қысаң езулік дауысты Ы дыбысын осылай таңбалау халықаралық транскрипциялық жүйеден әбден белгілі: Almaty, Kyzylordа, Fazyl, т.б. сияқты қазақтың жер-су аттары, кісі есімдері осылай транскрипцияланады. Сондықтан латындағы бұл Ү таңбасының дыбыстық мазмұны Ы дыбысы деген түсінік жаппай орныққан. Ал кейбір ұсыныстарға сүйеніп Ы-ны I ı таңбасымен беретін болсақ, онда осы таңба белгілеп тұрған жіңішке [і] дыбысына ноқатты İі таңбасын алуға тура келеді, олай болса, И/Й-ді Үү таңбасымен жазу керек болады. Ал бұл сөздердің жазба мәтіндегі танымалдығын төмендетеді, қолайсыз: ynstytut (институт), yne (ине), mynystr (министр), ayu (аю), yt (ит), oqyğa (оқиға), taryhy (тарихи), ğılımy (ғылыми). Сондықтан Ы дыбысын Y таңбасымен, соған сәйкес И/Й-ді İі таңбасымен беру сөздердің графикалық кескінін қазақ оқырманына бірден танымал жасайды: ydys, yrys, basşy, qajy; іnelık, іgeru, mädeni, universitet, respublika

Сондай-ақ, бұл дыбыстар қазақ тілінде ғана жуанды-жіңішкелі нұсқада қолданылады. Кейбір түркі тілдерінде оның жіңішке нұсқасы жоқ. Мәселен, түрік тілінде «ы» дыбысы «І» арқылы беріледі. Егер біз осы жүйемен «ы» дыбысын «І» арқылы берсек, жіңішке «і» дыбысымен келетін сөздермен шатастырылуы мүмкін. Қараңыз, «SIDIQ», «sıi» секілді сөздерді қалай оқыр едік, сыдық, сый деп бірден оқи алар ме едік? Міне, осы секілді тұстар ескеріліп, бұл таңбалар таңдалған болатын.