Лекцияның мәтіні: Басќару дегеніміз- алѓа ќойылѓан маќсаттарѓа жету ‰шін адамдар баѓыттап,ж‰зеге асыратын к‰рделі де серпінді процесс.
¤ндірсті басќару ды ж‰зеге асыру ісінде басќару єдістері ж‰йесініњ мањызы зор.
Басќару єдістері дегеніміз – басќару процесініњ мањызды элементі
Басќару єдістері ±жымдар ќызметініњ жоѓары тиімділігін ,олардыњ ынтымаќты ж±мысын ќамтамасыз етуге тиіс..М±ныњ µзі басќару єдістерін µндірістік шаруашылыќ міндеттерді шешу процесінде пайдаланылатын басќа да техникалыќ жєне иехнологиялыќ єдістерден ерекше етеді.
Сонымен єдістер – басќару ќызметініњ мєні мен негізгі мазм±ны болып табылады,µйткені басќару міндеттері солар арќылы іске асырылады.
Сонымен басќару єдісі дегеніміз – обьективті зањдардыњ талаптарын іске асырудыњ єдісі.Басќарудыњ экономикалыќ єдістерініњ мазм±ны ењбек жєне материал шыѓындарын мейлінше аз ж±мсай отырып,мейлінше жаќсы µндірістік нєтижелерге жеру маќсатында ќызметкерлердіњ экономикалыќ м‰дделеріне нысаналы ыќпал ету экономикалыќ єдістер депт‰сініледі.
Басќарудыњ экономикалыќ єдістерініњ негізгі маќсаты – кєсіпорынныњ коллективті жєне жекелеген ќызметкерлері барынша белсенділік кµрсетуге ±мтылатындай экономикалыќ жаѓдайларды ќамтамасыз ету.
Экономикалыќ єдістерініњ бірнеше тобын бµліп кµрсетуге болады: Олар:
Шаруашылыќ механизмі – шаруашылыќты ж‰ргізудіњ ќаѓидаларына негізделген єдіс.Б±л шаруашылыќ механизмі ±ѓымы кез-келген кєсіпорындардыњ залалсыз ќызмет істеуініњ мєнін ашып кµрсетеді.Шаруашылыќ механизмі ±ѓымына мынадай кµзќарас кєсіпорындардыњ зањды белгіленген шењберде ж±мыс істеу ‰шін жасауды білдіреді. Яѓни шаруашылыќ механизмі ењ алдымен µндірушілердіњ , содан соњ т±тынушылардыњ жєне жалпы ќоѓамныњ экономикалыќ м‰дделерін ескере отырып,єрт‰рлі µндіріс процестерін ж‰зеге асыруѓа м‰мкіндік береді.
Экономиканы дамытудаѓы индекативті жоспарлауды пайдалану басќарудыњ генізгі функцияларыныњ бірі болып табылады.
Жоспарлау- ж‰йеге ыќпал ететін белсенді басќару процессі болып табылады,сол арќылы белгіленген маќсатќа жету ‰шін µндірістіњ даму ќарќыны,материалдыќ кµздері,б±кіл µндірістік организмді дамытудыњ єдістері мен формалары аныќталады.
Жоспар – шешімді єзірлеу,негіздеу жєне ќабылдау процесінен т±рады,ол процестер µндірісті дамыту жоспарлары т‰рінде рєсімделеді.
Басќарудыњ негізгі функциясы ретінде жоспарлау: µндірістіњ болашаќтаѓы дамуын аныќтауды, алѓа ќойѓан маќсатќа жетудіњ жолдары мен єдістерін ;болуы ыќтимал зардаптарын кµре білуді ќамтиды.
Єлеуметтік –экономикалыќ дамуды аймаќтыќ басќару біздіњ республикамызда жањадан дамып келе жатќан экономикалыќ єдістер тобына жатады.Басќару теориясы бойынша ,басќарушы органдардыњ ќ±рылымы атќаратын функцияларына сєйкес болуы керек.
Мемлекеттік реттеу- басќарудыњ экономикалыќ єдістеріне жатады. Нарыќты ќатынастардыњ ќалыптастырудыњ алѓашќы кезењдерінде мемлекет ол процеске єсер етуі тиіс.Оны ол µз ќолындаѓы басќару т±тќалардыњ пайдалануымен іске асады. Мысалы: несие беру негізінен алѓанда:жоспарланбайтын орталыќтандырылмаѓан жєне ішінара к‰рделіќаржылары орталыќтандырылѓан салаларѓа ,бірлестіктерге,кєсіпорындарѓа ќолданылады.Несие беру к‰рделі ќ±рылыстыњ ,кєсіпорындарыныњ тиімділігін арттыруѓа жєрдемдеседі.
