Лекция «Адам қаңқасы»

І деңгей сұрақтары

1. 
   Адамның жануарлармен жақсы дамыған бұлшықетерін ата. Ол неге байланысты? (тік жүруіне, еңбек етуіне байланысты бұлшықеттер)
   
2. 
   Бұлшықеттің негізгі топтарын атап, қызметін сипатта.
   
3. 
   Стадионда 400м жүгіру жарысы болады. Алғашқы 200метрде спортшы өте қатты жылдамдықпен жүгіріп өтеді. Кейбір тағы 100 метрге жақсы жүгіреді, бірақ 300 метрге жақындағанда жылдамдық күрт төмендейді, неге? (Алғашқы 200м бұлшықет энергияны көп жұмсайды, энергия қоры азая бастайды, ал зат айналым тез болғандықтан, бұлшықетке қорек келіп үлгермейді, сондықтан жұмысы бәсеңдейді. Жаттыққан спортшыларда бірнеше минуттан соң бұлшықет жұмысы жұмсарады)
   
4. 
   Жоғары кернеулі электр тоғы соққанда зардап шегуші адамның қолы тоқты айырғанша сымнан ұстап тұратындығы неге байланысты? (Көлденең жолақты бұлшықет ұлпасының ет талшықтары жиырылуға қабілетті, оған бұлшықетке келетін импульстар әсер етеді. Импульстің жиі келуіне ұзақ уақыт бұлшықетте жиырылу болады. Қозу процесі тоқтың әсерінен физиологиялық белсендіәрекетке айналады да, бұлшықет ұлпасы талшықтары ұзындығын өзгертеді, яғни тежелу болады. Буын бүккіш, буын жазғыш бұлшықеттер арасындағы үйлесімділік бұзылған)
   
5. 
   Дене еңбегімен, спортпен шұғылданбайтын адамдар неліктен тез шаршайды?
   

ІІ деңгей сұрақтары

1. 
   Бұлшықет талшықтарында қандай жиырылғыш ақуыздар бар? (Миофибрилл құрамында жиырылғыш ақуыздар актин, миозин бар)
   
2. 
   Адамның жүрісінің әртүрлі болуы неге байланысты?
   

3. 
   Бұлшыеттің жиырылуы қалай аталады?
   
4. 
   Бұлшықеттер неге қажиды?
   
5. 
   Бұлшықеттің динамикалық, статистикалық жұмысын түсіндір
   

ІІІ деңгей сұрақтар

1. 
   Бұлшықет маңызы қандай?
   
2. 
   Бұлшықеттің құрылысы
   
3. 
   Сыртқы пішініне қарай бұлшықеттер қандай топтарға бөлінеді?
   
4. 
   Тұлға бұлшықеттерінің қызметі не?
   
5. 
   Бұлшықетті жаттықтырудың маңызы қандай?
   

7-сабақ
Релелік тапсырмалар

Оқушылар өз қалауы бойынша кез-келген қатардағы билеттен алады. Таңдап алған билетінің мазмұнымен таныс болған соң оқушы орнына барып, тапсырмаларды орындауға кіріседі немесе басқа билет, бірақ бұл жолы басқа қатардан алады. Бір қатардан билетті қайталап алуға болмайды. ∆ белгісі бар билетті алған оқушы сынықтан 3 бағасын

 4 бағасын

O 5 бағасын алуы мүмкін

1. 
   Адам қаңқасы қандай сүйектерден тұрады?
   
2. 
   Бұлшықеттің дәнекер ұлпасының маңызы
   

2-билет

1. 
   Жалғасу деген не?
   
2. 
   Қан тамыры, жүйкелердің маңызы
   

3-билет

1. 
   Буын деген не?
   
2. 
   Ұзын, жіңішке бұлшықеттерді ата?
   

4-билет

1. 
   Ұзын сүйекке қандай сүйектер жатады?
   
2. 
   Жүрек бұлшықеті қандай болады?
   

5-билет

1. 
   Қысқа сүйекке қандай сүйектер жатады?
   
2. 
   Арқа бұлшықетінің қызметі?
   

1. 
   Ми сауытына қандай сүйектер жатады?
   
2. 
   Құрсақ бұлшықетінің қызметі?
   

1. 
   Бет сүйектерін ата?
   
2. 
   Аяқ бұлшықетінің қызметі?
   

8-билет

1. 
   Сүйекті органикалық бейорганикалық заттар маңызы қандай?
   
2. 
   Бұлшықет үйлесімділігі деген не?
   

9-билет

1. 
   Сіңірдің созылуы деген не?
   
2. 
   Керексіз улы заттар ұлпадан қалай шығады?
   

10-билет

1. 
   Шендеуішті қалай салады?
   

1-билет

1. 
   Тік жүруіне байланысты адам қаңқасындағы өзіне тән ерекшеліктер
   
2. 
   Қимыл белсенділігі төмендегенде ағзада қандай өзгерістер болады?
   

2-билет

1. 
   Сүйектердің қосылу түрлерінің айырмашылығы неде?
   
2. 
   Сымбаттылық деген не?
   

3-билет

1. 
   Ұзын-қысқа сүйектердің құрылысы?
   
2. 
   Тірек-қимыл жүйесі дамуындағы дене шынықтырудың пайдасы?
   

4-билет

1. 
   Омыртқа жотасы қандай бөліктерден тұрады?
   
2. 
   Ұлттық әдет-ғұрып ойындарының бұлшықеттің шынығуына тигізетін пайдасы
   

1. 
   Қабырғаның түрлері
   
2. 
   Жылдың әр мезгілінде дене шынықтырудың қандай түрлерімен шұғылданған пайдалы?
   

6-билет

1. 
   Иық белдеуі қандай сүйектерден тұрады?
   
2. 
   Бас бұлшықеттерінің қызметі
   

7-билет

1. 
   Жамбас белдеуі қандай сүйектерден тұрады?
   
2. 
   Адамның дене қимылына байланысты бұлшықет қызметінің өзгеруі
   

8-билет

1. 
   Аяқ-қол сүйектері
   
2. 
   Топ серуенмен шұғылданудың денсаулық үшін пайдасы
   

9-билет

1. 
   Жас адам мен ересек адамның сүйектерінің құрамында қандай айырмашылық бар?
   
2. 
   Тұлға бұлшықеттерінің қызметі?
   

10-билет

1. 
   Сүйек, буын аурулары
   
2. 
   Пішініне қарай бұлшықет түрлерін ата.
   

1-билет

1. 
   Жануар және адам қаңқаларының ұқсастығы мен айырмашылығы
   
2. 
   Бұлшықет талшықтарында қандай ақуыздар бар?
   

2-билет

1. 
   Тірек-қимыл жүйесінің маңызы
   
2. 
   Бұлшықеттің негізгі топтарын ата
   

3-билет

1. 
   Сүйек байланысының түрлері, мысалдар келтір
   
2. 
   Бұлшықеттің жиырылуы қалай жүреді?
   

4-билет

1. 
   Буынның құрылысы
   
2. 
   Созылмалы, бүгілмелі буын бұлшықетінің үйлесімділігі қалай жүзеге асады?
   

2. Бұлшықеттің қажуы деген не?

6-билет

1. 
   Омыртқа жотасының құрылыс ерекшелігі қандай?
   
2. 
   Еңбек өнімділігін арттыру үшін жұмысты қалай ұйымдастыру керек?
   

7-билет

1. 
   Кеуде қуысы қандай сүйектерден құралған, оның маңызы?
   
2. 
   Қаңқа бұлшықетінің құрылысы?
   

1. 
   Сүйектің құрамы неден тұрады?
   
2. 
   Омыртқа жотасының қисаюынан қалай сақтануға болады?
   

9-билет

1. 
   Қаңқа сүйектерінің жуандап, ұзарып өсуі неге байланысты?
   
2. 
   Жалпақтабандылықтан сақтану жолдары
   

10-билет

1. 
   Буын шыққанда, сүйек сынғанда алғашқы жәрдем қалай көрсетіледі?
   
2. 
   Белсенді қимылдың маңызы
   

1. 
   Сүйектің қай бөлігі қан жасайды?
   

В. Шеміршек

С. Сүйек ұлпасы

Д. Қызыл кемік сүйек

Е. Сары кемік сүйек
2. Адам қаңқасы сүйектерінің қай бөлігі қозғалмайды?

А. Бас сүйегі

В. Кеуде бөлігі

С. Жамбас белдеуі

Д. Иық белдеуі

Е. Қол сүйектері

А. Желке

В. Арқа

С. Көкірек

Е. Қол бұлшықеті

А. Бұлшықеттердің үнемі жиырылып тұруы (тонус)

В. Бұлшықеттердің босаңсыған күйде болуы

С. Бұлшықеттер топтарының кезектесіп жиырылуы

Д. Бүгуші бұлшықеттердің жұмысы
5. Қайсы сүйек ұзын түтік сүйек?

А. Қабырға

В. Омыртқа

С. Ортан жілік

Д. Төс сүйек

Е. Жауырын

А. Табан-алақан сүйектері

В. Шынтақ және шыбық сүйек

С. Жамбас-ортан жілік