Лекция жоспары: Цитология клетка туралы ғылым Клетканы зерттеудің тәсілдері Клетканың алуан түрлілігі
Клетка компоненттері. Цитоплазма оргоноидтары
жүктеу/скачать 203,84 Kb.
|
2 апта ботаника
| 4.Клетка компоненттері. Цитоплазма оргоноидтары.
Өсімдіктің толық жетіліп қалыптасқан клеткасын опти-калық микроскоппен қарағанда, оньщ мынандай компо-нентгерден: қатгы қабықшадан, клетканың ортаңғы бөлігін алып жататын бір үлкен, немесе 2-3 кішілеу вакуольден, вакуоль мен клетка қабықшасының арасын алып жататын цитоплазмадан және цитоплазмада болатын ядродан тұратындығын байқауға болады (1-сурет). Ядро мен цитоплазма клетканың тірі бөлігі және олар бірігіп протопласты түзеді. Қабықша мен вакуольдер клетканың өлі бөлігі, олар протопластың тіршілік әрекетінің нөтижесінде пайда болған. Клетканы фазалық контраст тәсілінің көмегімен және электронды микроскоппен қарап зерттегенде цитоплазмамен ядроның көптеген ор-ганелдерден (органоидтардан) тұратын аса күрде-лі құрылысты системалар екендігі анықталды. Органелдерді көп жағ-дайда оптикалық микро-скоппен көрінетін және тек электронды микро скопией көрінетін деп екі топқа бөледі. Әрбір топтағы орга нелдерді екі мембраналы, бір мембраналы және мембранасыз деп бөледі. Органелдердің классификациясы 2-суретте берілген. Протопластың пластидтерден басқа компоненттерінің барлығы әдетте түссіз болып келеді. 1-сурет. Пияздың етженді жүмсак қабыршағының эпидермисінің клет-калары: -пияздың баданасы, Ь-эпидермистің клеткалары: 1-қабықша; 2-цитоплазма; 3-ядро; 4-ядрошык; 5-вакуолъ. Ал пластидтердің түсі жасыл немесе қызғыш сары болады. Клетканы түзетін заттар алуан түрлі болады. Клеткада ең көп мөлшелерде болатын зат су (60—90%), ол зат алмасу реакциясының дүрыс жүруіне аса қажет. Химиялық қосылыстардың қалған бөлігінің негізін органикалық зат тар түзеді, (10—23%), ал органикалық емес заттардың мөлшері көп болмайды (құрғақ заттардың 2-6% ). Органикалық заттарды конституциялық және эргасти-калық деп екіге бөледі. Конституциялық заттар органелдердің қүрамына кіреді және зат алмасу процесіне қатысады. Ал эргастикалық заттар органелдердің тіршілік әрекетінің жемісі. Конституциялық заттарга белоктар, липидтер, нуклеин қышқылдары және углеводтар жатады. Олардың алғашқы екеуі органелдердің қүрылысы мен қасиеттерін айқындайды. Нуклеин қышқылдары белоктармен қосылып тұқым қуалаушылық мәліметтерді сақтаушы және ұрпаққа жеткізуші қызметін атқарады, сонымен бірге олар зат алмасу процесін де реттеп отырады. Углеводтар биологиялык активті заттармен және басқалармен қосылып органелдердің түзілуіне қатысады. Эргастикалық заттар физиологиялық жағынан активті болуы мүмкін, мысалы, ферменттер (биологиялық катализаторлар) гармондар (өсуді реттейді), артық қор затгары (уақытынша зат алмасуға қатысудан тыс қалған заттар),-экскреторлық заттар, (зат алмасудың соңғы өнімдері). Со нымен бірге эргастикалық заттар клетка қабықшасын түзуге қажетті материал болып табылады.
жүктеу/скачать 203,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|