Р/с Шеміршекті балықтар

Бекіре балықтарының денесінің сыртында ұзына бойы орналасқан 5 қатар ірі мүйізді шытыралары және тұмсығының астында 4 мұртшасы болады. Мұндай ірі мүйізді шытралар басқа балықтарда болмайды.

Бекіре балықтарының ішінде өрістегіш, жартылай өрістегіш және тек тұщы суларда ғана мекен ететін (өрістемейтін) түрлері кездеседі. Бекіре балықтары Қара, Азов, Каспий және Арал теңіздерінде және оларға келіп құятын өзендерде көбірек таралған.

Каспий теңізінің солтүстік өңірі мен Жайық өзені ежелден-ақ бекіре балықтарының отаны деп еспетелінеді. Атырау алқабының жергілікті тұрғындарының арасында бекіре балықтарына қатысты айтылатын тұжырымды қорытындылар, маңызды ұғымдар көптеп кездеседі. Мысалы, «балық сұлтаны – бекріе бал татыған бекіре» , «бекіренің басы тасқа тимей қатпайды», «бекіре балықшыны сынайды», «бекіре ойнақ» және т.б. Мұның бәрі де бекіре балықтарының ерекшеліктерін аңғартады.

Қазақстанда ихтиолог ғалымдардың дәйекті деректері бойынша бекіре балықтарының 3 туысқа жататын 8 түрі кездеседі .

Қазақстанның 2008 жылы 4-рет басылып шыққан Қызыл кітабында бекірелердің 3 түрі тіркелген.

Бекіре балықтарының көпшілік түрлері теңіздерден өзендерге қарай өрістеп, уылдырық шашады.

Қазақстанның су айдындарында кездесетін бекіре балықтарының биологиялық және экологиялық ерекшеліктері:

Қазақстанның ихтиолог ғалымдары құты (карась) және тұқы (карп) балықтарын өзара шағылыстырып «тұқықұты» деген балықтың жаңа қолтұқымын шығарған. Бұл қолтұқым су талғамайды, әрі етінің дәмділігімен ерекшеленеді. Ол еліміздің Солтүстік өңірлеріндегі өзен-көлдерге жерсіндірілген.

Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданының аумағында орналасқан Шелек тоған шаруашылығында 2007 жылдан бастап дүниежүзінде тек Солтүстік Американың Миссури және Миссисипи бассейіндерінің өзендері мен көлдерінде ғана кездесетін бекіретектестер отрядына жататын ескектұмсық балығы жерсіндірілді. Ол балықтың тұмсығы ескекке ұқсас болғандықтан солай аталған. Бұл балықтың өзіне ғана тән қасиеті тек планктонды организмдермен ғана қоректенеді. Оның еті өте дәмді және уылдырығы да бағалы. Ескектұмсықтың дене тұрқы да ірі, оның денесінің ұзындығы 2 метрдей, ал салмағы 70-75 кг жетуі мүмкін. Саны аз әрі шағын аумақтарда ғана таралғандықтан халықаралық табиғат қорғау одағының (МСОП) Қызыл кітабына тіркелген.

Балықтарға арналған кіріспе шолу сабағында елімізде кездесетін бекіре балықтарының биологиялық және экологиялық ерекшеліктеріне кеңінен тоқталып өткен жөн. Өйткені бекіре балықтары еліміздің құнды ұлттық байлығы деп есептелінеді.

Елімізде кездесетін бекіре балықтарының көпшілік түрлері өрістегіш балықтар тобына жатады және олардың бірден-бір өрістеуге қолайлы өзені – Жайық өзені болып саналады. Өйткені Жайық өзеніне қарай өрістеген балықтарға ешбір тосқауылдар жоқ. Бекіре балықтары ерте замандардан Жайық өзенінің орта ағысына дейінгі аумақтарға өрістеп уылдырықтарын шашады. Жайық өзенінде балықтың 76 түрі (47 түр тармағы) кездесетіні анықталған.

Бекіре балықтарын ауызекі тілде жалпылама «қызыл балықтар» деп атайды. Оған бекіре, қортпа, шоқыр, сүйрік т.б. балықтар жатады.

Атырау қаласында бекіре балықтарының шабақтарын қолдан өсіретін 2 балық зауыты бар. Олар «Жайық-Атырау» және «Атырау» зауыттары деп аталады. Бұл бекіре шабақтарын өсіретін арнайы зауыттар жылына 6-7 млн шабақтар өсіріп, оларды Жайық өзеніне жіберіп отырады.

Қазіргі кезде бекіре балықтарын қолдан өсіретін арнайы тауарлы шаруашылықтар әлемнің көптеген елдерінде қолға алынған. Бұл салада Қытай елі көш бастап келеді.

Еліміздегі бекіре балықтарының тіршлігіне өте қолайлы Каспий теңізінің Солтүстік жағалауы мен Жайық өзенінің сағасында оларды сақтау әрі қорғау мақсатында 2009 жылы арнайы «Ақжайық» деп аталатын мемлекеттік табиғи резерват ұйымдастырылды.

Бекіре балықтары еліміздің ұлттық мақтанышы екендігін бүкіл әлемге паш етуіміз керек! Бекіре балықтары да отанымыздың басты байлығы екендігін ешуақытта естен шығармауымыз керек.