Лекция тақырыбы: Цифрлық банкинг Лекцияның оқыту нәтижелері: есеп айырысу түрлерін меңгереді, банктік төлем карталары мен төлем жүйелері туралы білім жүйесін қалыптастырады. Лекция мазмұны
Лекцияның оқыту нәтижелері: есеп айырысу түрлерін меңгереді, банктік төлем карталары мен төлем жүйелері туралы білім жүйесін қалыптастырады.
Лекция мазмұны § 1. ҚОЛМА-ҚОЛ АҚШАСЫЗ ЕСЕП АЙЫРЫСУЛАР
Инновацияның пайда болуымен әлем адам үшін барған сайын ыңғайлы және жайлы бола бастады. Бүгінгі таңда цифрлық технологиялар қолма — қол ақшасыз тауарлар мен қызметтерге қолма-қол ақшасыз төлеуге мүмкіндік береді.
✓ Қолма — қол ақшасыз ақша-бұл адамдар мен компаниялардың банктік шоттары бойынша жазбалар түріндегі ақша.
Олардың материалдық көрінісі жоқ. Бұл сатып алушы сатушыға ақшаны физикалық түрде (қолдан қолға) бермейтін есеп айырысуды жүзеге асыруға арналған құралдар-тек мәмілелерге қатысатын адамдар мен ұйымдардың шоттарына тиісті жазбалар енгізіледі.
Қолма-қол ақшасыз ақшамен біз түсінеміз:
- банктердегі шоттарда орналастырылған, оларға қол жеткізудің әртүрлі тәсілдері бар ақша қаражаттары (банктік төлем карточкаларын, интернет - және мобильді банкингті және т. б. пайдалана отырып);
-электрондық ақша (интернет-әмиян, желілік ақша, мобильді ақша), бұл виртуалды деректер тасымалдағыштарында сақталатын ақшаның электрондық құны.
Мысалы, банктік шот иесінің қолында банктік төлем карточкасы бар. Егер шотта ақша болса, ол оны қолма-қол ақшасыз жұмсай алады. Бұл қаражатқа қол тигізуге болмайды, өйткені олар сандар жазбалары. Тауар немесе қызмет үшін есеп айырысу қажет болғанда, адам карточканы арнайы бағдарламаның көмегімен белгілі бір карточка берілген банктік шоттағы қаражатты сатып алу үшін жеткілікті екенін тексеретін құрылғыға жеткізеді. Сатып алғаннан кейін шоттағы ақша сомасы азаяды, яғни тауардың немесе қызметтің құны одан алынады. Осылайша, қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жүзеге асырылады.
Қолма-қол ақша мен қолма-қол ақшасыз ақша арасында тығыз байланыс бар, өйткені олар бірдей функцияларды орындайды, сонымен қатар үнемі бір-біріне ауысады. Мұндай өзгеріс, мысалы, егер адам қолма-қол ақшаны банкке салып, сол жерде оған шот ашса. Бұл шотқа адам әкелген ақша сомасы есептеледі. Клиенттің тапсырмасы бойынша банк осы шот бойынша операцияларды жүргізеді.
Қолма-қол ақшаның функциялары қолма-қол ақшаға ұқсас. Естеріңізде болса, бұл құн өлшемі, айналым құралы, төлем құралы, жинақ құралы және әлемдік ақша.
✓ Қолма — қол ақшасыз есеп айырысу-бұл несие және қаржы институттарындағы шоттар бойынша ақша аудару арқылы жүзеге асырылатын төлемдер.
Біздің елімізде қолма-қол ақшасыз ақша айналымын Ұлттық банк ұйымдастырады, сонымен қатар төлемдер жүргізілетін төлем құжаттарының нысандарын белгілейді.
Қазіргі уақытта қолма-қол ақша да, қолма-қол ақшасыз ақша да айналымда. Екеуінің де артықшылықтары мен кемшіліктерін атап өтуге тырысайық.
Бүгінгі таңда мемлекет қолма-қол ақшасыз төлемдер мен жалпы ақша айналымындағы есеп айырысулардың үлесін арттыру үшін әртүрлі шаралар қабылдауда. Егер біз бәріміз қолма-қол ақшасыз айналымды қысқарта отырып, тек қолма — қол ақшасыз есеп айырысатын болсақ, бұл ел үшін не үшін жақсы? Ел ауқымында қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың артықшылықтары келесідей:
- мемлекеттің қолма-қол ақша шығаруға (шығаруға), оларды тасымалдауға, сақтауға және т. б. шығындары азаяды.;
- банктердің қолма-қол ақшаны ұстауға, оларды қорғауға және ұстауға жұмсайтын шығындары азаяды, сондықтан банк өнімдері мен қызметтері соңғы тұтынушы үшін арзандайды;
— қолма-қол ақшасыз есеп айырысу есебінен ақша айналымының жылдамдығы артады, бұл елдегі іскерлік белсенділікті арттырады;
- қаржылық қылмыстар мен сыбайлас жемқорлық жағдайлары азайып келеді. Банктік шоттар арқылы жүргізілетін барлық қаржылық операцияларды уәкілетті органдар бақылай алады