Түсінік хат
Тіл дамыту деп-балалардың сөздік қорларын байытуға, олардың мағыналарын түсініп,сол сөздерді дәл қолдана білуге,өз ойларын,пікірлерін екінші біреуге жеке сөйлемдерден логикалық,композициялық тұтастығын сақтай отырып, жүйелі түрде әңгімелеу арқылы ауызша,жазбаша дұрыс білдіруге яғни «нәрсенің жайын-күйін,түрін, түсін, ісін сөзбен келістіріп айтып беруге»үйрету жұмыстарын айтамыз.
Тіл дамыту курсы бірінші сынып оқушыларына арналған. Мұнда мынандай негізгі мәселелерді үйрету көзделеді;белгілі бір тақырыпты оқыта отырып, баланың сөздік қорын дамтыу, сөздерді үйрете отырып,жаңа сөздер жасау және олармен таныстыру. Формаларды меңгерту барсыныда оларды байланыстырып,сөйлем құрауға,сөз тіркестерін жасауға, сондай-ақ ойларын ауызша, жазбаша сауатты,жүйелі,дұрыс жеткізуге,сөйлей білуге үйретіледі. Әңгіме,диалог,ойын барысында оқушылар мектеп, отбасы,қоршаған ортамен араласуды үйренеді. Тіл дамыту арқылы оқушының өмірге деген қызығушылығы артады.
Бағдарламаның негізгі мақсаты: оқушыларға мәтін мен өлеңдерді мәнерлеп,түсініп оқуға,сауатты жазуға үйрету,өз ойы мен пікірін еркін жеткізе алатын дара тұлға тәрбиелеу.
Тіл дамыту бағдарламасы мынау бағыттарды қамтуы қажет:
Жаңа сөздер үйрету;
Көркем шығарманы түсіну;
Мақал-мәтел,жаңылтпаштарды үйрету;
Мазмұнды суреттер бойынша әңгімелер құру;
Ребустар,сөзжұмбақтар шешу.
Бағдарламаның әдіс-тәсілдері:
Жеке,топпен жұмыс;
Тест жұмыстары;
Викториналық сұрақтар;
Кубизм әдісі;
Әңгіме-диалог құрастыру;
Лекция.
Тіл дамыту курсы бойынша оқушылардың білулері тиіс:
Мәтін немесе өлеңді мәнерлеп оқи алуы;
Әңгіме,диалог құрастыра алуы;
Өз ойын еркін жеткізе алуы;
Байланыстырып сөйлей алуы.
Тіл дамыту курсының міндеттері:
Оқушылардың оқу дағдысын жетілдіру;
Көркем шығармаларды оқуға деген қызығушылығын ояту;
Көркем бейнелердің ерекшеліктерін аша білуге бағыттау;
Оқушылардың бойына адамгершілік қасиеттерді дарыту.
Тіл дамыту сабағына қойылатын талаптар:
Қоршаған ортада көргендерін өздігінен әңгімелеп, өмірмен байланыстыру;
Оқылған әңгіме, ертегі, тақпақтарды түсінігі бойынша өз сөздерімен және әдеби тілде айта білу;
Белсенді сөздік қорына енген сөздерді қажетіне қарай күнделікті іс-әрекетке пайдалана білу;
Жаңадан меңгерген сөздерді белсенді сөздік қорына енгізу;
Суреттер бойынша өз шығармашылығымен әңгіме құрастыр;.
Заттардың аттарын қасиеттеріне қарап ажырату;
Сөйлеудің монологты, диалогты түрін пайдаланып, оқылған шығарманы баяндау;
Жалпы және жеке ұғым туралы түсініктерін жетілдіру;
Оқылған шығарманың басты кейіпкерін ажыратып, олар туралы қорытынды жасау;
Тілдегі дыбыстарды анық, таза, дұрыс айтып, бір-бірінен ажырата білу.
№
|
Сабақтың тақырыбы
|
Сағат саны
|
Сөздік жұмысы
|
Құрал-жабдықтары
|
1
|
Отбасы
|
|
Ата,әже, әке,ана, аға, іні, әпке, сіңлі, қарындас
|
Отбасы мүшелерінің суреттері,мақал-мәтелдер, жұмбақтар, мазмұнды суреттер
|
2
|
Әдібай табылдиев «Ана мен бала», «Аташымның баласы»
|
|
Бата,
|
Мазмұнды суреттер,
|
3
|
Күз кереметі
|
|
Жыл құстары,найзағай
|
Күз көрінісін бейнелейтін суреттер, халық болжамдары
|
4
|
Көкөністер
|
|
Бақша,көкөніс атаулары
|
Көкөністер суреттері,жұмбақтар
|
5
|
Нан қайдан шығады?
|
|
Қырман, диқан,қырманшы,наубайшы,сап-сары
|
Нанның түрлері, бидай,трактордың,қырманның,элеватордың,диірменнің,наубайхананың дүкеннің суреттері
|
6
|
Біздің Отанымыз-Қазақстан
|
|
Республика, біздің Отанымыз
|
Қазақстан картасы, суреттер,нышандар
|
7
|
Қазақстан Республикасының нышандары
|
|
Елтаңба,әнұран, ту
|
Астана қаласының суреттері, Қ.Р. картасы, нышандар, мақал-мәтелдер
|
8
|
Менің жаңа Астанам
|
|
Ақорда, Бәйтерек, барыс, көп қабатты үйлер
|
Астана қаласының көрікті жерлері
|
9
|
Жабайы аңдар
|
|
Жабайы аңдар, бөлтірік, көжек, қонжық
|
Жабайы аңдардың суреттері
|
10
|
Жануарлар туралы ертегі «Арыстан мен түлкі»
|
|
|
Ертегі бойынша суреттер
|
11
|
Үй жануарлары
|
|
Үй жануарларының төлдері, сиыр,жылқы, түйе, қой
|
Мазмұнды және үлестірмелі суреттер, жұмбақтар, мақал-мәтелдер,ребус
|
12
|
Үй құстары
|
|
Үй құстарының атаулары
|
Тауық,әтеш, үйрек, қаз суреттері
|
13
|
Киімдер және ұлттық киімдер
|
|
Бүрмелі көйлек,қамзол, тақия, бөрік, шапан, мәссі, кимешек, саптама етік
|
Киімдер үлгісі
|
14
|
Қыс келбеті
|
|
Қырау, ызғарлы,шымырлап
|
Қыс мезгілі туралы суреттер
|
15
|
«Қыс жұлдызы» Ж.Сыздықов (өлеңді жаттау)
|
|
Жылтылдайды,дулаған
|
Жыл мезгілінің суреттері
|
16
|
Сиқырлы сөздер. Сөйлеу мәдениеті [и-й]
|
|
сөздер
|
Айна,тақта, бор суреттері
|
17
|
Ойнай, ойнай шынықтық
|
|
Мақсатты саяхат
|
18
|
Достығымыз жарасқан
|
|
Балдырған, мейірімді
|
Мазмұнды суреттер, Қ.Р.Картасы
|
19
|
Әнуар Бейсембиев «Ағайынбыз бәріміз»
|
|
тосқауыл
|
Ұлт өкілдерінің суреттері
|
20
|
Сиқырлы сөздер. Сөйлеу мәдениеті[ш-ж]
|
|
Сөздер
|
Ш-ж дыбыстарына байланысты суреттер
|
21
|
Тазалық-денсаулық кепілі
|
|
Жеке бас гигиенасы
|
Тақырыптық суреттер,заттар
|
22
|
Батыр-ел қорғаны
|
|
Батыр, халық батырлары, дулыға,найза, қылыш, қалқан
|
Батыр туралы суреттер, батыр қарулары
|
23
|
Мамандық
|
|
Мамандық,аспаз, мұғалім, дәрігер, құрылысшы
|
Суреттер, сөзжұмбақтар
|
24
|
Бақыткерей Ысқақ «Кім болам?»
|
|
Өркендеу,бармағынан бал тамған, жүрегінде өлкесі
|
Өлеңге байланысты суреттер
|
25
|
Ыдыстар
|
|
Ыдыс-аяқ атаулары
|
Ыдыстың түрлері
|
26
|
«Түлкі мен тырна» ертегі
|
|
Ұзын мойын, құмыра
|
Суреттер
|
27
|
Көліктер
|
|
|
Көлік түрлері(ойыншықтар)
|
28
|
Сиқырлы сөздер. Сөйлеу мәдениеті [с-з]
|
|
Сөздер
|
Қаз,сазан, қыз, сырға, сағат,сандық
|
29
|
Ж.Алмашев «Не сыйлау керек?»
|
|
Сыйлықтар
|
Аналар мерекесі туралы суреттер,өлең-тақпақтар
|
30
|
Жыл құстары
|
|
Қара суық, сұрғылт тұман, суық жаңбыр, жылы жақ, жыл құстары
|
Жыл құстары туралы суреттер, құстардың үні
|
31
|
Төрт түлік мал-ел байлығы
|
|
Төрт түлік мал,төл
|
Төрт түлік малдың суреттері
|
32
|
Ғарыш, ғарышкер
|
|
Ғарыш,ғарышкер, зымыран, көк аспан,жер шары
|
Ғарышкерлер, зымыран суреттері
|
33
|
Қ:баянбаев «Жақсы деген немене, жаан деген немене?»
|
|
Жомарт,әділ
|
Суреттер
|
34
|
Жаз қызықтары
|
|
Көл жағасы, құм,күннің көзі
|
«Жаз, Өзен жағасында,Балыққа барғанда» сюжетті суреттер
|
Әдебиеттер тізімі
«Мөлдір бұлақ», «Балдырған» журналдары 1996ж.
Бастауыш мектеп журналдары
Ертегілер жинағы.
Қазақстан мұғалімі, 2004ж.
Ә.С.Әмірова, К.А.Анартаева. «Тіл дамыту» әдістемелік құрал. Алматы: Аламтыкітап, 2006ж.
Достарыңызбен бөлісу: |