үдеудің нормаль құраушысы деп аталады және траекторияға нормаль бойынша оның қисығының центріне қарай бағытталады (сондықтан оны центрге тартқыш aц деп те атайды).
Дененің толық үдеуі тангенциал және нормаль құраушыларының геометриялық қосындысына тең (суретті қара):
-
Үдеудің тангенциал құраушысы жылдамдық өзгерісінің шашаңдығын модулі бойынша сипаттайды (траекторияға жанама бойымен бағытталады), ал үдеудің нормаль құраушысы жылдамдық өзгерісінің шапшаңдығын бағыты бойынша сипаттайды (траектория қисығының центріне қарай бағытталады).
Үдеудің тангенциал және нормаль құраушыларын ескере отырып, қозғалысты келесі түрлерге классификациялауға болады:
а = 0, аn = 0 – түзу сызықты бірқалыпты қозғалыс;
а = а = const, аn = 0 – түзу сызықты бірқалыпты айнымалы қозғалыс. Мұндай қозғалыс кезінде:
2 1
a a t t 2 t1 .
Егер бастапқы уақыт мезеті t1=0, ал бастапқы жылдамдық 1= 0 болса, онда
t2=t және 2= деп белгілеп, a 0 аламыз, осыдан t
= 0 + at.
Осы формуланы нөлден қандай да бір уақыт мезеті шектерінде интегралдап, бірқалыпты айнымалы қозғалыс жағдайындағы жүрілген жол формуласын аламыз:
-
t
|
t
|
|
at 2
|
|
s dt ( 0
|
at)dt 0 t
|
;
|
|
0
|
0
|
2
|
|
|
|
|
3) а = f(t), аn = 0 – түзу сызықты айнымалы үдемелі қозғалыс;
4) а = 0, аn = const. а = 0 болғанда жылдамдық модулі бойынша өзгермейді,
керісінше бағыты бойынша өзгереді. an
|
2
|
|
|
формуласынан қисықтық
|
|
|
|
|
r
|
радиусы тұрақты болуы керек екенін көреміз. Осыдан жылдамдығы модулі бойынша тұрақты шеңбер бойымен қозғалысты көреміз;
а =0, аn = f(t) – модулі бойынша жылдамдығы тұрақты қисық сызықты қозғалыс;
а = const, аn 0 – қозғалыс жылдамдығы модулі бойынша қисық сызықты бірқалыпты айнымалы қозғалыс;
а = f(t), аn 0 – қисық сызықты айнымалы үдемелі қозғалыс.
Бірқалыпты айнымалы түзу сызықты қозғалысты өрнектейтін
теңдеулер:
|
= at;
|
s t
|
at2
|
|
,
|
|
|
0
|
0
|
2
|
|
|
|
|
|
мұндағы «–» таңбасы бірқалыпты кемімелі қозғалысқа, «+» таңбасы бірқалыпты үдемелі қозғалысқа сәйкес келеді.
1.6 Қозғалыстың графиктік кескіні
Түзу сызықты бірқалыпты қозғалысты қарастырайық const ,
егер жылдамдықтың бағыты мен модулі тұрақты болса.
Берілген жағдайда орташа жылдамдық шамасы лездік жылдамдық шамасына тең
1 .
Жол мен жылдамдықтың арасындағы тәуелділік келесі теңдеумен анықталады
t ,
бұған келесі график сәйкес келеді
Егер дене бірқалыпты түзу сызықты (Ох осі бойынша) қозғалатын болса, онда оның координата теңдеуі былай жазылады:
x0 t ,
мұндағы «–» таңбасы Ох өсіне қарама - қарсы қозғалысқа сәйкес келеді
Достарыңызбен бөлісу: |
