Негізгі ұғымдар Синтаксистік жүйе (граматикалық синтагматика) екі жүйе бөлігінен тұрады: ядролық (орталық) және туынды.
Орталық синтаксистік жүйе бөлігі міндетті және факультативті (қосалқы) актанттардан тұратын орталық (ядролық) сөйлемдерден тұрады.
Туынды синтаксистік жүйе бөлігі –бұл орталық жүйе Баланың кітабы бар. Трансформация (лат. transformatio – өзгеру, ауысу) – орталық конструкциядан «ішкі» аудару арқылы, яғни бір мағына беру үшін әр түрлі тілдік тәсілдерді қолдану арқылы туынды конструкция жасау.
Трансформ– бұл орталық конструкциядан жасалған әрбір жеке конструкция. Мысалы: салыстырыңыз:
Баланың кітабы бар. Кітап баланыкі.
Кітаптың иесі бала.
Баланың кітабы.
Кітап балаға тиесілі.
Балаға тиесілі кітап.
Бұл жерде 5 трансформ берілген. Бірақ оның барлығы сөйлем болып табылмайды. Оның кейбірі сөз тіркестері, бірақ та оларды біріктіріп тұрған жалпы мағына – пропозиция.
Пропозиция– бір сөз тіркесінің немесе сөйлемнің, немесе бірнеше сөз тіркестері мен сөйлемдердің негізінде жатқан ортақ мағына; сөйлемнен туындайтын конструкцияларға ортақ семантикалық инвариант. Мысалы: әжем жіп иіріп отыр, әжемнің иірген жібі т. с.с.
