Лозовое мектеп – бақшасы Сынып: 5а Музыка пәнінен Тақырыбы: Қазақ халқының ұлттық музыкалық аспаптары. Өткізген музыка пәнінің мұғалімі: Мешелов С. С

• 
  1. Ұйымдастыру кезеңі
  
• 
  2. Жаттығулар жасау
  
• 
  3.Ұй жұмысын сұрау
  
• 
  4.Жаңа сабақ.
  
• 
  5.Ұлттық аспаптар туралы деректі фильмнен үзінді
  
• 
  6. Музыка тыңдау
  
• 
  7. Ойын “Музыкалық аспаптарды ата”
  
• 
  8. Шағын тест
  
• 
  9. Ән орындау кезені
  
• 
  10. Сабақты бекіту.
  
• 
  11. Үй тапсырмасы.
  

До – ре – ми – фа – соль – ля – си – (До)

(До) – си – ля – соль – фа – ми – ре – до

До – ми – соль – (до)

1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,9,8,7,6,5,4,3,2,1
Үй тапсырмасына шолу

Көнеден жеткен аспаптар:

• 
  Жетіген,
  
• 
  Қобыз,
  
• 
  Шаңқобыз
  

Қазақ халқының ұлттық музыкалық аспаптары.

САЗ СЫРНАЙ,

ҮСКІРІК,

МҮЙІЗ СЫРНАЙ,

ҰРАН,

СЫБЫЗҒЫ.

Үрмелі аспаптар тобына жатады. Ол саздан жасалынып, отқа күйдіріледі. Бұл аспаптың көлемі де, түрі де әр түрлі болып келеді. Аспаптың іші қуыс, қарама – қарсы жақтан тесілген бірнеше кішкене ойығы бар.

Саздан жасалынады. Үскіріктің үні құстың даусына ұқсас.Бұл аспапта халық әндері орындалады.

Мүштік арқылы үрлеп айналатын аспаптардың ескі түрі. Мүйізден жасалады. Бармақпен басқанда дыбыс шығаратын үш тесігі бар.

Үрлеп ойналатын музыкалық аспап.Оны бұрын жауынгерлерлер көп айдаланатын болған. Ұзындықтары әр түрлі екі түтіктің әрқайсысында үш-үштен тесігі бар.

Қурайдан , ағаштан, кейде жезден жасалынатын көне үрмелі музыкалық аспап. Ол ертеректе бақташылардың сүйікті аспабы болған.

Шанағы дөңгелек шеңбер етіліп екі жағына жас мөлшері екі айдан алты айға дейінгі бұзау, түйе терісі қапталып жасалады. Дабылды саусақпен немесе таяқшамен ұрып ойнайды.

Бірнеше түрі бар: қан жығалы, қол дауылпаз, қазан дауылпаз, нар дауылпаз. Қазан дауылпаз қазан тәрізді шұңғыл, шанақты, үш бұтты. Оның қабын қағып, белгі беру үшін пайдаланған, аспапты таяқпен ұрып ойнайды. Көбінесе халықтық мерекелерде және үлкен оркестр құрамында ойналады.

Бір жағы қапталып, ішіне сылдырмақ, қоңырау ілінген ұрмалы-сілкімелі, жарғақты,сырғалы аспап. Бақсылардың қолданатын аспабы болған.

Металдан жасалынған шанақтың ішіне шулы үн беретін сылдырмақ – қоңыраулар тағылған, бетін терімен қаптаған. Арнайы таяқшамен ұрып ойнаған.

Сілку арқылы үн шығаратын көне музыкалық аспап. Ұзындығы 110- 130 см. Тұтас ағаштан арнайы қалыпта жасалады. Басы күрек тектес. Бас жағына түрлі темір сақиналардан сылдырмақтар тағылып, өрнектермен әшекейленеді. Аса таяқ өзіндік үнімен ерекшеленеді. Аспапты ырғап, шайқап ойнайды. Аса таяқ аспабын ертеде көбінесе бақсылар қолданған.

Сазген,

Қылқобыз,

Қобыз,

Үш ішекті, шанағы қатты жынысты ағаштан тұтас ойып жасалады. Беті тұтастай шыңылтыр терімен жабылады.

Өзіндік жасырын сыры мол, адамның еркіне көне қоймайтын, күрделі аспап. Шанағы емен, үйеңкі, қарағай, долана секілді қатты жынысты ағаштан тұтас ойып жасалады, беті жартылай ашық. Ішегі жылқының қылынан жасалады.

Ыспалы аспаптардың ішінде ішегі тарамыстан жуан етіп ызып жасалынған, арғы шығу тегі қылқобыз, сазген, егек аспаптарынан тарайды. Аспаптың дауысы боздаған нар түйенің даусына ұқсас.

Шертер,

Домбыра.
Шертер

Шанағы терімен қапталған, қазақ халқының ең көне музыкалық аспаптарының бірі. Шертіп ойнау тәсіліне байланысты шертер деп аталған. Ол екі немесе үш ішікті болып келеді. Құрылысы жөнінен домбыра,қобыз аспаптарына ұқсас келеді. Шертерде көбінесе шертпе күйлер орындалады.
Домбыра

Домбыра — қазақ халқының кең тараған аспаптарының бірі. Қағып , шертіп ойналатын ішекті музыкалық аспап. Ән – күй орындау дәстүрінде пайдаланады.

2 ішекті, 3 ішекті , пішіні әртүрлі түрлері кездеседі.
Ақсақ құлан ертегісі туралы қысқаша әнгіме.

Оркестр- әр түрлі музыкалық аспаптарында орындайтын музыканттар тобы.

Отырар сазы - Қазақтың мемлекеттік халықтық музыкалық аспаптарының фольклорлық этнографиялық оркестрі.

Отырар сазы оркестрінің орындауында“Ата толғауы” шығармасына назар аударайық.
Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарында орындалатын музыка күй деп аталады.
ДЭККО жанры

Қазіргі таңда домбыраның рөлі тек ДЭККО (жаңа компьютерлі домбыра) жүйесі бойынша ғана танымал әрі маңызды болып отыр.

Бұл музыкалық жанрды жаһандастыруды композитор Жасарал Еңсепов енгізді. Біздің ойымызша, бұл жүйе дұрыс қабылданған, өйткені домбырамен күй шерткенде немесе ән салғанда оған қосымша музыка беріп тұрса, оның ешқандай артықшылығы жоқ екендігін айтады зерттеушілер.
Д - домбыра,

Э - эстрада,

К - күй,

К - компьютер,

О - орындау.
Құрманғазы "Адай"орындайтын: Асылбек Енсепов.

“Ерке сылқым” күйі. А.Кожабековтың орындауында.

1. 
   Сілкіп ойналатын аспап түрі
   
2. 
   Қазақтың ұлттық аспабы
   
3. 
   Аңға шыққанда, жауынгерлік жорықтарда пайдаланатын ұрмалы аспап
   
4. 
   Бақташылардың қурайдан жасалынатың ең сүйікті аспабы.
   
5. 
   Бұл аспапта көбіне әйел адамдар ойнаған.
   

1. 
   Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарында орындалатын музыка күй деп аталады.
   

3. ДЭККО-домбыра,эстрада,күй,компьютер, орындау.

а) Ықылас;

ә) Дүкен;

б) Қорқыт;

а) жетіген;

ә) шертер;

б) шаңқобыз;

а) трио;

б) октет;

а) сыбызғы;

ә) сазсырнай;

б) ұран;

а) Абай Құнанбаев;

ә) Ақан сері;

б) Біржан сал;

а) Дәулеткерей;

ә) Құрманғазы;

б) Қорқыт;

а) трио;

б) дуэт;
8. «Қазақфильм» киностудиясы кімнің есімімен аталды?

а) Ш. Жиенқұлова;

ә) Ш. Айманов;

б) К. Байсейітова;

Ән орындау кезені

Ұстаздарға арнап дайындаған әнімізді орындауға рұқсат етініздер.

«Ұстазым әні»

• 
  Оркестр дегеніміз не ?
  
• 
  Күй дегеніміз не ?
  
• 
  Үрмалы аспаптарды ата?
  
• 
  Шертпелі және көп ішекті аспаптарды ата?
  
• 
  Сабакта қандай күйлерді тындадық?
  
• 
  ДЭККО дегеніміз не?
  

• 
  Қазақтың ұлттық аспаптары туралы оқып келу.
  
• 
  Балалар! Үйге берілген тапсырма түсінікті ме? Олай болса, сабағымыз аяқталды!