Оқушы және студент жастардың дене тәрбиесі

4. 

Арнайы  орта  оқу  орындарының  колледжердің  оқушыларының  дене 

тәрбиесі. 

5. 

Кәсіптік  техникалық  училищелердігі  дене  тәрбиесі  және  спорттық 

жұмыстары. 

Тақырыптың қысқаша мазмұны: 

Келешек  жас  маманның  тұлға  ретінде  қалыптасуына,  жан-жақты 

жетілуіне  жоғары  оқу  орнында  оқыған  уақыты  өте  қатты  әсер  етеді. 

Келешек маманды кәсіптік жұмысына даярлайтын оқу-тәрбие жүйесіндегі 

әртүрлі пәндер қатарындағы дене тәрбиесі пәні мен спорттық-сауықтыру 

жұмыстарының маңызы өте зор. Жоғарғы оқу орнындағы дене тәрбиесінің 

мақсаты  -  жоғарғы  дәрежелі  мамандардың  жан-жақты  дайындығына  өз 

үлесін қосу, жағымды әсер ету, көмектесу. 

Студенттердің  оқу  үрдістері  денсаулық  күйлеріне,  дене  қуаты 

дайындығына,  спорттық  дәрежелеріне,  келешек  мамандықтарына 

байланысты жүргізіледі. Дене тәрбиесі жұмыстарын орындау жоғары оқу 

орнының  дене  тәрбиесі  кафедрасы  мен  спорттық  клубқа  жүктеледі.  Оқу 

жоспары  және  оқу  бағдарламасы  негізінде  оқу  үрдісін  ұйымдастыруға 

жауапты дене тәрбиесі кафедрасы болып табылады. Көпшілік - сауықтыру 

және  спорттық  жұмыстарды  дене  тәрбиесі  кафедрасы  оқытушыларымен 

бірігіп оқу орнының спорт клубы жүргізеді. 

Жоғары оқу орнындағы дене тәрбиесі сабағы мен жұмыстары барлық 

оқу  ұзақтығы  кезінде  жүргізіледі.  Ол  жұмыстар  мынандай  түрлерге 

бөлінеді: оқу және жаттықтыру сабақтары, өз беттерімен жаттығулар, күн 

тәртібі  ішіндегі  дене  жаттығулары,  көпшілік-сауықтыру  және  спорт 

шаралары. 

Дене  тәрбиесі  кафедрасы  оқу  сабақтары  түрлеріне,  сабақтың 

бағдарлама,  оқу  жоспары,  кестесі  арқылы  өтуіне  жауап  береді.  Жоғарғы 

оқу  орнының  факультеттерімен  оқу  жоспары  негізінде  оқу  кестесін 

құрастыру,  сабақ  өткізілетін  спорт  залдарын  белгілеу,  сабақтың  дұрыс 

жүргізілуін,  оқу  топтарының  уақытында  сынақ  тапсыруларын  қадағалау 

дене  тәрбиесі  кафедрасының  міндеті.  Өз  бетімен  жаттықтыру  түрлерін, 

көпшілік-сауықтыру  және  спорттық  шаралар  түрлерін  спорт  клуб,  дене 

тәрбиесі  кафедрасының  оқытушыларымен  біріге  тізе  қосып  жүргізеді. 

Жарыстарды өткізу, марапаттау, спорт түрлерінен разрядтар, атақтар беру, 

Республикалық  жоғары  оқу  орындары  арасындағы  жарыстарға  құрама 

команда  дайындау,  жарыстарға  апару  оқу  орнының  спорт  клубының 

міндетіне жатады. 

Студенттердің  дене  тәрбиесі  жұмыстарының  түрлері.  Жоғары  оқу 

орнындағы  дене  тәрбиесі  сабағы  мен  жұмыстары  барлық  оқу  ұзақтығы 

кезінде жүргізіледі. Ол жұмыстар мынандай түрлерге бөлінеді: оқу және 

жаттықтыру  сабақтары,  өз  беттерімен  жаттығулар,  күн  тәртібі  ішіндегі 

дене  жаттығулары,  көпшілік-сауықтыру  және  спорт  шаралары.  Бұл  дене 

24 

тәрбиесі жұмыстарының түрлері бір-бірлерімен тығыз байланысты бірін-

бірі толықтырып отырады. 

1. 

Дене  тәрбиесі  жұмыстарының  негізгі  түрі  -  оқу  сабақтары  болып 

табылады.  Оқу  сабақтары  барлық  мамандықтардың  оқу  жоспарларына 

кіргізіліп,  оқу  үрдісінің  1-2  курстарында  жүргізіледі.  Сабақты  дене 

тәрбиесі кафедрасының оқытушылары жүргізеді. Дене тәрбиесі сабақтары 

үш  түрлі  оқу  бөлімдерінде  жүргізіледі.  Олар:  негізгі  дене  тәрбиесі 

сабақтары,  спорттық  педагогикалық  жетілдіру  жаттықтырулары,  арнайы 

медициналық топтардағы сабақтар деп бөлінеді. 

Негізгі  топтардағы  дене  тәрбиесі  сабақтарына  дәрігерлік  байқаудан 

өтіп, денсаулықтары және дене қуаты дайындығы тексеріліп, негізгі және 

дайындық  топтарына  жатқызылған  студенттер  жіберіледі.  Дене  тәрбиесі 

сабағы  жетісіне  екі  рет  өткізіледі.  Оқу  курстарындағы  сабақтар  жоғарғы 

оқу  орындарының  мемлекеттік  бағадарламасы  негізінде  жүргізіледі.  Оқу 

бағдарламасын  Білім  және  ғылым  министрлігі  бекітеді.  Бағдарламаның 

оқу материалы теориялық және іс-тәжірибелік деген екі бөлімге бөлінген. 

Теориялық  бөлімде  теориялық  мағлұматтар  берілсе,  бағдарламаның  іс-

тәжірибе  бөліміндегі  материалдар  мазмұны,  спорт  түрлерінің 

жаттығулары  студенттердің  дене  тәрбиесі  міндеттерін  нақты  шешуге 

бағытталған. 

Спорттық  педагогикалық  жетілдіру  жаттықтырулары.  Ол  сабақтар 

түріне  студенттердің  әртүрлі  спорт  түрлерінен  жаттықтырулары 

кіргізіледі.  Жаттықтырулар  студент  спортшылардың  өздері  айналысқан 

спорт  түрлерінен  жоғарғы  жетістіктерге  жетулеріне  бағытталған. 

Жаттықтыру  сабақтарына  дәрігерлік  комиссиядан  өткен  денсаулықары 

мықты,  негізгі  топқа  жатқызылған  студенттер  жіберіледі.  Оқу-

жаттықтыру  сабақтары  жаттықтырушының  басқаруымен,  жаттықтыру 

кестесі,  арнайы  бөлінген  уақыттар  арқылы  орындалады.  Спортшы 

студенттер  жылдық  күнтізбелік  жарыстар  жоспары  арқылы  өз  спорт 

түрлерінен  жарыстарға  қатысып,  спорт  дәрежелерін  орындайды.  Спорт 

түрлерімен тұрақты айналысып, оқу бағдарламасындағы сынақ түрлерінің 

нормаларын,  оқу  талаптарын  орындаған  студент  спортшылар  негізгі 

топтардағы оқу сабақтарынан босатылады.  Олар оқу семестрі басындағы 

сабаққа  қатысып,  бапкерінің  спорт  түрінен  жаттықтыруға  қатысуына 

рұқсат қағазын, бапкерінің аты-жөнін, жаттықтыру өтетін жерінің адресін, 

уақыттарын,  негізгі  топтағы  оқытушыға  хабарлауы  қажет.  Оқу 

бағдарламасымен,  сынақ  нормаларымен,  теориялық  мәліметтердің 

тақырыптарымен  жақсы  танысып,  негізгі  топтағы  оқытушының  талап 

еткен кезінде келіп оқу нормаларын, теориялық мағлұматтарын тапсырып 

отыруға  міндетті.  Семестр  аяғындағы  сессия  кезінде  бапкерінен 

жаттықтыру  сабақтарына  тұрақты  қатысқаны,  спорт  жарыстарындағы 

орны,  орындаған  разрядтары  туралы  мөр  басылған,  қол  қойылған 

25 

анықтама  қағазын  әкелуге  тиісті.  Студент  спортшыға  дене  тәрбиесінен 

сынақты негізгі оқу тобындағы дене тәрбиесі кафедрасының оқытушысы 

қояды. 

Арнайы  медициналық  топтардағы  сабақтар.  Арнайы  медициналық 

топтардағы  сабақтарға  дәрігерлік  комиссия  денсаулықтары  нашар  деп 

таныған,  тұрақты  немесе  уақытша  ауыратын  студенттер  жіберіледі. 

Оларға  сабақтар  негізгі  оқу  тобынан  бөлек  уақыттарда  жүргізіледі.  Оқу 

тобындағы студенттер бірнеше оқу топтарынан іріктеліп құрастырылады. 

Оларға сабақты арнайы дайындықтан өткен дене тәрбиесі кафедрасының 

оқытушылары  жүргізеді. 

Осы  сабақтарға  қатысқан,  оқу  бағдарламасының  нормаларын, 

талаптарын тапсырған студенттерге дене тәрбиесінен әрбір семестрлерде 

сынақ қойылып отырылады. 

2. 

Өз  беттерімен  жаттықтыру  түрлері  студенттердің  өз  еріктерімен 

сабақтан бос уақыттарында жүргізіледі.  

Ол  жаттықтырулар  спорт  ойындары  түрлері:  волейбол,  футбол, 

баскетбол,  хоккей;  жүгіру  түрлері;  атлетикалық  гимнастика;  гир  спорты; 

ұлттық  ойын  түрлері  болуы  мүмкін.  Дене  тәрбиесі  кафедрасының 

оқытушылары  мен  спорт  клуб  қызметкерлері  әдістемелік  көмек  жасап, 

жаттықтыруларды  дұрыс жолға  бағыттап отырады. Дұрыс жүргізілген өз 

бетімен жаттықтыру түрлерінің маңызы өте зор. 

3. 

Күн  тәртібі  ішіндегі  дене  жаттығуларына  жататындар: 

таңертеңгілік  гигиеналық  гимнастика,  күн  тәртібіндегі  гимнастикалық 

жаттығулар т.б. қозғалыс түрлері. 

4. 

Көпшілік-сауықтыру  және  спорттық  шаралар  түріне  жататындар: 

спорттық  жарыстар,  денсаулық  топтары,  жүгіруді  жақсы  көрушілер 

топтары,  спорттық  мерекелер,  спорт  түрлерінен  көрсетілімдер,  сенбі, 

жексенбі  күндері  өткізілетін  белсенді  демалыстар  (саяхатқа  шығу, 

жорықтар, таза ауада серуендеу, ойын түрлері, суға түсулер т.с.с.), әртүрлі 

сауықтыру  шаралары,  спорттық  сауықтыру  легерлеріндегі  сауықтыру, 

дене жаттығулары түрлері. 

Арнайы орта оқу орындарының, колледждердің оқушыларының дене 

тәрбиесінің  мақсаты  дене  тәрбиесі  жаттығуарымен  тұрақты  шұғылдану, 

оны  кәсіптік,  әлеуметтік,  мәдени  -  спорттық  қызметтерде  қолдана  білу 

қабілеттілігін  қалыптастыру.  Колледждегі  дене  тәрбиесі  жұмыстары 

төмендегідей  түрлерде  жүргізіледі:  оқу  орнының  оқу  кестесі  бойынша 

жүргізілетін 

оқу 

сабақтары, 

жаттықтырушы, 

оқытушылардың 

басқаруымен 

жүргізілетін 

спорт 

түрлерінен 

жаттықтырулар, 

оқушылардың  сабақтан  тыс  кездерінде  өз  беттерімен  орындайтын  дене 

тәрбиесі  жаттығулары  мен  спорт  түрлері,  саяхаттар  мен  туристік 

жорықтар, көпшілік спорттық - сауықтыру шаралары, семестр кезінде бір 

рет  өткізілетін  <<денсаулық  күні>>.  Негізгі  оқу  топтарындағы  дене 

26 

тәрбиесі  сабақтары  жетісіне  екі  рет,  төрт  сағат  барлық  оқу  курстерінде, 

оқу орындарын бітіргенше өткізіледі. 

Жоғарғы  дәрежелі  кәсіптік  жұмысшылар  дайындайтын  кәсіптік 

техникалық  училищелер  өздерінің  оқу  жұмыстарын  бағдарлама,  оқу 

жоспары бойынша атқарады. Оқу пәндерінің бірі дене тәрбиесі сабақтары. 

Кәсіптік  техникалық  ущилищелердің  барлық  дене  тәрбиесі  жұмыстары 

Қазақстан мемлекетінің Білім және ғылым министірлігі бекіткен жоғарғы 

және  орта  кәсіптік  техникалық  училищелерінің  оқушыларының  дене 

тәрбиесіне  арналған  оқу  бағдарламалары  бойынша  жүргізіледі.  Оқу  күн 

тәртібінде  сабаққа  дейінгі  гимнастика,  сергектік  сәттері,  кіріспе 

гимнастика және <<спорт сағаты>> жүргізіледі. Сабақтан тыс уақыттарда 

спорт  түрлерінен  жаттықтыру  сабақтары,  жарыстар,  көпшілік  спорт 

жұмыстары,  президенттік  сынама  сынақтарына  дайындық  жұмыстары 

жүргізіледі. 

Ересек және үлкен жастағы адамдардың дене тәрбиесі 

Дәрістің  мақсаты:  Ересек  және  үлкен  жастағы  адамдардың  дене 

тәрбиесі, оны ұйымдастыру туралы студенттерге білім беру. 

Тақырып бойынша сұрақтар: 

1. 

Ересек  және  үлкен  жастағы  адамдардың  дене  тәрбиесі  адамдардың 

дене тәрбиесінің әлеуметтік маңызы мен міндеттері. 

2. 

Ересек адамдардың еңбек қызметтері кездеріндегі дене тәрбиесі. 

3. 

Ересек  орта  және  үлкен  жастағы  адамдармен  күнделікті  тұрмыс 

жағдайында сауықтыру жаттықтыруларын ұйымдастыру 

Тақырыптың қысқаша мазмұны: 

Ересек  және  үлкен  жастағы  адамдардың  дене  тәрбиесі  адамдардың 

дене  тәрбиесінің  әлеуметтік  маңызы  мен  міндеттері.  Біздің 

мемлекетіміздегі  адамдар  жалпы  және  кәсіптік  білімді  17-21  жастары 

кезінде алады. Оқуларын аяқтаған, армия қатарында Отан қорғаған жастар 

әртүрлі  өнеркәсіп,  мекеме,  ұжымдарда  еңбек  қызметтеріне  кіріседі.  Осы 

кезеңде  еңбекшілер  мен  қызметшілердің  еңбек  қызметтері  мен 

денсаулықтарына жағымды әсер беретін дене тәрбиесінің маңызы өте зор. 

Ол төмендегідей мәселелерде айқын көрінеді. 

1. 

Еңбек  етудің  қандай  түрлерінде  болмасын  адамдар  дене  және 

психикалық  күштерін  жұмсап  шаршайды,  жұмысқабілеттіліктері 

төмендейді. Осы кезде дене тәрбиесі амалдары көмегімен шаршаған адам 

ағзасын  тез  қалпына  келтіріп,  жұмысқабілеттіліктерін  жоғарылатуға 

болады. 

2. 

Көптеген  еңбек  түрлері  арнайы  дене  қуаты  дайындығын  керек 

етеді. Ол дайындықтар арнайы амалдар және дене дайындығы әдістерімен 

іске асырылады. 

3. 

Қандай сақтанғанымызбен ХХІ ғасырдың өзінде көптеген кәсіптік 

аурулар бар. Дене тәрбиесі амалдары олардың алдын алады, сауықтырады. 

27 

4. 

Техника  дамыған  дәуірде  көптеген  еңбек  түрлерінде  жұмыс 

істейтін  адамдарда  қимыл  тапшылығы  -  гиподинамия  бар.  Ол  еңбек 

түрлері,  отырып  не  болмаса  басқа  бір  дене  қалпында  тұрып  істейтін 

жұмыстар.  Дене  тәрбиесі  мен  спорт  жаттығулары  ол  қимыл 

тапшылықтарының орнын толтырып, денсаулықты нығайтады. 

Еліміздегі  ересек,  үлкен  жастағы  адамдардың  дене  тәрбиесінің 

міндеттері,  жаттықтыру  түрі,  амалдары  мен  әдістері  олардың  жас 

ерекшеліктеріне байланысты. 

Ересек  жастағы  адамдардың  жас  кезеңдері  төмендегі  кестеде 

көрсеткендей болып бөлінеді: 

 

Ересек, үлкен жастағы адамдарың жас кезеңдері 

 

№ 

Кезеңдері 

Ерлер 

Әйелдер 

1 

Жастық шақ 

18  -  28 

18  -  28 

2 

Ересек кез I кезең 

29  -  39 

29  -  34 

3 

Ересек кез II кезең 

40  -  49 

35  -  44 

4 

Орта жастағы адам 

50  -  59 

45  -  54 

5 

Үлкен жастағы адам 

60  -  74 

55  -  74 

6 

Қарттық кезең 

75  -  90 

75  -  90 

7 

28 

Ұзақ өмір сүрушілер 

91 жоғары 

91 жоғары 

Осы көрсетілген жас кезеңдерін алғанда паспорттық жасын ғана емес, 

биологиялық,  қозғалмалы  жасын  да  ескерген  дұрыс.  Қозғалмалы  жасы 

олардың  дене  қуаты  дайындығы  мен  денсаулық  күйі  деңгейіне 

байланысты.  Дене  қуаты  дайындығын  олардың  әртүрлі  дене  қуаты 

қасиеттерін  бағалайтын  сынақтар  тапсыруы  арқылы  анықтаймыз. 

Денсаулық деңгейі дәрігерлік тексерулер және физиологиялық, спорттық 

жүктемелер беру арқылы бағаланады. 

жүктеу/скачать 364,4 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: