Әдебиет: Негізгі әдебиеттер

1. Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, 2003.

2. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. - 4-е изд., доп. И перераб.-М.,2005.

3. Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология // С-Петербург: Специальная литература, 2002.

4. Микробиология: учебник / под ред. В.В. Зверева, М.Н. Бойченко. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2012.

5. Сейтханова Б.Т. Учебное пособие к лабораторным занятиям по частной микробиологии (кишечные инфекции): учеб. пособие. – Шымкент: Б.и., 2012.

6. Сбойчаков В.Б. Санитарная микробиология: учебное пособие. - М.: ГЭОТАР – Медиа, 2007.

7. Поздеев О.К. Медицинская микробиология: учеб.п. – 4-е изд., испр. – М., 2007.

8. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. /ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9. Мальцев В.Н. Основы микробиологии и иммунологии: курс лекций: учеб. пособие.. – М., 2005.

10. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. - 4-е изд., доп. И перераб.-М.,2005.

11. Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, 2003.

12. Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. И доп.-СПб., 2002.

Қосымша әдебиеттер:

1. Воробьев А.А. Медицинская и санитарная микробиология: учеб. пособие -3-е изд., стер. –М., 2008.

2. Подколзина В.А. Медицинская микробиология: пос. Для подготовки к экзаменам. – М., 2007.

3. Прозоркина Н.В. Основы микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. Пособие для мед. уч-щ и колледж.- 3-е изд. – Ростов н/Д., 2007.

4. Сбойчаков В.Б. Микробиология с основами эпидемиологии и методами микробиологических исследований: учеб. для сред. учеб. завед. – СПб., 2007.

5. Ткаченко К.В. Микробиология: конспект лекций / К.В. Ткаченко. – М., 2007.

1. Шоқанов Н. Микробиология [Электронды ресурс]: оқулық. – Электрон. Текстовые дан. (24,9 Мб). – Алматы: Арыс баспасы, 2003. -192 эл. опт. диск (CD-ROM).

2. Медицина 3 курс [Электронды ресурс]: курс лекций. – Электрон. текстовые дан. (24,0 Мб). – М: ИД «Равновесие», 2005. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Медицинская микробиолигия АТЛАС – руководство по бактерологии, микологии, протозоологии и вирусологии [Электронды ресурс]: для студ. и врачей/под ред. А.С. Быкова. –М., 2001. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

4. Практикум к лабораторным занятиям по общей микробиологии [Электронды ресурс]: учебно-метод. Пособие / Р.Т. Джанабаев [и др.] –Ш., 2004. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).
6. Қорытынды сұрақтар (кері байланысы):

1.Эшерихиоз қоздырғышының аты?

2. Дизентерия қоздырғышының аты?

3. Тырысқақ қоздырғышының аты?

Ортамиксовирустар(Orthomyхoviridae)-жанұясына кіреді,РНҚ түзуші күрделі құрылымды вирустар. Грек тілінен аударғанда orthos –тікелей, myха-кілегей деген мағынаны береді. Парамиксовирустар (Paramyхoviridae) – жанұясына кіреді РНК түзуші вирустар. Жанұя құрамына респираторлы – синтициальді вирустар, қызылша, паратит , парагрипп кіреді. Олар аэрогенді жолмен жұғады.

Грипп қоздырғышын бірінші рет 1933 ж. У. Смит, С. Эндрюс, Лейдлоу тапқан , қоздырғыш РНҚ түзуші миксовирустарға жатады. Антигендік биологиялық қасиеті бойынша вирус А,В,С, түрге бөлінеді. Серологиялық түрлеріне қарап А1,А2, В және В1 типтері бар. Муха-кілегей деген мағынаны береді. Электронды микроскопта грипп вирусы домалақ пішінді өлшемі 100-125 нм,кейде жіп тәрізді өседі вирион ортасында нуклеокапсид орналасқан. Капсидтің негізін ақуыз нуклеопротеидтер және ақуыздың полимеразды комплексі түзеді. Нуклеокапсид матриксті және мембраналық ақуызбен қоршалған, вирус бөлшектерін жинауда қатысады. Бұл құрылымның беткей қабатында суперкапсид орналасқан – сыртқы липопротеид қабығы –грипп вирусының эфирге сезімталдығын қамтамасыз етеді. Липопротеин қабықшасы жасушалардан түзілген, олардың беткей қабатында ұзындығы 10 нм өсінділері бар. Өсінділер екі күрделі ақуыздан түзілген; 1.гемаглютинин 2. нейраминидаза.

Микробиологиялық диагностикасы. Риноцитоскопиялық әдіс жәрдемімен бірнеше сағат ішінде диагноз қою мүмкін. Вирусологиялық әдіс. Экспресс диагностика ИФА. Емдеу үшін химиопрепараттар амантадин ремантадин тек қана Грипп А вирусына әсер етеді.

Алдын-алу үшін вирустың аттенуирленген тірі вакцинасын, Цельновирионды өлтірілген вакцина, Субвирионды вакцина, Суббірліктік вакцина құрамында тек қана гемагглютинин және нейрааминидаза бар. Қызылша- morvilli –корь- антропонозды, жедел респираторлы, вирусты, қоздырғышы ауа-тамшы механизмімен берілетін, денеде сатылы дамитын бөртпемен, энантемамен және тыныс жолдарының зақымдалуымен көрініс беретін жұқпалы ауру.

Аурудың қоздырғышы РНҚ –ды парамиксовирус. Вирионның гемагглютинациялаушы, гемолиздеуші және симпласт түзуші белсенділігі бар. Вирус штаммаларының ішінде антигендік әртүрлілік жоқ. Вирус +58 С температурада жойылады. Қоршаған ортада 30 минуттан артық сақталмайды. Төменгі температураға (-70 С) төзімді, -15-20 С температурада жақсы сақталады.

Инфекция көзі тек ауру адам. Ауру адам бөртпе пайда болғанға дейін 4 күн бұрын және бөртпе пайда болғаннан кейінгі 4 күн бойына айналасы үшін қауіпті. Инкубациялық кезең 8-17 күн, әдетте 9-10 күн. Гаммаглобулин енгізілгендерде 28 күнге дейін созылуы мүмкін.

Қоздырғыштың берілу механизмі – ауа тамшы. Ауа – шаң жолымен берілуі мүмкін емес.

Организмге вирус тыныс жолы арқылы еніп, одан аймақтық лимфа түйіндеріне өтіп, лимфа түйіндерінде көбейеді. Залалданудың 7-8 күндері вирусемия шарықтап, сосын қайта бәсеңдейді. Қызылшаның инфекциялық процесіне тән ерекшелік – бұл лимфатикалық ақпараттың және аралық тіннің дегенеративтік зақымдануы. Яғни зақымдану өкпеде ,мида ,ас қорыту жүйесінде т.б. мүшелер мен тіндерде болады. Бөртпе пайда болғанға дейінгі 1-2 –ші күні науқастың ұртында айналасы қызарған ақшыл ноқат Филатов –Коплик ноқаты анықталады. Денеде бөртпенің сатылы пайда болуы мен морфологиялық сипаты қызылшаның клиникалық көрінісінің басты айырмашылығы болып табылады. 3-4 күннен кейін бөртпе бозарып, одан әрі қоңыр- қошқыл пигмент пайда болып ,ол қабыршақтанып түсе бастайды.

Серологиялық зерттеу – гемагглютинацияны тежеу реакциясы, қазіргі күнде қолданылатын иммуноферменттік талдау, полимеразды тізбекті реакция. Бұл тәсілдер жедел инфекцияны диагностикалау үшін де, вакцинация нәтижесін бағалау үшін де қолданылатын сезімтал, арнайылығы жоғары тәсілдер. Иммундық алдын-алу. 12 –айлығында және 6 жасында тері астына 0,5 мл жасалады. Емдеу принциптері. Сиптомдық, антибактериалды ем асқыну белгілері пайда болғанда тағайындалады.

Жел шешек-антропонозды жедел респираторлы вирусты қоздырғышы ауа-тамшы механизмімен берілетін, бүкіл дененің ноқатты түйінді бөрітпесімен көрінетін жұқпалы ауру.

Жел шешектің қоздырғышы ДНҚ-лы адам герпесінің 3-ші типіне жататын вирус. Қоршаған ортада тез өледі, әсіресе жоғарғы температураға төзімсіз, 50-52 С температурада 30 минуттың ішінде жойылады. Төменгі температураға төзімді. Инфекция көзі тек қана ауру адам. Инкубациялық кезеңнің ұзақтығы 10 күннен 21 күнге дейін созылады, орташа 21 күнге дейін созылады. Ауру адам айналасына инкубациялық кезеңнің соңғы күндерінен бастап, бөртпе кезеңінің барлығында қауіпті. Қауіптілік кезеңі соңғы бөртпе пайда болғаннан кейін, 3-5 күні аяқталады. Қоздырғыштың негізгі берілу механизмі – ауа тамшы.Диагностикасы. Вирусологиялық және серологиялық зерттеулер арқылы дәлелденеді. Емдеу принциптері. Симптоматикалық.

Эпидемиялық паратит- антропонозды жедел респираторлы вирусты, қоздырғышы аспирациялық механизммен берілетін ,жалпы интоксикациямен сілекей бездерінің, кейде басқа аралас бездердің зақымдалуымен сипатталатын жұқпалы ауру.

Қоздырғышы РНҚ-ды вирус . S-VI- антигендері бар. А,В,С, және Е генотиптері анықталған, гемолиздеуші гемагглютинациялаушы және нейроаминидаза белсенділігі бар. Вирус төменгі температурада 25—75 С жылдар бойы сақталады. 55-60 С 22 минуттың ішінде өліп болады. Вирус тауық эмбрионында көбейеді.

Вирус организмге мұрын- көмекей кілегей қабаты арқылы енеді. Сол жерде вирус көбейіп, қан арқылы бүкіл организмге тарайды. Негізгі зақымданатын құлақ маңының сілекей бездері. Вирус енгеннен кейін , сол жерге тұрақтамай бірден қабырға өзегі арқылы құлақ маңының сілекей безіне өтіп, сол жерде көбеюі мүмкін .Вирус сілекей бездерімен қатар ұйқы безі, қалқанша без, жыныс бездерін, ми және басқа органдарға еніп қабынуды туғызады./ орхит, панкреатит, менингит, бартолинит .

Лабораториялық диагностикасы. Вирусологиялық, серологиялық әдістер қолданылады. Вирус сілекейден жұлын сұйықтығынан 4-5 күндері, зәрден 9-10 күндерге дейін бөлінеді. Серологиялық әдіс КБР,гемагглютинацияны тежеу реакциясы , ИФА

Емдеу әдісі. Симптоматикалық.

Профилактикасы. 12-айлығында вакцинация ,ревакцинация 12-жасында жүргізіледі.

Энтеровирустар –майда және қарапайым құрылымды вирус, дөңгелек пішінді 20-30 нм. Вирустың суперкапсидті қабықшасы жоқ. Оның құрамында көмірсутек және липидтер жоқ, сондықтан майды ерітуші ертінділерге эфирге сезімтал емес. Көпшілік энтеровирустар Коксаки А вирусынан басқасы адам ұлпасынан алынған біріншілік және өндірілген дақылдарда цитопатогендік әсер мен байқалады. Энтеровирустар жалпы топқа және типке тән антиген түзеді. Э.В.И –ның инкубациялық кезеңі 2-4 күнге дейін болады 10- күнге дейін ұзаруы мүмкін. Ауру жедел басталады, дене қызуы бірден 38-39 С -40 С - қа дейін көтеріледі бас ауруы, айналуы, әлсіздік мазасыздық байқалады.

Аурудан кейін тұрақты типке тән иммунитет қалыптасады. Вирусологиялық және серологиялық аурудың жұп сарысуы мен қойылады. Вирусты мұрын жұтқыншақ кілегейден аурудың бірінші күні алынады, нәжіс, цереброспинальді сұйықтық алынады. Мәйіттен вирус зақымдалған ағзалардан алынады. Серодиагностика әдісінде энтеровирустарға титрдің жоғарылауы 4 есе байқалады.

Емдеу және алдын-алу әдістері. Патогенетикалық терапия. Аурудың бірінші күндері интерферон және басқа да вирусқа қарсы препараттар қолданылады. Арнайы алдын-алу әдістері жоқ.

2. КОКСАКИ вирусы –РНҚ түзуші вирустар Picornoviridae әулетіне Enterovirus кіреді. Вирустың аты АҚШ-тағы вирус табылған жергілікті аймақтың аты. Коксаки А вирусы диффузды миозитті және көлденең жолақ бұлшық еттердің ошақты өліктенуіне алып келеді. Коксаки В –ОНЖ зақымдайды, салдылықтың дамуына, скелет бұлшық еттердің өліктенуіне және миокардтың да өліктенуіне алып келеді. Коксаки В вирусы энцефалитті, миокардитті, полиомиелит тәрізді ауруды шақырады.

Микробиологиялық диагностикасы. Вирусологиялық әдісті қолданады: вирусты нәжістен, мұрын–жұтқыншақтан бөліп алады. НеLa жасушаларын зақымдайды. Вирусты КБР, РН, ИФА, РТГА идентификациялайды.

ЕСНО –вирусы РНҚ- түзуші 30 –дан аса типі бар.ЕСНО –вирусы адамдардағы цитопатогенді ішек вирусы.Вирус асептикалық менингитті, тыныс жолдары вирусты инфекциясын шақырады.

Микробиологиялық диагностикасы. 1.Вирусологиялық әдіс: вирусты цереброспинальді сұйықтықтан, нәжістен, мұрын жұтқыншақ сұйықтығынан бөліп алып маймылдың бүйрек жасушаларын зақымдайды. 2. Серодиагностика. Қан сарысуында антидене титрінің жоғарылауын КБР, ИФА, РН, РТГА, жәрдемімен анықтаймыз.

3.Полиомиелит- сал ауруы жедел, антропанозды, қоздырғышы негізінен нәжіс –ауыз механизмімен берілетін, жұлынның қоңыр затының алдыңғы мүйізінің, мидың әр түрлі бөлімдерінің зақымдалуымен, бұлшық еттің атрофиялық сылбыр параличімен сипатталатын ауру. Вирустың мөлшері 28 нм.

Полиомиелит қоздырғышы Picarnoviridae әулетіне Enterovirus тұқымына Poliovirus түріне кіреді.

Антиген құрылымы. 3 серотипі бар түрдің ішінде 1,2,3, қиылысатын иммунитетті шақырмайтын түрге бөлінеді. Барлық серотиптері маймылдар үшін патогенді.

Иммунитеті. Аурудан кейін мәңгілік типке тән иммунитет қалыптасады.

Микробиологиялық диагностикасы.Лабораториялық зерттеу үшін мұрын жұтқыншақ жұғындысы, нәжіс, жұлын суы , қан алынады.

Вирусологиялық және серологиялық зерттеу жүргізіледі. Серологиялық зерттеу нәтижесі вирус нейтралдаушы қарсы денелер титрі 4 есеге артқанда ғана диагностикалық маңызды саналады.

Алдын-алу. Сал ауруына қарсы ауызға тамызатын тірі вакцина қолданылады. Вакцина африкалық жасыл маймылдардың бүйрек жасушаларында өсірілген. Вакцина сұйық түрде шығарылады.

Емдеу әдістері. Патогенетикалық терапия. Сал формасын алдын алу үшін иммуноглобулин қолданылады.
4.Иллюстрациялық материалдар: кесте, схема, плакаттар, мультимедиялық жүйе.
5. Әдебиет:

Негізгі әдебиеттер:

1. Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, 2003.

2. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. - 4-е изд., доп. И перераб.-М.,2005.

3. Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология // С-Петербург: Специальная литература, 2002.

4. Микробиология: учебник / под ред. В.В. Зверева, М.Н. Бойченко. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2012.

5. Сейтханова Б.Т. Учебное пособие к лабораторным занятиям по частной микробиологии (кишечные инфекции): учеб. пособие. – Шымкент: Б.и., 2012.

6. Сбойчаков В.Б. Санитарная микробиология: учебное пособие. - М.: ГЭОТАР – Медиа, 2007.

7. Поздеев О.К. Медицинская микробиология: учеб.п. – 4-е изд., испр. – М., 2007.

8. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. /ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9. Мальцев В.Н. Основы микробиологии и иммунологии: курс лекций: учеб. пособие.. – М., 2005.

10. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. - 4-е изд., доп. И перераб.-М.,2005.

11. Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, 2003.

12. Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. И доп.-СПб., 2002.

Қосымша әдебиеттер:

1. Воробьев А.А. Медицинская и санитарная микробиология: учеб. пособие -3-е изд., стер. –М., 2008.

2. Подколзина В.А. Медицинская микробиология: пос. Для подготовки к экзаменам. – М., 2007.

3. Прозоркина Н.В. Основы микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. Пособие для мед. уч-щ и колледж.- 3-е изд. – Ростов н/Д., 2007.

4. Сбойчаков В.Б. Микробиология с основами эпидемиологии и методами микробиологических исследований: учеб. для сред. учеб. завед. – СПб., 2007.

5. Ткаченко К.В. Микробиология: конспект лекций / К.В. Ткаченко. – М., 2007.

1. Шоқанов Н. Микробиология [Электронды ресурс]: оқулық. – Электрон. Текстовые дан. (24,9 Мб). – Алматы: Арыс баспасы, 2003. -192 эл. опт. диск (CD-ROM).

2. Медицина 3 курс [Электронды ресурс]: курс лекций. – Электрон. текстовые дан. (24,0 Мб). – М: ИД «Равновесие», 2005. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Медицинская микробиолигия АТЛАС – руководство по бактерологии, микологии, протозоологии и вирусологии [Электронды ресурс]: для студ. и врачей/под ред. А.С. Быкова. –М., 2001. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

4. Практикум к лабораторным занятиям по общей микробиологии [Электронды ресурс]: учебно-метод. Пособие / Р.Т. Джанабаев [и др.] –Ш., 2004. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

6. Қорытынды сұрақтар (кері байланысы):

1.Ортамиксовирустарға жататын вирустарды атаңыз?

2.Парамиксовирустардың ортомиксовирустардан айырмашылығы?

3.Энтеровирустарға жататын вирустарды атаңыз?

4. ЕСНО –вирусының мағынасын талдаңыз?

5. Полиомиелит ауруының алдын-алу шаралары?

6.Қазіргі таңда гепатит вирусының қанша түрі ба?
Дәріс №10
1.Тақырыбы: Паразитарлы ауруларға микробиологиялық диагноз қоюының жалпы қағидаттары. Этиологиялық диагноз қою.
2.Мақсаты: Студенттерге паразитарлы ауруларға микробиологиялық диагноз қою әдістерін және алдын-алу жолдарын, емдеу әдістерін үйрету.
3.Дәріс тезисі.

Адамдардың ас қорыту жүйесі өте күрделі болып келеді. Ас қорыту жүйесі ауыз қуысынан басталы, тік ішекке дейін созылады. Яғни: ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, асқазан, аш ішек, тоқ ішек , тік ішек.

Ас қорыту жүйелерінің шырышты қабаттары өте күрделі, бір-бірімен тығыз байланысқан қорғаныс жүйелерінен тұрады. Осы қорғаныс жүйелерінің қызметінің бұзылуына әсер етушілердің бірі – ас қорыту жолының гелминттері. Гельминттердің улары ішек қызметін бұзады, аллергия тудырады, зат алмасуына әсерін тигізеді.

Адам организмінде паразиттік өмір сүретін ішек құрттары, яғни гельминттермен шақырылатын ауруларды – гельминтоздар деп атаймыз

Аскаридозды шақырушы ішек құрты (гельминт) – аскарида, 25-40см келетін ақ түсті жұмыр құрт. Бұл адам гельминтоздарының ішіндегі ең көп тарағаны. Олар ащы ішекте өмір сүреді, жұмыртқалары нәжіспен бірге сыртқа шығарылып отырады. Ащы ішекте жұмыртқалардын личинка өсі- өнеді де, қанға өтеді. Қан арқылы личинка жүрекке, одан әрі өкпе альвеолаларына жетеді. Өкпеден дем алысы кезінде ауа ағынымен ауыз қуысына шығып, одан әрі қайталап ауыз қуысы - өңеш – асқазан – ұлтабар – ащы ішекке жетеді. Ащы ішекте личинкадан аскарида құртына айналып өсіп-өнеді. Аурудың белгілері: аскаридоздың табылуы сол паразит мекендейтін аймақ пен зақымданған жердің масштабына байланысты. Аурудың бастапқы сатысында адамда мазасыздану, жөтел пайда болады. Қақырық сарғыш – қызыл түсті және құрамында аздаған қан болады. Дене температурасы 380С жетеді. Өкпеден құрғақ және дымқыл сырылдар естіледі. Науқас тез шаршағыш болады. Тәбеті өзгереді, жүрегі айниды, құсады, іші ауырады. Көбіне кіндік аймағы, іштің жоғарғы бөлігі, мықын аймақтарының оң жағы қатты толғақ тәрізді ауырады. Кейбір науқастарда іштің өтуі, кейбіреулерінде іштің қатуы болады. Қантышқақ, тырысқақ, іш сүзегі тәрізділері болды. Ішектен тез жоғары көтеріліп, ауыз қуысына немесе мұрын жолдарынан шығады. Осы кезде тұншығу болуы мүмкін. Құрттан көбейіп кетсе, бала ішегібітеліп, іші жүрмей қалуы мүмкін.Құрттардың аппендикске түсуі – аппендицитке немесе қабынулық емес аппендикулярлық шаншуларға әкеледі.

Энтеробиоз – ұзындығы 4-12 мм келетін, кішкентай жұмыр ақ құрттармен(острицалармен) шақырылатын гельминтоз түрі. Острицалар тоқ ішекте өмір сүреді. Аталығының ұзындығы 2-5 мм, денесінің артқы ұшы спираль тәрізді оратылған, аналығының 9-12 мм, артқы ұшы біз тәрізді сүйірленген. Ұрғашылары түнге қарай анус қатпарларына шығып, сол жерде жұмыртқалайды. Осы уақытта құрттар белсенді қозғалып, аналь тесігін жыбырлатып, қышытады. Балалар оны қолымен қасыса құрт личинкалары төсекке төгіледі немесе тырнақ арасында қалып, ауыз қуысы арқылы қайтадан организмге түседі. Аурудың белгілері: баланың тәбеті төмендейді, іші жиі-жиі ауырады, салмағы төмендейді, қышу байқалады, іш өтеді және мазасызданып ұйқы бұзылады.Ішектің сілемейлі қабатын қабындырады. Және де соқыр ішекті де қабындырады, нәтижесінде соқыр ішек ауруы дамиды.

Геминолепидоз – ергежейлі цепень деп аталатын ішек құрты арқылы жұғатын гельминтоздың бір түрі. Бұл цепеннің ұзындығы 1-5 см, денесінде 200-ге жуық буылтықтары болады. Ол адамның аш ішегінде орналасады. Бұл цепень көбінесе жас бөбектерде кездеседі. Ересек адамдарда кездеспейді. Ащы ішекте жетілгеннен кейін сыртқа шығарылады. Егер оны жұтатын болсақ, ас қорыту сөлінің әсерінен одан онкосфера шығып, ішек бүрлеріне бекінеді. Бірнеше күннен кейін цисталары ішек бүрлерін жойып, ішек қуысына өтеді. Ішекте ас қорыту сөлінің әсерінен цепеннің басы кері қайырылып,ішек қабырғасына бекінеді.14-15 күннен кейін сол жерде көбейе бастайды. Аурудың белгілері: ішектің бүрлі қабығын зақымдау арқылы және улы өнімдері арқылы ағзаны улайды. Бұл кезде науқастың басы ауырады, асқазаны аурады, ішек, нерв жүйелерінің бұзылуы байқалады, балалар тез шаршайды, әлсіздік байқалады. Балалар мазасызданып, бейжай болады. Іші ауырып, құсуы мүмкін.

Спираль тәрізді ішек құрттары – трихинеллалармен шақырылатын гельминтоз түрі. ересек формалары аш ішекте 4 аптаға дейін тіршілік етеді. Ұрықтанғаннан кейін ересек даралары өліп қалады, ал ұрықтанған ұрғашы даралары денесінің алдыңғы жағымен аш ішектің қабырғасына еніп, 2000-ға жуық тірі личинкаларды шығарады. Личинкалар қан немесе лимфа арқылы бүкіл денеге таралады. Қаңқа бұлшықеттерінде, әсіресе көкетте жинақталады. Жинақталған жерінде спираль тәрізді оралып жатады. Сыртында қалың қабықша қапталып, ұзақ уақытқа дейін сақталып жатады.Аурудың белгілері: личинка енген жерлердегі бұлшықеттердің қозғалғанда,ұстап көргенде қатты ауырсыну байқалады, баланың беті, қабағы ісініп, температурасы көтеріледі. Асқазан,ішек қызметі бұзылады. Кейінірек , бұлшықеттердің шаншуы байқалады. Қанда эозинофилия анық

1. Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, 2003.

2. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. - 4-е изд., доп. И перераб.-М.,2005.

3. Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология // С-Петербург: Специальная литература, 2002.

4. Микробиология: учебник / под ред. В.В. Зверева, М.Н. Бойченко. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2012.

5. Сейтханова Б.Т. Учебное пособие к лабораторным занятиям по частной микробиологии (кишечные инфекции): учеб. пособие. – Шымкент: Б.и., 2012.

6. Сбойчаков В.Б. Санитарная микробиология: учебное пособие. - М.: ГЭОТАР – Медиа, 2007.

7. Поздеев О.К. Медицинская микробиология: учеб.п. – 4-е изд., испр. – М., 2007.

8. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. /ред. А.А. Воробьев. 2-е изд., испр. И доп.-М., 2006.

9. Мальцев В.Н. Основы микробиологии и иммунологии: курс лекций: учеб. пособие.. – М., 2005.

10. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб. - 4-е изд., доп. И перераб.-М.,2005.

11. Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, 2003.

12. Коротяев А.И. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология: учеб.-3-е изд., испр. И доп.-СПб., 2002.

Қосымша әдебиеттер:

1. Воробьев А.А. Медицинская и санитарная микробиология: учеб. пособие -3-е изд., стер. –М., 2008.

2. Подколзина В.А. Медицинская микробиология: пос. Для подготовки к экзаменам. – М., 2007.

3. Прозоркина Н.В. Основы микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. Пособие для мед. уч-щ и колледж.- 3-е изд. – Ростов н/Д., 2007.

4. Сбойчаков В.Б. Микробиология с основами эпидемиологии и методами микробиологических исследований: учеб. для сред. учеб. завед. – СПб., 2007.

5. Ткаченко К.В. Микробиология: конспект лекций / К.В. Ткаченко. – М., 2007.

1. Шоқанов Н. Микробиология [Электронды ресурс]: оқулық. – Электрон. Текстовые дан. (24,9 Мб). – Алматы: Арыс баспасы, 2003. -192 эл. опт. диск (CD-ROM).

2. Медицина 3 курс [Электронды ресурс]: курс лекций. – Электрон. текстовые дан. (24,0 Мб). – М: ИД «Равновесие», 2005. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Медицинская микробиолигия АТЛАС – руководство по бактерологии, микологии, протозоологии и вирусологии [Электронды ресурс]: для студ. и врачей/под ред. А.С. Быкова. –М., 2001. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

4. Практикум к лабораторным занятиям по общей микробиологии [Электронды ресурс]: учебно-метод. Пособие / Р.Т. Джанабаев [и др.] –Ш., 2004. -1 эл. опт. диск (CD-ROM).

6. Қорытынды сұрақтар (кері байланысы):

1.Адамның паразиттік ауруларының түрлерін атаңыз?

2.Паразит микроооганизмдердің ең басты зақымдау органдарын атаңыз?

3.Спираль тәрізді ішек құрттарына сипаттама беріңіз?