М6 бп тк mtta «Мәтінді тілдік талдау әдістемесі» п ә н н І ң о қ у- ә дістемеліккешен І
б) Оқылған шығарманың мазмұнын аз-кем өзгертіп әңгімелеу
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
bekitilgen 2023 matin pmno umkd
| б) Оқылған шығарманың мазмұнын аз-кем өзгертіп әңгімелеу. Мұнда оқушылар оқылған шығарманың аяғын оз ойынан шығарып, әрі қарай жалғастырады немесе ондағы оқиғаның арасына өз жанынан әңгіме қосып айтады. Бірақ мұнда да шығарманың сипатын ескеру қажет. өйткені кез келген шығарманы жалғастырып әкетуге де, сондай-ақ ойға келген оқиғаны қоса салуға да болмайды. Шығарманың арасына косылған әңгіме оның мазмұнымен қабысып кететіндей болғаны жөн. Сабақ кезінде мұғалім оқушыларды сұрақ-жауап арқылы соған бағыттайды. Мысалы, М.Әуезовтың «Көксерек» әңгімесін оқығанда Көксерекке Құрмаштың қайда, қалай кездескені айтылмаған. Мұны балалардың өздері ойдан шығарып, қосуларына болады.
Олардың біреулері «Құрмаштың өзі тауып алып, ал енді біреулері атасы тауып алып келді..» деулері мүмкін. Оның қай-қайсысы да дұрыс. Осы әңгіменің басын оқушы өз қиялынан туған елес бойынша бастайды (мысалы, мына сияқты әңгіме қосуына болады: «Бір күні Құрмаштың атасы аң аулауға кетті. Ол осы жолдан олжалы қайтты. Қолында қасқырдың жаңа туған бөлтірігі бар...). Онан әрі кітаптағы мәтін бойынша: Ол көзін ауылга келгесін екі күннен соң ашты. Жұрт асырауға көнеді десті...» делініп, оқиғаның жалғасы әңгімеленеді. Бұл сияқты жаңадан қосылған үзінділер әңгіменің мазмұнын толықтырады және айқындай түседі. Осындай жұмыстар жүргізу үшін қандай шығармалар қолайлы болатынын алдын ала ескеріліп, іріктеліп алынады. Оқушылар шығармаға өз ойларынан әңгіме қосуда жоғарыда мысалға келтірілгендей түрде айта алмай қалулары мүмкін. Ол үшін мұғалімнің көмегі керек. в) Оқылған шығарманың мазмұны бойынша сурет салу. Жұмыстың мұндай түрі шығармадағы оқиғаны нақтылай түседі. Оқылған мәтіннің мазмұны бойынша сурет салуға да немесс ермексаздан түрлі бейнелер жасауға болады. Мазмұны бойынша сурет салу үшін де кез келген мәтінді ұсына беруге болмайды. Оның мазмұнының оңай-қиындығы, оның бала өмірімен байланыстылығы және ол айтылған оқиғаны бала көз алдына түгелдей елестете алатын-алмайтындығы ойластырылуы қажет. Ол үшін мәтін алдын-ала іріктеліп алынады. Көбіне бұл жұмысты сыныпта орындатуға уақыт жетіңкіремей де қалады. Ол үшін сыныпта мазмұны сұрақ-жауап арқылы талданып, оны қалай суреттеуге болатыны жайында ауызша сұралып талқыланады да, оны салып келу үйге беріледі. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|