Сабақтың тақырыбы: Синонимдер Сабақтың мақсаты

П.Айтменов атындағы негізгі

орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиет

пәнінің мұғалімі.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Отырар ауланы

1. 
   Синоним сөздерді бір-бірімен салыстыра отырып, анықтамасын оқушылардың өздері ойланып шығарып алуға бағыт беру.
   
2. 
   Синоним сөздерді белгілеріне қарай топтастыру және қандай сөз таптарынан болатынын байқату.
   
3. 
   Синоним сөздердің кейбіреулері кез-келген сөздермен тіркесе, үйлесе бермейтінін ұғындыру.
   

ІІ. Үй тапсырмаын текеру 68- жаттығу

ІІІ. Жаңа сабақ. Синонимдер.
Қызығушылықты ояту сатысы. Ой қозғау. Синоним сөздер тілдің байлығын көрсетеді. Синоним сөздердің мол әрі орынды қолданылуы сөйлеушінің тіл байлығы мол екендігін ғана емес, сонымен бірге оның сөз қолдануындағы талғампаздығын да танытады. Синонимдерді көп білу бір сөзді қайталай беруден де арылтады.
ІҮ. Мағыналы ажырату
Плакатқа жазылған синоним сөздерді оқушылар бірнеше топқа өліп жазды. Олар мына сөздер: келбет. Кескін, сабырлы, байсалды, дидар, рең, түс, ұстамды, мүсін, сәлемдесу, есендесу, көрісу, амандасу, сұлу, өңі.
Ажар жүздесу сабырлы

Көрік амандасу байсалды

Келбет сәлемдесу ұстамды

Дидар есендесу салмақты

Көрікті
Жалпы оқушыларға сұрақ

Мағыналарды бір-біріне жақын немесе бірдей, жазылуы әр түрлі сөздерді синонимдер дейміз. әр топтағы сөздерге сұрақ қойғызамын.

Синонимдік сөздер табы қандай сөз табының құрамынан болады?

1. 
   Зат есімнен болған сининимдер
   
2. 
   Етістіктен болған синонимдер
   
3. 
   Сын есімнен болған синонимдер
   

Дидарлы түсі

Адамның Реңі малдың

Көркі түрі

өңі
Жалпы оқушыларға сұрақ
Ажар, дидар, көркі, рең, өң сөздері малдың деген сөбен неге тіркеске түспейді? Бұған қандай қорытынды шығарамыз?
Оқушылардың жауабы
Синоним сөздер кез – келген сөзбен тіркеске түспейді? Ажар, дидар, көрік т.б.адамға қатысты сөздермен ғана тіркеседі.
Ү. Топпен жұмыс

«Үш жігіт туралы хикая» атты әңгіме бойынша жұмыс. Оқушыларды үш топқп бөлдім. «Үш жігіт туралы хикая» әңгімесін оқып танысамыз. Хикая не туралы екен? Алдына мақсатқа қалай жетуге болады екен? Әр топтан бір оқушы шығып мазмұнын немесе өз ойларын ортаға салды.

Бірінші бөлімде үш жігіт бірін – бірі білмейді. Олар өлместің тауын іздеп шықты. Бірінші жігіт жолда жүре-жүре шаршайды. Бір сұлу қызға кездеседі. Сол сұлу қыздың қасында қалады.

Екінші, үшінші жігіт өз мақсатына жете ме? Қалай ойлайсыңдар?

Олар өз мақсатына жетеді деп ойлаймыз.

Екінші жігіт жолда жүріп келе жатып шаршап, шөлдеп, тілі кеуіп кетеді. Оның алдынан бұлақ көрінеді. Бұлақтан жігіт те өз мақсатына жете алмайды. Ал үшінші жігіт өз мақсатына жететін болар деп ойлаймыз.

Бірінші , екінші жігіт өз мақсатына неге жете алмады?

Олар жігеріз, дәрменсіз, шыдамсыз, қайратсыз, жалқау, еріншек т.б.

Үшінші жігіт өз мақсатына қарай жетті ме?

Ол жігерлі, қайратты, шыдамды, еңбекқор т.б.

Ал, балалар, сендер алдарыңа қандай мақсат қойдыңдар? Өскенде кім боласыңдар? Осы мақсатқа жету үшін не істейсіңдер? «Кім болам» атты шығарма жазайық. Шығарма 5-6 сөйлемнен тұратын болсын.

Шығарма жазған кезде синоним сөздерді пайдаланасыңдар.
Динараның шығармасы

Мен мұғалім болғым келеді. Ол үшін әр кез сабақты дұрыстап оқимын. Көптеген қиыншылықтарға шыдаймын. Өзімнің мақсатыма жету үшін қайраттанамын, жігерленемін, еңбектенемін. Сонда алдыма қойған мақсатқа жетемін. Мақсатқа жеткен адам бақытты болады.

1. 
   Салыстырмыз – Ұқсастарын, айырмашылықтарын тап. Омоним және синоним сөздерді салыстыру.
   

2. 
   «Аяқтаңыз» оқушыларға синоним сөздерді беріп, сөйлем құрау.
   

Кәрі, қарт, биік, бойшаң т.б.

3. 
   «Анықтаңыз»
   

Адам ат адам ат адам

Адам адам адам

4. 
   «Сәйкестендіру»
   

Ауру Келбет

Алыс Дәу

Үлкен Нән

Ажар Шалғай

Тамақ Ауқат

Кесел Науқас

5. 
   «Суреттеңіз»
   

6. 
   «Қолданыңыз»
   

1. 
   Келбет жіп күрмеуге келмеді.
   

2. 
   Отау жанынан екеуіде қашықтап бара жатты.
   

«Бинго» тестік ойыны. Әр сұрақтың астында белгілі ұтыс заттар болады. Жұрыс жауап берген оқушы ұтысын заттай алуға құқылы.

1. 
   «Жалғасы» сөзінің синонимі қайсысы?
   

Ә) жиегі

В)Аумағы

2. 
   Мына сөздер мағынасына қарай қандай сөздер?
   

А) омоним

Ә) антоним

Б) синоним

В) көп мағыналы

Ұтым: Өшіргіш

3. 
   Мына сөздер мағынасына қарай қандай сөздер?
   

Ә) Көп мағыналы сөз

Б) Антоним

В) Синоним

Ұтыс: Сызғыш

4. 
   Үстеулерден болған синонимдерді тап
   

Ә)Тез, жыдам, шапшаң, лезде

Б)Арықтаған,жүдеу

В)Дәм,тағам, ас

Ұтыс: Қалам

5. 
   Асты сзслған сөздер мағынасына қарай қандай сөздер?
   

А)Омоним

Б)Ауыспалы мағына

В)Антоним

Ұтыс:Конфет

6. 
   Көп нүктенің орнына қай сөз лайықты?
   

...............көзіңе мақтар.

А)ағайын

Ә)Құрдас

В)Дұшпан

7. 
   Асты сызылған сөздер мағынасына қарай қандай сөздер?
   

А) Омоним

Ә)Көп мағыналы сөз

Б) Синоним

В) Ауыспалы мағына

Ұтыс: Қарындаш

8. 
   Зат есімнен болған синонимді тап?
   

Ә)Халық, жұрт, көпшілік

Б) Семіру, толу, майлану

Ұтыс: Сурет дәптер

9. 
   Асты сызылған сөздер мағынасын жағына қандай сөздер?
   

Ә)Синоним

Б)Антоним

В) ауыспалы мағынада

Синонимді білу тілді байытады

Синонимдер сөздігінен өзіне таныс емес синонимдер қатарын теріп жазу.

1. 
   «Қазақатан мектебі» журналы 2005 №9-10
   
2. 
   «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы 2008 №3
   
3. 
   Тест жинақтары
   
4. 
   Синонимдер сөздігі