5-дәрістің тақырыбы :Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар. Олардың жіктелуі. Дәрістің жоспары: 1. Қауіпті және зиянды өндірістік факторларлардың сипаттамасы. 2. Өндіріс жағдайларында адам денсаулығына әсер етуші зиянды және қаупты факторлар. Зиянды заттар адам организміне тигізетін әсеріне байланысты МемСТ 12.1.007-76 тағайындалып,төмендегідей кластарға бөлінеді:
1. Төтенше қауіпті (сынап,қорғасын).
2. Жоғары қауіпті (күкірт қышқылы, хлор).
3. Қауіптілігі орташа (темекі,шай).
4. Қауіптілігі төмен (аммяк, ацетон).
Жұмыс орындарында ауаны қауіпті жағдайға келтіруге арналған шаралар арасындағы маңыздысы ҚШШ(қауіпсіз шоғырлану шегі) деп аталады
Адамның тыныс алу жолдары арқылы өте зиянды газдар мен булардан бүкіл организм уланады,немесе организмнің жеке бөлігі улануы мүмкін.
Сондықтан, зиянды газдардың әсерінен төмендетілетін шараларды жете зерттеуден бұрын, сол газдардың және зянды булардың түсу жолдары мен оюлығын анықтау қажет.
Жұмыс аймағында газдар мен булардың қоюлығын төмендететін шараларға мыналар жатады:механикаландыру, автоматтар қолдану, технологиялық процестерді герметизациялау(технологиялық жабдықтардың ауамен қатынасы болмауы),жергілікті жайларда ауаны сорып шығытын жабдықтар қолдану және жалпы желдеткішті тиімді пайдалану(өндіріс процестерінің рационализациялау).
Егер жұмыс аймағында ауа зиянды газдармен,булармен ластанса,оның мөлшері ҚШШ-сынан асып кетсе,қорғану амалдарын қолданған жөн.
Мысалы,универсалды респираторларды,противогаздарды,арнайы киімдерді пайдалана білу керек.Ауа кеңістігіне баға беру әдістерінің кең тарағандары тек экспрестік және лабораториялық.Лабораториялық әдіс өте дәл,бірақ өте көп еңбек жұмсауды талап етеді.
Экспрестіік әдіс өте жылдамдықпен зиянды газдар мен булардың қоюлығын (концентрация) анықтайды.Ол үшін тексеруге арналған ауаны индикаторлық порошогы бар түтікшеден сорып өткізеді.Зиянды ауаның әсерінен түтікшедегі индикаторлық порошок өз түсін басқа бояуға өзгертеді.Түсі басқа бояуға өзгерген ин,дикаторлық порошок, түтікшенің ұзындығы сол зиянды ауның қоюлығына және ауа сору уақытына тікелей қатынаста болып табылады.
Бұл зиянды газдардың қоюлығын экспрес әдіспен анықтау үшін УГ-2 деп аталатын газоанализатор қолданылады.
