(Мақал). Поэзиялық шығармаларда стильдік мақсатта жиі жұм-
салады:
Алатауды айналсам,
Алғадайым табам ба?!
Сарыарқаны сандалсам,
Саңлағымды табам ба?!
(Жамбыл) – әке зарын күшейтуге
қызмет етіп тұрған тәсіл – ассонанстық қайталаулар.
Ассонанс
сөздің интонациялық мәнін, экспрессивтік
эмоциялық бояуын күшейтіп, ойдың әсерлілігін арттырады.
Ашық жүз, ақ жарқын көнілден асар құрмет болады деймісің?
– деп Еркебұлан көзін әйелге қарай аудара беріп еді, өзінің көзіне
шақырая қадалған қитардың бір көзін көрді
(Ғ.Мүсірепов). Ды-
быстық қайталаулар ой мазмұнының үнділігін күшейтумен
қатар, тілдің синтаксистік құрылымын түрлендіріп жетілдіруде
де маңызды рөл атқарады.
Аллитерация
– дауыссыз дыбыстардың бірыңғай қайта-
лануы. Әлем поэзиясында ертеден
келе жатқан стилистикалық
айшықтау түрі. Әдеби тілді ажарлап, сөздің реңін келтіретін
көркемдік тәсіл. Аллитерация – қазақ мақал-мәтелдерінің ұтым-
ды тәсілдерінің бірі:
Бейнет, бейнет түбі – зейнет.
Аллите-
рация прозалық, драмалық шығармаларда да, шешендік сөздер-
де де қолданылады:
Арғы атаңа орнықты орда
болған,
бергі
атаңа қайыспас қара қанжар
болған,
берік
түйінді берен сауыт
болған – мына біз едік... (Томан би).
Проза
тілінде де қолданылып, айтар ойға нұқсан келтір-
мей, прозаның ырғақтылығын, әуезділігін тудырып,
оқырманға
ойдың әсерлілігін күшейте түседі. Ол да жазушы шеберлігіне
байланысты құбылыс:
Екі көзінен
жалп-жалп етіп, жанып бара
жатқан зеңгір көк жапырақтар жерге түсіп жатқанын
көрді… Алшақ жайласып, араласпай араз отыратын екі бай уә-
делесіп қойғандай, Майқұдық басына бүгін кешке жақын қатар
келіп құлады.
-
Иә, айта беріңіз,
–
деп манадан таңдайын қағып, таң-
данып отырған Күреңкөз қожаға бұрылды. Игілік ыңғайымен
өруге үйреніп қалған топ, ол елең қылмағанға елеңдесіп қал-
ғандарына ұялғандай болып…
(Ғ.Мүсірепов). Демек, аллитера-
ция
шығарманың мазмұнын көркемдеп, оның эстетикалық қуа-
тын арттыра түсері сөзсіз.
Анафора –
(грек — жоғары шығару) – бір сөздің не сөз
орамының, өлең жолдарының сөйлемнің басында қайталануы
болып табылатын стилистикалық айшықтау түрі. Анафораның
лексикалық, синтаксистік түрлері болады. Лексикалық түріне
бір сөздің қайталануы жатады:
Үлкен адам болу үшін ғаламда,
Үлкен бақыт табу үшін ғаламда,
Үлкен болып қалу үшін ғаламда,
Үлкен арман керек екен адамға!
(М.Шаханов)
Бұл жерде үлкен сөзінің әрбір жол сайын қайталануы –
стильдік мақсаттан туған құбылыс.
Ақын өмірде өз қабілетіңді
дұрыс танып, қоғамның, халқыңның қажетіне жарау үшін ар-
манды дұрыс таңдай білу керектігін уағыздайды.
Синтаксистік анафорада сөз тіркесі не сөйлем түріндегі
құрылымдардың қайталануы болады:
Алаң да, алаң, алаң
жұрт… (Қазтуған). Бұлқынып жатыр, келмейді-ау құрғыр ша-
масы. Бұлқынып жатыр, таусылды-ау айла-шарасы. Сәулемнің
менің аяқ пен қолын матамай, Бостандық берші, бостандық
Достарыңызбен бөлісу: