Осы
оқу
жоспары
бөліміндегі
«Математика»
пәні
бойынша
тілдік
мақсаттар
Оқушыларға арналған сәйкес академиялық тілді пайдалану жөніндегі тілдік мақсаттар мысалы төменде берілген.
Тақырыптық мақсат Оқытудың
тілдік
мақсаты
Тақырыптық лексика және терминология
Диалогқа/хатқа
арналған
пайдалы
фразалар сериясы
Геометриялық
фигуралар, бұрыштар
мен бұрыштар түрлері
туралы
білімді
қалыптастыру.
Көпбұрыштарды сыныптау, тікбұрыш
бұрыштарының түрлерін
анықтау,
шаршы
үшбұрыш, көпбұрыш, бес бұрыш,
алты бұрыш
бұрыш, тікбұрыш,
сүйір бұрыш,
доғал бұрыш
Талқылауға арналған сұрақтар:
Қоршаған ортада қандай геометриялық
фигураларды кездестіруге болады?
Үшбұрышты
алты
бұрыштан
қалай
айыруға болады?
Тік бұрыш неліктен солай аталады деп
66
ойлайсың?
Бұрыш түрін қалай анықтауға болады?
Айта аласыз ба, неліктен…
… бұл бұрыш тік?
… бұл сәулет ғимараттары геометриялық
фигура пішіміне ие?
Сәулет
ғимаратының
геометриялық
фигураға ара қатынасын белгілеу.
Жазу бойынша нұсқаулар
Хабарламадағы
табыстарыңызбен
бөлісіңіз.
Өз нәтижелеріңе түсініктеме беріңіз
Басқа тілдік мақсаттарды құру және академиялық тіл жөнінде білім беруге және оқытуға қатысты тілді үйрету мақсаттары туралы қосымша
нұсқауларды жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» бөлімінен қараңыз.
Қосымша шолу
Оқушылар қоршаған ортада кездесуі мүмкін көпбұрышты үйренеді. «Дені саудың – жаны сау!», «Салт-дәстүр және фольклор» ортақ
тақырыптарының аясында тапсырмалар қарастырылады
Тараулар
Оқу мақсаттары
Сабақта ұсынылатын іс-әрекет
түрлері
Мұғалімге
арналған
ескертпелер (оқыту әдістемесі
бойынша)
Оқу ресурстары
Қоршаған орта әлеміндегі геометриялық фигуралар
3.1 Геометриялық
фигуралар мен олардың
классификациясы
2.3.1.2
көпбұрыштарды
жіктеу
(Ұ) Фигура пішімдерін көрсетіңіз
және олардың қоршаған ортадан
қайдан көруге болатынын сұраңыз.
Әрбір фигуралардың себептері мен
қасиеттерін талқылаңыз.
(П,И.ф)
Көпбұрыштарды түрлі-түсті
картоннан жасаңыз және оларды
сәйкес пакеттерге немесе кішкентай
қалталарға
салыңыз.
Көпбұрыштарды бір-бірлеп алып,
біртіндеп оларды көрсетіңіз де,
сұраңыз: бұл қандай фигура?
(Г,П,И.ф)
Оқушыларға
Интернетпен байланыс болмаса,
қаланың архитектуралық
құрылыстарын көрсететін жол
көрсеткіштері мен жарнамалық
кітапшаларды пайдалануға
болады.
Балама түрде қала бойынша
экскурсия ұйымдастыруға және
қала
архитектурасындағы
көпбұрыштардың
суретін
түсіруге болады
Бұл «Біздің айналамыздағы
әлем»
мәнтмәтініндегі
Кішкентай сөмке мен
түрлі-түсі карточкалар-
көпбұрыштар
Изометриялық қағаз
Оқушылардың зерттеу
жұмыстары
үшін
Интернетпен байланыс
Сызғыш,
өлшеу
таспасы
Көрсету
үшін
интерактивті тақтадағы
бағдарламалық құралда
67
көпбұрыштарды тап деп тапсырма
беріңіз:
1) сыныпта (үйде, мектепте): шкаф,
тақта, парта, терезе, оқулық, дәптер
тік төртбұрыш (шаршы) пішіміне ие.
2) суретті іздеу үшін интернетті
пайдалану
арқылы
қала
архитектурасында. Бұл үшін суретті
png пішімінде интерактивті тақтаға
шығарып (басып шығарып және
орындарда орындап), ғимарат пен
геометриялық
фигураны
ара
қатынасын белгілеуге тапсырма
беріңіз. Мысалы: Бейбітшілік пен
келісім сарайының (Хан Шатыр
ОСО) үшбұрышқа. көп қабатты
үйдің тік төртбұрышқа, шаршыға;
«Транспорт
Тауэр»
әкімшілік-
техникалық кешенінің бесбұрышқа
және т.б. ара қатынастарын
белгілеу.
(Ұ) Жиі байқалатын көпбұрыштарды
—
жеті
бұрыштарды,
тоғыз
бұрыштарды,
он
бұрыштарды
талқылаңыз.
Қабырғалардың
санынан шектеу болады ма?
(Т) Сирек фигураларды қолданып,
«Болашақ
қаласы»
постерін
құрастыру
бойынша
жұмысты
ұйымдастырыңыз.
тәжірибелік өлшеу дағдыларын
дамытудың және кеңейтудің
жақсы
мүмкіндігі
болып
табылады.
Оқушылар
өлшеу
құралдарының көмегімен өлшеу
дағдысын бекітеді және өлшеу
нәтижелерін
көбейту
және
азайту
сияқты
алдыңғы
тарауларда
алынған
сәйкес
дағдыларымен қатар сандар
жүйесі
туралы
түсінігін
дамытумен байланыстырады.
Оқушылардың
өлшеу
құралдарын дұрыс пайдалануын
қадағалаңыз.
Болашақтағы
қаланың
көпбұрыштардан
құразайтуы
керектігін түсіндіріңіз.
пайдаланылатын
сызғыш.
А4 парақтары, түрлі-
түсті маркерлер.
Бұрыштар. Бұрыштардың түрлері
3.1 Геометриялық
фигуралар мен олардың
классификациясы
2.3.1.1
бұрыш
түрлерін (тік, сүйір,
доғал) бір бірінен
ажырату
және
(Ұ) Оқушылардан дәптерде нүктені
белгілеуін, одан екі сәулені шығаруын
сұраңыз. Оқушылар қандай фигура
пайда болғанын және оның неден
тұратынын айту керек. Оқушылардан
Геометрия
бағдарламалық
құралы болмаса, бұрышты
картонның, жіңішке ағаштың
немесе
сызғыштың
екі
жолағын
бекіту
арқылы
Геометрия
бойынша
бағдарламалық құрал,
мысалы, Geogebra
Картон, сызғыштар
68
атау/тіктөртбұрышты
,
шаршыны,
тікбұрышты
үшбұрышты
мәнді
белгілері
бойынша
анықтау
анықтама беруін сұраңыз: Бұрыш –
бір нүктеден шығатын екі сәуледен
жасалған геометриялық фигура. Нүкте
- бұрыштың төбесі, ал осы нүктеден
шығатын сәулелер – бұрыштың
қабырғалары.
Бұрышты бір немесе үш әріппен
белгілеуге болады. Бірақ бұрышты үш
әріппен белгілеген кезде, төбесі
ортасында болатынын есте сақтау
керек.
(Ұ) Фигураның төбесінде немесе
тікбұрыштың
бірнеше
градусқа
бұрылуы
кезінде
сызықтардың
қиылысуы арқасында бұрыштардың
қалай туындайтынын көрсету үшін,
тақтада немесе флипчартта сызықтар
қиылысатын
геометрияның
бағдарламалық құралын (мысалы,
Geogebra) пайдаланыңыз. Тікбұрыш
туындайтын
жеке
жағдайды
көрсетіңіз.
(И/П) Бір парақ қағазды орау,
олардың шеттерін біріктіру арқылы
тікбұрышты анықтау бойынша сынақ
жұмысын
жасаңыз.
Оқушыларға
сынып
бөлмесіндегі/мектептегі
тікбұрыштардың мысалдарын табуға
тапсырма беріңіз.
(Ұ) Оқушыларға қағаз парақтарын
және мөлдір пленканы (палетканы)
таратып беріңіз, парақ түрлерінің
әртүрлі
болатынына
назар
аударыңыз.
Оқушыларға
келесі
жұмысты орындауды ұсыныңыз:
Парақты қақ ортасынан бүктеп, оны
тағы да қақ ортасынан бүктеуге.
көрсетуге болады.
Бекіту
үшін
оқушыларға
қолдарымен
бұрыштың
түрлерін көрсетуін ұсыныңыз;
1) Тік бұрыш - бір қолы
шынтағында
бүгілген,
ал
екіншісі
тік
жоғарыға
көтерілген;
2) сүйір бұрыш - бір қолы
шынтағында
бүгілген,
ал
екіншісі
аздап
жоғарыға
көтерілген;
3) доғал бұрыш - бір
қолы шынтағында бүгілген,
ал
екіншісі
бір жағына
қайырылған.
Негіз ретінде оқушыларға
тікбұрыш
көрсетіледі.
Оқушылар сүйір бұрыштың
тікбұрыштан кем, ал доғал
бұрыштың тікбұрыштан артық
екенін есте сақтау және
қорытындылау керек.
69
Парақты ашуға (4 тікбұрыш пайда
болады). Оқушылардан парақты қайта
бүктеуді сұраңыз. Тік бұрышты,
жұппен
жұмыста
бір-бірлеріңізге
бұрыштың
төбесін
және
қабырғаларын көрсетіңіз.
Қағаздың
тік
бұрышын
мөлдір
пленкаға
қойып,
тікбұрышты
қаламмен
айналдырып
сызыңыз.
Палеткада
өлшеуіш
қызметін
атқаратын тікбұрыш берілген.
(Ж)
Бұрыштардың
өзгертілуіне
берілетін жаттығулар. Оқушыларға
әртүрлі бұрыштар салынған жұмыс
парақтарын таратып беріңіз. Тік
бұрыш (палетка) өлшеуіш көмегімен
бұрыштарды
өлшеуді
ұсыныңыз.
Бұрыштарды үш топқа бөліп, кестеге
жазыңыз:
Тік
бұрыштан
артық
Тік бұрышқа тең
Тік бұрыштан кем
Оқушыларға
үш
бұрыш
тобын
алғанын түсіндіріңіз. Тік бұрыштан
артық бұрыштар «доғал» деп аталады.
Тік бұрыштан кем бұрыштар «сүйір»
деп аталады. Және сәйкесінше «тік
бұрыштардың» өздері. Кестедегі әрбір
жолға бұрыштардың атын жазуды
ұсыныңыз. Одан кейін өздеріне
біріншісі сүйір, екіншісі доғал және
үшіншісі
тікбұрышты
сазайтуды
ұсыныңыз.
Жұпта
дәптерлерін
ауыстыртып, тексертіңіз.
(Ұ) Сүйір бұрыштың тікбұрыштан
70
кем, ал доғал бұрыштың тікбұрыштан
кем екендігін көрсететін мысалдарды
келтіріп, талқылаңыз.
(Ж,қ) Тапсырмаларды орындау үшін
оқушылар бір ұшы қыстырғышпен
бекітілген картонның бір ұшынан
немесе екі ұшынан ұстап екі
сызғышты пайдаланады. Тапсырма:
сүйір бұрышты, тікбұрышты және т.б.
көрсетіңіз.
(Ұ)
Geogebra
бағдарламасының
немесе флипчарттағы сызбалардың
көмегімен тегіс фигураларды немесе
қиылысатын сызықтарды көрсетіңіз,
аттарын,
бұрыш
белгілерін/қасиеттерін
талқылаңыз.
Оқушылардан мектепте, қоршаған
ортада қай жерде көруге болатынын
сұраңыз.
Мысалы:
дөңгелек
тұмсығынан сүйір бұрышты, үйдің
үшбұрышты
төбесінен
доғал
бұрышты көруге болады, ал оқулық
немесе дәптер бұрышы тікбұрышты
жасайды.
Реттілік көрінісі ұғымы
4.3 Реттілік
2.4.3.2
берілген
заңдылық
бойынша
тізбекті
құрастыру,
тізбектегі
заңдылықтың
бұзылуын табу
(П/Г)
Оқушыларға
өрнектердің
тәртібін
көрсететін
таратпа
қағаздарды таратып беріңіз. Олардың
суреттер, таңбалар, геометриялық
фигуралар, сандар болуы, сондай-ақ,
реттіліктің түстерді немесе элемент
өлшемдерін
қамтуы
мүмкін.
Оқушылардың
жұмыстарын
жұптарда/топтарда
ұйымдастырып,
олардан келесі элементтің қандай
болатынын
анықтауын
және
реттілікті ұсыныңыз. Оқушыларға
Нұсқа
ретінде
реттіліктерді
PowerPoint
көрсетілімі
түрінде
дайындауға болады және оқушылар
келесі элементтің қандай болатынын
талқылай алады.
Қолдағы материалдардан реттілікті
құрастыруды ұсыныңыз: түрлі-түсті
моншақтар,
кесілген
фигуралар,
түймелер және т.б.
Логикалық түсініп пен зерделілікті
дамыту
үшін,
оқушыларға
Реттілікті
(өрнектерді)
көрсететін
алдын
ала
дайындалған
таратпа
қағаздар
Таратпа
қағаздарда,
флипчарттарда
немесе слайд-
71
келесі
элементтердің
минималды
санын табуға тапсырма беріңіз.
(Ұ) Реттілікті, реттілік жақтауында
кез келген қайталатын өрнектерді,
қайталанатын элементтер саны мен
қайталануын және т.б. құрастыруды
талқылаңыз.
бұзылыстары бар реттілікті ұсынған
жөн.
көрсетілім
түріндегі
интерактивті
тақтада
көрсетілген
сандық
реттіліктер
Қолдағы
материал мен
жіптер.
Көпбұрыштар
3.2
Геометриялық
фигура
суреті
мен
құрылымы
2.3.2.1
нүктелі
қағазда кесінділер,
түзулер
мен
геометриялық
фигураларды орны,
қозғалыс
және
бағыты
бойынша
нұсқаулыққа сәйкес
сызу
2.3.2.2 тік бұрышты
сызу
(Ұ) Жиі кездесетін көпбұрыштарды
талқылаңыз:
тікбұрыштар,
әртүрлі
төртбұрыштар, бес бұрыштар, алты
бұрыштар.
(Ж,қ)
Оқушыларға
изометриялық
қағазды
қолданып
мұқият
көп
бұрыштарды салуға тапсырма беріңіз.
Бұл өрнектерді құрастырудың негізі
болып табылады. Қабілеті жоғарырақ
оқушылар
екі
көпбұрыштың
қиылысынан
жасалатын
жаңа
көпбұрыштарды біле алады.
(Г) Оқушылар дәптер торлары бойынша
тікбұрыштарды сызады, бұрыштардың
көмегімен тордың бұрыштары тік
екенін
біліп,
торлар
бойынша
тікбұрыштарды сызады. Оқушыларға
неше тор жоғары және неше тор оң
жаққа сызуға қажеттігін айтыңыз.
(Ұ) Геометриялық фигураны сызған
кезде
дәлдіктің
маңыздылығын
түсіндіріңіз.
Фигуралардың
дәл
құрастырылуын қамтамасыз ету үшін не
нәрсенің қажет екенін талқылаңыз.
(Ж,қ)Оқушыларға
геометриялық
фигураны құрастыру, үлгісін жасау
Суретті флипчартта немесе тақтада
үлкен сызғышты, қаламды және т.б.
қолданып
көрсеткен
жөн.
Геометрияның
бағдарламалық
құралын пайдалануға болады, бірақ
оқушылардың сызықтар мен т.б.
«кездейсоқ» пайда болған кезде
шатасуы мүмкін.
Интерактивті тақтаға изометриясы бар
флипчартты шығарыңыз немесе Power
Point бағдарламасында слайдтарды,
фигуралардың
кезең-кезеңмен
сызбасын дайындаңыз.
Кішкентай
сөмке
мен
түрлі-түсі
таратпа
қағаздар
-
көпбұрыштар
Изометриялық
қағаз
Оқушылардың
зерттеу
жұмыстары
үшін
Интернетпен
байланыс
72
Математика 2 сыныптың бастауыш мектебі
3B тарауы: Көбейту және бөлу. Есептер
Ұсынылатын алдын ала білім
100 көлемінде оқу, жазу және сандарды салыстыру; 100 көлемінде сандарды қосу және азайту, ауызша есептеу дағдыларын пайдалану,
бірліктермен, ондықтармен, екіліктермен және т.б. есептеу және сандық заңдылықты құрастыру амалдарын пайдалану шеберлігі.
Контекст
Көбейту және бөлу амалдарын орындау және қолдану математиканы білудің негізін қалаушы болып табылады
Осы
оқу
жоспары
бөліміндегі
«Математика»
пәні
бойынша
тілдік
мақсаттар
Оқушыларға арналған сәйкес академиялық тілді пайдалану жөніндегі тілдік мақсаттар мысалы төменде берілген.
Тақырыптық мақсат
Оқытудың
тілдік
мақсаты
Тақырыптық лексика және
терминология
Диалогқа/хатқа
арналған
пайдалы
фразалар сериясы
Көбейту
мен
бөлудің
нақты
мағынасын білу және түсіну.
Тақырыпты әрекеттерге негізделген
көбейту және бөлу амаламалдарын
орындау
бөлу
–көбейтуге
кері
амаламал екенін түсіндіру
көбейту
мен
бөлудің
қайталап
қосу
немесе
азайту
заңдылығымен
көбейту, еселенген, көбейту,
қайта-қайта қосу
бөліну, бөлу, қайта-қайта азайту
амал, кері амал, нәтиже
Талқылауға арналған сұрақтар:
Екіге (көбейткен) кезде (бұл сан) шығады
ма?
(Осы сан) дәл екіге бөлінеді ме?
Неліктен екенін айта аласыз…
және
көрсету
бойынша
бірқатар
тапсырма
беріңіз.
Олардан
өз
жұмысының дәлдігін қалай тексеретінін
сұраңыз.
(И) Ойдан табылған немесе қалада бар
қала ландшафтының суретін сазайту
үшін, тікбұрышты және шаршыны
құрастыру дағдысын қолданыңыз.
Демонстрациял
ық
материалдар
(Мұғалімге
арналған
аңғартпаны
білім
беру
методикасы
туралы)
қараңыз),
Геометриялық
құралдар
(сызғыштар,
бұрыштар және
т.б.)
73
Компоненттер мен көбейту және
бөлу
амалдарының
нәтижесі
арасындағы байланысты менгеру.
Көбейту кестесін құрастыру және 2,
3, 4, 5 сандарына бөлу.
Өрнекте оқу және жазу кезінде
көбейту және бөлу компоненттері
атауын пайдалану.
байланысты
екенін
түсіндіру
заңдылық, сандық заңдылық,
диаграмма
егер біз..., онда…
…бізге (осы санның) дәл екіге
бөлінетіні,
ал
(осы
санның)
бөлінбейтіні белгілі?
…егер, 2x10 = 20 екені белгілі болса,
кері амалті орындай аламыз ба?
…30-дан 5 санын қайта-қайта алатын
болсақ, ешнәрсе қалмайды ма?
Жазу бойынша нұсқаулар:
Қайталанатын бекітуді жазып қойыңыз.
(Осы санның) еселенген мәнін есептеңіз.
... санына дәл бөлінетін сандардың тізімін
жасаңыз
Басқа тілдік мақсаттарды құру және академиялық тіл жөнінде білім беруге және оқытуға қатысты тілді үйрету мақсаттары туралы қосымша
нұсқауларды жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» бөлімінен қараңыз.
Қосымша шолу
Оқушылар екімен, үшпен және т.б. қадамдық есеп арқылы алынатын заңдылықтарды зерттейді және оның көбейтумен қалай байланысты
болатынын анықтайды. Олар қайта-қайта азайту кезінде қадамдардың санын анықтау арқылы бөлуді көбейтудің кері амалі ретінде зерттейді.
Олар «Дені саудың – жаны сау!», «Салт-дәстүр және фольклор» ортақ тақырыптарының аясында көбейту және бөлу амалдарының мысалдарын
іздейді
Тараулар
Оқу мақсаттары
Сабақта ұсынылатын іс-әрекет түрлері
Мұғалімге арналған ескертпелер
(оқыту әдістемесі бойынша)
Оқу ресурстары
Көбейту және теңдей бөлу
1.1 Натурал
сан мен 0
саны.
Бөлшектер
2.1.1.5 - 50-ге дейін
3, 4, 5-тен топтап
тура
және
кері
санау;
жұп/тақ
сандарды ажырату;
заттар тобын 6, 7, 8,
9-дан тең бөліктерге
бөлуді көрсету
(Ұ) Оқушыларға 1-сыныпта екі, бес және
он бойынша қадамдық санау дағдысын
дамытқандарын
естеріне
салыңыз.
Оқушылардың әрбір қадамды санау (айту)
арқылы өздерін сенімді сезінетініне көз
жеткізіңіз. «Санау қашан тоқтатылуы
мүмкін?» сұраңыз және оқушыларға олар
шексіздікке
дейін
жалғастыратынын
аңғартыңыз. Санау кезінде бірліктер
разрядында
көрінген
заңдылықты
талқылаңыз
(Ж, ж) Оқушыларға таңбалары бар,
сандық мәні жоқ тікелей санды беріңіз.
Олардан тікелей бойымен кезек-кезек
Бәрінен де тікелей санның үлгісін
жасаған жөн. Оқушылардан есептеу
кезінде сызғышта сандарды көрсетуін
және тікелей сан бойынша «қарғу»
есебін бақылауын сұраңыз.
Олар 2 арқылы тікелей сан бойынша
«қарғу» есебін орындайтын болса да,
тақ сандар 2 еселік болып табылмайды
(негізінен олар екі қосу бірге еселі.
Кейбір оқушылардың мұны атап өтуі
Қағаздың
ұзын
жолақтары:
A3
пішіміндегі қағаз
парағынан
кесілген шамамен
ені 5 см
Көрсетілетін
тікелей сан
Әрбір
оқушы
үшін
басып
шығарылған,
сандық
мәні
толтырылмаған
(мысалы,
20-ға
74
сандарды жазуын сұраңыз: сызықтан
жоғары, сызықтан төмен. Олар осыны
орындаған
кезде ,
жұп
сандардың
сызықтан жоғары, ал тақ сандарды төмен
орналасқанын көру керек.
Достарыңызбен бөлісу: |