Математика

 
11 
 
Оқушылар натурал сандар жүйесі туралы түсініктерін дамытады: 100-ге дейінгі сандарды оқу, жазу, салыстыру; екі таңбалы санды атау, санның 
сипаттамасын беру және оны разрядтық қосылғыштарға жіктеу. «Барлығы өзім туралы» тақырыбы аясында өзіндік дағдыларды жетілдіреді.
 
 
Тараулар   Оқу мақсаттары 
Сабақта ұсынылатын іс-әрекет түрлері 
Мұғалімге 
арналған 
ескертпелер  (оқыту  әдістемесі 
бойынша) 
Оқу 
ресурстары 
Екі таңбалы сандарды оқу және жазу 
1.1 
Натурал 
сандар 
және 
0 
саны. 
Бөлшектер  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.1.1.1 
100-ге 
дейінгі  сандардың 
құрылу 
жолын 
түсіну; 
100 
көлеміндегі 
сандарды 
тура 
және  кері  санау, 
натурал 
сандар 
қатарындағы 
орнын анықтау  
2.1.1.2  екі  таңбалы 
сандарды оқу, жазу 
және салыстыру 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(Ұ)  1-ші  сыныпта  өткен  есептеу  әдістерін  еске  түсіріңіз: 
бірліктермен, ондықтармен, екіліктермен, 
Оқушыларға  қағаз  бетінде  белгілі  бір  уақытта  (30-40 
секунд)  көбірек  нүкте  қоюын  ұсыныңыз.  Одан  кейін 
қойылған  нүктелердің  санын  жылдам  әрі  қатесіз  санауын 
сұраңыз. Оқушылар санауды ондықпен ұсынуы керек. 
(Т/Ж)  Оқушыларға  есептеу  үшін  әртүрлі  заттар  беріп 
шығыңыз:  бадана,  геометриялық  фигуралар,  түтікшелер 
т.б.  Әр  топқа  заттардың  белгілі  санын  таратады  ,  мысалы, 
23,  39,  40,  58  т.б.  Оқушылар  заттарды  есептеуге  қолайлы 
етіп  қоюы  керек  (оқушылар  заттарды  қатарға  ондықпен 
қоюды  ұсынуы  керек).  Оқушылар  келесіні  түсіндіреді: 
«Біздің заттарымыз оннан асады, 2 қатардағы заттар, ол 20 
зат  және  тағы  3,  барлығы  23.  Яғни,  23  –  ол  20  мен  3». 
Заттарды доминодағыдай 5-тен 2 қатарға жіктеп «Домино» 
ойынын қарастыруға болады.  
Оқушылармен  бірге  сабақтың  мазмұны  мен  сабақтың 
барысында  қол  жеткізу  керек  болатын  мақсаттарды 
анықтаңыз.  
(Ұ)  Ондықпен  санау  барысында  оқушылардың  назарын 
ондық бірліктің құрама бірлігі екеніне аударыңыз; ондықты 
жай  бірліктерді  санау  сияқты  санайды.  Оқушылар  есептеу 
бірліктерін  жазып  алады  және  қатынасын  үйренеді:  10 
бірлік  1  ондықты  құрайды.  10  ондық  1  жүздікті  құрайды. 
Оқушылардың  түсінігін  тексеріңіз.  Сұраңыз:  «10,  20,  50 
сандарынан  кейін  қандай  сан  жүреді?».  Ұсынылатын 
нұсқаларды тыңдап, флипчартта сандардың қатарын құрып 
бастаңыз.  Сандық  түзу  –  «жүздік  лентасын»  қолданыңыз. 
Оқушылар 
бұл 
тақырыпты 
меңгеруге  дайын,  себебі  11 
бастап  20  дейінгі  екі  таңбалы 
сандарды  нумерациясын  бірінші 
сыныпта  меңгерді.  20  асатын 
сандардың  нумерациясы  басқа 
сандарға  ұқсас,  себебі  бірліктің 
ондық  топтамасына,  сандарды 
жазуда 
цифрлардың 
иелікті 
мәніне негізделеді. 
Оқушылардың 
100 
дейінгі 
натурал 
сандардың 
реттілігі 
туралы  дұрыс  көзқарастарын 
қалыптастыру 
үшін 
жаттығуларды  заттарды  санауда 
немесе  бір-бірден  санауда  қосу 
керек. 
Ол 
үшін 
"жүздік 
лентасын"  немесе  өлшеуішті, 
жіпті,  қыстырғышты,  саны  бар 
карточканы қолдануға болады; 
Оқушылардың 
көрсетілетін 
сандық  түзуге  қолжетімділігі 
болуы керек.  0 бастап 100 дейін 
көрсетілген 
сандық 
түзуді 
баланың 
бойы 
деңгейінде 
қойыңыз.  
Сандар 
қатарының 
берілуі 
оқытушыларға 
тапсырманың 
 
 
 
 
 
 
 
 
Санауға 
арналған 
әртүрлі 
ресурстар: 
бадана, 
геометриялы
қ фигуралар, 
түтікшелер 
т.б 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
12 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
69 санын санауда ол қандай санның алдын тұрады; қандай 
саннан  кейін  90  саны  айтылады?  83,  60  сандарының 
алдындағы  сандарды  айтуды  сұраңыз.  67,  79  сандардан 
кейін  қандай  сандар  бар?.  Содан  кейін  санды  атаңыз,  ал 
оқушылар  ол  саннан  1-ге  (2-ге,  10-ға)  үлкен  немесе  кіші 
санды  айтуы  керек.  59  +  1,  30  –  1 т.б  сияқты  мысалдарды 
шешіңіз. 
(Ұ,Б) 
Оқушылардан 
сандық 
қатар 
мен 
әртүрлі 
"қадамдармен"  әртүрлі  нүктелерден  санауды  сұраңыз. 
Оқушылардың  жүздіктер  шамасында  санай  білуін 
тексеріңіз, мысалы, 2-ден 90-ға дейін қадамдармен санау. 
(Ұ)  Санаудың  басқа  әдістерін  талқылаңыз  және  оларға 
практика  жасаңыз,  мысалы,  үш  немесе  төрт  қадаммен 
санау.  Санаудың  моделін  жасаңыз.  Ол  үшін  сандық  түзу 
бойынша  «секіріңіз»  (немесе  оқушылардан  сынып  санап 
жатқанда «секірістерді» белгілеуді сұраңыз). 
(С)  Оқушыларға  1-сыныпта  сандық  түзуді  қалай 
қолданғандарын еске түсіріңіз. Карточкалар жиынтығынан 
1  мен  100  дейінгі  аралықтағы  саны  бар  карточканы 
таңдауды  сұраңыз  және  осы  санды  көрсетіліп  тұрған 
сандық  түзуде  қай  жағына  қою  керектігін  анықтаңыз. 
Оқушылардың  түсінігін  келесі  сұрақтарды  қою  арқылы 
тексеріңіз:  «Қандай  толық  сандар,  ондықтар  аралығында 
осы сан тұрады?» 
(Ж, б) Егер сіздің алдын ала бағалауыңыз осы дағдыны ары 
қарай  дамыту  керектігін  көрсетсе,  оқушыларға  баспадан 
шыққан  сандық  түзуді,  сандар  қатарын  осы  сандарды 
дұрыс ретпен қою үшін берініз. 
Оқушыларға  сандық  түзуде  үйдің,  пәтердің  нөмірін,  бала 
өмірінің басқа деректерін белгілеуді ұсыныңыз.  
Оқушылардан  қызықты  тұтас  емес  мәтіндерді  екі  таңбалы 
сандары бар етіп дайындауды сұраңыз.   
күрделілік  деңгейін  бақылауға, 
қабілеті  төменірек  оқушыларға 
белгілі бір сандар қатарын беруге 
мүмкіндік береді. 
 
 
Дамуға  арналған  іс-әрекет:  Егер 
оқушылардың  санау  дағдылары 
жетерліктей 
мықты 
болса, 
олардан  100  санынан  ары  қарай 
санауды сұраңыз. 
10  теңгені  қолдана  отырып, 
ондықпен  санап,  практикалық 
тапсырмаларды 
орындауға 
болады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1  бастап  100 
дейінгі 
сандар 
бар 
карточкалар, 
демонстрация
лық  сандық 
түзу 
 
 
 
Екі таңбалы сандардың разрядтық құрамы 

 
13 
 
1.1 
Натурал 
сандар 
және 
0 
саны. 
Бөлшектер  
 
5.2 
Математик
алық тіл 
2.1.1.3** 
екі 
таңбалы  сандардың 
разрядтық  құрамын 
анықтау,  разрядтық 
қосылғыштарға 
жіктеу 
 
2.1.1.2  екі  таңбалы 
сандарды оқу, жазу 
және салыстыру 
 
2.5.2.1  екі  таңбалы 
сандардың 
графикалық 
моделін 
құру, 
разрядтық  кестені 
қолдану 
(Т)  Топтарға  бірдей  шамадағы  мәтіндермен  алмасу  және 
олардан  екі  таңбалы  сандарды  жазып  азайту  мүмкіндігін 
беріңіз.  Сандық  түзуде  осы  сандарды  табу  тапсырмасын 
беріңіз.  Олардың  «көршілерін»  атайды.  Таңдалған 
сандардан ең аз саннан ең көп санға дейін және керісінше 
санайды. 
(Ұ)  20  дейін  екі  таңбалы  санды  жазып  алыңыз, 
оқушылардан оның разрядтық құрамын көрсетуді сұраңыз. 
Параллель  жүргізіңіз:  20  кейінгі  екі  таңбалы  сандардың 
осындай  разрядтық  құрамы  бар.  Басқа  да  екі  таңбалы 
сандарды  қарастырыңыз.  Разрядтар  кестесін  қолданыңыз. 
Оқушылармен  бірге  сабақтың  мазмұны  мен  мақсаттарын 
анықтаңыз. Оларға сабақ барысында қол жеткізу керек.  
(Т) Оқушыларға шартты белгілеу бірліктерін, ондықтарды, 
жүздіктерді  көрсетіңіз  (шаршы  –  бірлік,  он  шаршыдан 
жасалған  жолақ  –  ондық).  Оқушылардан  екі  таңбалы 
сандардың  моделін  құруды  сұраңыз.  Разрядтардың 
кестесімен  жұмыс  істеңіз:  сандарды  оқу  және  жазу;  осы 
сандағы  әр  разрядтың  бірлік  санын  анықтау  бойынша 
жұмыс.  Оқушылар  келесідей  сандарды  салыстыра  алады: 
36 мен 50; 48 бен 41; 17, 71 мен 77; 36 мен 63. 
(Г)  Оқушыларға  разрядтар  кестесін  қолдана  отырып 
карточкаларда  барлық  екі  таңбалы  сандардың  разрядтық 
құрамын  жазбаша  жазу  тапсырмасын  беріңіз.  Олар 
мәтіндерден  алынады.  «Әткеншек»  ұйымдастырыңыз: 
шеңбер  бойынша  тұрған  топтар  карточкалармен  алмасады 
және  флпичартта  екі  таңбалы  сандарды  жазады.  Оларға 
барлық  сандарды  жазып  азайтуды  ұсыныңыз,  мысалы, 
кему ретімен. 
(Ж)  Бірнеше  дидактикалық  ойын  жүргізіңіз.  Мысалы, 
«Жұмбақ».  Келесі  жұмбақты  жасырыңыз:  «Күміс  ара 
аспанда  жіңішке  жіпті  байлады.  Кім  екен  батылданып 
жіңішке  жіпті  аспанда  өрген:  жіңішке  жіптің  ұшын 
түткен?». Санды ондықпен, бірлікпен ауыстырыңыз және 
кестеде әріптерді табыңыз. Сөзді оқып, жазып алыңыз. 
 
Бір  уақытта  санның  разрядтық 
құрамын 
түсіндіру 
арқылы 
натурал 
сандардың 
реттілігі 
бойынша  жұмыс  жүргізіңіз.  Осы 
мақсатпен көрнекілікке негізделе 
отырып 
орындауға 
болатын 
жаттығуларды қосыңыз, мысалы: 
«Жүздік»  лентасында  50,  29 
сандарын  табыңыз.  Олардың 
қайсысы  үлкен?  Қаншалықты? 
т.б. 
 
 
 
 
 
 
Дифференцияцияны 
ойлап 
табыңыз. 
Қабілеті 
төмен 
оқушыларға 
сандық 
түзуге 
негізделуге рұқсат беріңіз немесе 
көмек көрсетіңіз. 
 
Оқушыларға  салыстырудың  2 
жолын ұсынуға болады:  
1) заттар берілген топтардағы бір 
топтың  заттар  санын  басқа  топ 
заттарына  сәйкестендіру  арқылы 
салыстыру;  
2) сандардың разрядтық құрамын 
қарастыру 
және 
салыстыру 
арқылы. 
 
Екі таңбалы сандарды салыстыру 
Кішігірім 
мәтіндер 
(театрға, 
киноға  билет, 
жол 
жүру 
билеті, 
афиша 
мен 
т.б.) 
 
 
 
Разрядтардың 
кестесі 
 
 
Сандарды 
моделдеуге 
арналған 
түрлі 
түсті 
шаршылар 
мен 
10 
шаршыдан 
тұратын 
жолақшалар 
 
 
 
 
Карточкалар  
 
 
 
 
 
 

 
14 
 
 
 
5 
бірл. 
6 
бірл. 
8 
бірл. 
3 онд. 
О 
Д 
Ы 
7 онд. 
Қ 
Ұ 
М 
9 онд. 
Ш 
Ю 
Ш 
 
76, 98, 75, 38, 95       Жауап: ұшқыш 
(Ж,  б)  Оқушыларға  барлық  екі  таңбалы  сандарды  жазып 
азайтуды ұсыныңыз; 4 ондық, барлыық екі таңбалы сандар 
30 бен 50 аралығындағы кесіндіде көрсетілген, 2 бірліктері 
бар. Бірін-бірі бағалау жұмысын ұйымдастырыңыз 
(Т)  Мәселемен  жұмыс  істеуді  ұйымдастырыңыз:  екі 
таңбалы сандарды қалай, қалайша салыстыруға болады.  
Оқушыларға кестесі бар қағаздардың парағын беріңіз: 
 
Ең үлкен сан 
Ең кіші сан 
 
 
Оқушылар  2  сүйекті  бөліп  лақтырады  (ойын  текшелері). 
Содан  кейін  бөліп  лақтырудан  шыққан  сандарды  жазып 
алады,  мысалы  4  және  6.    Оқушылар  осы  сандардан  ең 
үлкен  санды  –  64  құрайды  және  кестедегі  тиісті  бағанаға 
жазады,  ал  ең  кішісін  –  46  кестедегі  басқа  тиісті  бағанаға 
жазады. Бұдан әрі оқушылар бір санның екіншісінен үлкен 
немесе кіші екенін дәлелдейді. 
(Ж,  б)  Оқушыларға  сандар  жазылған  карточкалардың 
жиынтығын  ұсыныңыз.  Олар  екі  цифрді  таңдап,  барлық 
мүмкін болатын екі таңбалы сандарды құрып, жазуы керек. 
Жұпта  жұмыс  істеу  арқылы  оқушылар  қай  санның  үлкен 
екенін салыстырып, дәлелдейді.  
барысында  оқушылар  ондық 
құрам туралы білімін қолданады. 
Мысалы,  13  пен  30  сандарын 
салыстыру 
арқылы 
былай 
ойланады:  13  -  1  онд.  және  3 
бірл., 30 – 3 онд., яғни 13 саны 30 
санынан кіші. 
 
 
 
 
 
 
 
Қажет  болса,  оқушылар  «жүздік 
лентасын» қолдана алады.  
Нұсқа: 
Сандар 
жазылған 
карточкаларды 
беріңіз. 
Оқушылар 
сандарды 
оқиды, 
сипаттама  береді,  тапсырманы 
орындайды:  Қай  сан  үлкен:  79 
немесе  89,  78  немесе  57,  49 
немесе  50,  30  немесе  15? 
Қаншалықты үлкен? 
 
Математика 
бойынша 
дидактикалы
қ  ойындар.  -
 
http://uchebilk
a.ru/matemati
ka/143976/ind
ex.html
 
Жасырын 
сөздері 
бар 
кестелер 
Сандарды 
жазуға 
арналған 
кестелер 
 
 
 
Ойын 
текшелері 
мен сүйектер 
 
 
 
 
 
Разрядтардың 
кестесі, 
сандық түзу 
 
 Разрядтық қосылғыштардың қосындысы 
1.1 
Натурал 
сандар 
2.1.1.3** 
екі 
таңбалы  сандардың 
разрядтық  құрамын 
(Т)  Стартер  ретінде  «Балық  аулаушылар»  ойынын 
жүргізіңіз.  Құрастырма  кенепте  (қағаз  парағында)  тоған 
салынған;  тоғанның  ойығында  балықтың  суреті  бар.  Онда 
 
Нөмір  беру  бойынша  білімді 
жүйелеу 
үшін 
берілген 
 
Математика 
сабағына 

 
15 
 
және 
0 
саны. 
Бөлшектер  
анықтау,  разрядтық 
қосылғыштарға 
жіктеу 
 
2.1.1.2  екі  таңбалы 
сандарды оқу, жазу 
және салыстыру 
 
 
 
екі  таңбалы  сандар  жазылған.  Өз  кезегімен  топтың  әр 
мүшесі  «балықты  аулайды»  (санды  атайды)  және  оған 
талдау жасайды: санда қанша белгі  бар, сандық қатардағы 
оның орны, ондық құрам бойынша сандарды ажырату. Егер 
барлық жауаптар дұрыс болса, ол балықты ұстап алды (оны 
алады), олай болмаса – балықты ұстай алмады.  
(Ж)  Оқушылардан  заңдылықты  жалғастыруды,  өрнектің 
төртінші бағанасын жазып азайтуды сұраңыз. 
 
25-5 
18-8 
47-7 
 
25-20 
18-10 
47-40 
 
20+5 
10+8 
40+7 
 
  
Кестенің  бірінші  бағанасында  қайсысын  шегеруге  болады, 
екіншісінде  ше?  Қосылғыштардың  ерекшелігі  неде? 
Оқушылардан қорытынды шығаруды сұраңыз. 
Оқушылармен  бірге  сабақтың  мазмұны  мен  сабақтың 
барысында  қол  жеткізу  керек  болатын  мақсаттарды 
анықтаңыз.  
(Ұ)  20+5,  10+8,  40+7  –  бұл  разрядтық  қосылғыштардың 
қосындысы түріндегі санның жазылуы. Ұжымдық жұмыста 
бірнеше  санды  разрядтық  қосылғыштардың  қосындысы 
қарастырыңыз. 
(Ж/Ж)  Оқушыларға  таратпа  қағаздар  беріңіз.  Оларда  қосу 
мен  азайтуға  арналған  әртүрлі  өрнектер  беріледі.  Олар 
санның  разрядтық  қосылғышы  туралы  білімді  қолдану 
қабілеттеріне  негізделеді  (20+4,  35  –  5,  45  +  20,  45  –  30 
және  т.б.)  Өрнектің  мәнін  таппастан  екі  таңбалы  санды 
салыстыруды  сұраңыз.  Содан  кейін  өрнектің  мәнін 
табыңыз, белгінің дұрыс қойылуын тексеріңіз. 
(Ж,  б)  Жұптарға  конфет  немесе  басқа  нәрсе  ұсыныңыз. 
Оларда  екі  таңбалы  және  бір  таңбалы  сандар  бекітілген. 
Конфеттерді белгілі бір заңдылық бойынша қою керек: екі 
таңбалы сан және оның разрядтық қосылғыштары. 
сандардың 
сипаттамасы 
бойынша  тапсырманың  қолдану 
пайдалы.  Мысалы,  47  санын 
сипаттауда, 
оқушылар 
оның 
ондық  құрамын  атайды.  Ол 
санның натурал сан қатарындағы 
орнын 
көрсетіп, 
разрядтық 
құрамын атайды. 
 
 
 
 
 
 
Дифференцияцияны 
ойлап 
табыңыз. 
Қабілеті 
төмен 
оқушылар  үшін  конфет  салатын 
ыдысқа  екі  таңбалы  санды 
көрсете  отырып  қол  қоюға 
болады.  
Нұсқа  -  «Көбелекті  ұста» 
ойыны: 
Тақтада  шалғын  суреті  бар 
иллюстрация  мен  макет  ілінеді. 
Әр көбелекте 20 дейін разрядтық 
құрама 
бөліктер 
жазылады. 
Оқушылардың 
картоннан 
жасалған  көбелектерінің  артқы 
жағында 
сандар 
жазылады.  
Оқушылардың  бірі  көбелекті 
ұстайды. Онда санның разрядтық 
құрамы  көрсетіледі.  Қалғандары 
разрядтық құрама бөлікке сәйкес 
келетін сандары бар көбелектерді 
көтереді. 
арналған 
дидактикалы
қ  ойындар.  - 
http://festival.
1september.ru/
articles/56819
5/
 
Балықшалар
ы 
бар 
құрастырма 
төсем 
Конфеттер, 
конфет 
сазайтуға 
арналған 
ыдыс 
Бастауыш 
мектептегі 
математика 
сабағындағы 
дидактикалы
қ ойындар 
төменгі 
сынып 
оқушыларын
ың 
үлгермеушілі
ктерімен 
күресу амалы 
ретінде - 
http://www.stu
dfiles.ru/previ
ew/4465457/p
age:7/ 

 
16 
 
 
 
 
 
 
 
Математика Бастауыш мектеп 2-сынып 
1В бөлімі: Сандарға жасалатын амалдар. Есептер 
Алдын ала ұсынылатын білім 
100  көлемінде  сандарды  нөмірлеу,  онға  дейінгі  сандардың  құрамы;  ондықтан  аттамай  ауызша  20  көлемінде  бір  таңбалы,  екі  таңбалы  сандардың 
қосу, азайту амалдарын орындау, ол үшін разрядтан аттамай азайтудың ауызша тәсілдерін қолдану 
Контекст 
Оқушылар сандар жүйесімен жұмыс істеуді түсінеді және осы сандармен азайтуды орындауды үйренеді.   
Тілдік  мақсаттар  («Математика»  сабағы  бойынша)  құрдастармен  сөйлесуде,  бірігіп  жұмыс  істеуде  коммуникативтік  құзыреттілікті  құруға,  өз 
ойын ауызша, жазбаша дұрыс нақты айтуға, берілген тапсырманың мағынасын түсінуге, тұжырым жасап, мысал беруге бағытталады. 
Тиісті академиялық тілді қолдану бойынша оқушыларға ұсынылған тілдік мақсаттың үлгісі төменде көрсетілген. 
Тақырыптық 
мақсат 
Тілдік оқу мақсаттары 
Пәндік 
лексика 
мен 
терминология 
Диалог 
пен 
хатқа 
арналған 
пайдалы 
фразалардың сериясы 
 Оқушылар біледі: 
екі 
таңбалы 
сандардың 
разрядтық  құрамын 
атау 
санды 
разрядтық 
қосылғыштардың 
қосындысымен 
алмастыру 
 
ондық  арқылы  өтіп  ауызша  азайту 
әдістерін түсіндіру; 
разрядтан 
аттамай 
екі 
таңбалы 
сандардың 
ауызша 
тәсілдерін 
түсіндіру, 
сандардың 
разрядтық 
құрамы туралы білімге негізделу. 
бірліктер, 
ондықтар, 
жүздіктер, разрядтар; 
түсіндіру,  орнату,  ...  көз 
жеткізу; 
разрядтық 
қосылғыштар; 
азайту алгоритмі; 
қосылғыш, қосынды, азайғыш, 
азайтқыш,  толық  ондыққа 
дейін толықтыру. 
Талқылау сұрақтары: 
Бұл  санды  қандай  разрядтық  қосылғышқа 
жіктеуге болады? 
Әрекетті орындау алгоритмі қандай болмақ? 
… себебін түсіндіре аласыз ба? 
…бұл сан артық, кем болуы керек. 
…бұл  мысалдарды  осындай  амалмен  шеше 
аламыз. 
Хат бойынша нұсқаулық: 
«пайымдау тізбегін» жазыңыз 
Академиялық тілді үйрету мен оқытуға жататын басқа тілдік мақсаттарды орнату үшін, тілді үйрету мақсаттары бойынша қосымша нұсқаулықтар 
азайту үшін жоғарыдағы «Тілдік мақсаттар туралы» бөлімін қараңыз. 

жүктеу/скачать 2,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: