Математика

 
102 
 
шығару 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
жобасын  құруды  ұсыныңыз. 
Гүлзарларды, 
жолдарды 
белгілеу 
үшін 
жіп 
қолданылатындығын 
түсіндіріңіз. 
Оқушылардан 
қанша  жіп  қажет  болатынын 
қалай  анықтауға  болатынын 
сұраңыз.  
 (С)  Оқушылардың  пікірлерін 
тыңдап, 
периметр 
ұғымын 
енгізіңіз. 
Жіп 
көмегімен 
әр 
түрлі 
фигураларды 
салыңыз. 
Оқушылардан 
фигуралардың 
периметрі  бойымен  жүріп  өтіп, 
содан  кейін  тік  төртбұрыштың 
периметрін  табуды  ұсыныңыз. 
Оқушылармен 
бірге 
оның 
қабырғаларын  өлшеңіз.  Олар 
осы  тараудан  меңгерген  қосу 
дағдыларын 
пайдалану 
мүмкіндігін көре ала ма? 
Оқушыларға  тік  төртбұрыштың 
периметрін  табу  формуласын 
жазуды ұсыныңыз. 
(Э, Ж/Т, Ф) Оқушыларға сынып 
бөлмесінде 
орналасқан, 
тік 
төртбұрышты 
пішіндегі 
фигураларды  бағалап,  өлшеу 
тапсырмасын  беріңіз.  Қандай 
заттың периметрі ең үлкен?  
 (Ж)  Шаршының,  үшбұрыштың 
периметрлерін  тауып,  олардың 
формуласын жазуды ұсыныңыз.  
 (Ж, 
Ф) 
Оқушыларға 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Әлемнің  ең  әйгілі  саябақтары  - 
http://samyi-
samyi.ru/collection/samye-
znamenitye-parki.html
 
Жіп 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
103 
 
изометриялық  қағаз  немесе  тор 
қағаз  көмегімен  фигуралар  – 
шаршылар  және  үшбұрыштар 
құруды ұсыныңыз.  Содан кейін 
жұпта  фигураларын  ауыстырып, 
формуланы  пайдалана  отырып 
периметрін табуды ұсыныңыз.  
(С) 
Периметрді 
табумен 
байланысты  өмірден  алынған  әр 
түрлі 
оқиғаларды 
қарастырыңыз: 
бөлменің 
периметрі, гүлзардың периметрі, 
атыздың  периметрі  және  т.б. 
Ұзындық  пен  енді  өзгертіп, 
периметрдің  қалай  өзгеретінін 
бақылаңыз.  
(Д)  Оқушылармен  қоршаған 
әлемнің 
қандай 
заттары 
геометриялық 
фигуралардың 
пішініне 
ие 
екендігін 
талқылаңыз.  Оқушылардан  осы 
фигуралардың 
кейбірінен 
үйлерінен 
табуды 
(мысалы, 
орама) 
және 
олардың 
периметрін анықтауды сұраңыз.  
 
 
 
 
Саралау 
ойлап 
табыңыз. 
Қабілеттері  төмен  оқушыларға 
дайын 
затты 
ұсынып, 
тапсырманы 
орындау 
алгоритмін беріңіз.  
 
 
 
Тор қағаз, изометриялық қағаз 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Фигураның периметрін табуға есептер шешу  
3.1  
Геометриялық 
фигуралар  және 
олардың 
жіктелуі  
 
 
 
5.1 Есептер және 
2.3.1.4 
-  
фигураның 
белгісіз 
қабырғасын оның 
периметрі 
мен 
белгілі 
қабырғалары 
арқылы табу 
2.5.1.2** 
- 
(Т,  Э)  Оқушыларға  периметрі 
жазылған 
тікбұрыштар, 
үшбұрыштар және шаршыларды 
таратыңыз. 
Шешудің 
неше 
нұсқасы 
болуы 
мүмкіндігін 
талқылаңыз. 
Оқушылар 
кестелерді 
толтыра 
алады. 
Қосымша  деректер  қажеттігін 
анықтаңыз.   
 
Геометриялық фигуралар, кеселер  
ұзындығ
ы 
ені 
Р 
 
 
 
 
 
 
 

 
104 
 
математикалық 
модель  
есептерді  шығару 
барысында 
ұзындығы, 
ені, 
периметр 
шамаларының 
өзара тәуелділігін 
пайдалану  
2.5.1.5** 
- 
көбейту 
мен 
бөлудің  белгісіз 
компоненттерін 
табуға;  ұзындық, 
ені, 
периметрді 
табуға  берілген 
есептерді; 
тура 
және 
жанама 
тұжырымдармен 
берілген 
есептерді 
(айырмалық 
салыстыруға 
қатысты)  талдау 
және 
шығару; 
кері 
есептерді 
құрастыру  және 
шығару 
 
(С)  Периметрі  және  белгілі 
қабырғалары  бойынша  белгісіз 
қабырғаны 
табу 
ережесін 
шығарыңыз. 
Оқушылармен  бірге  сабақтың 
мазмұнын 
және 
сабақ 
барысында  қол  жеткізілуі  тиіс 
мақсаттарды анықтаңыз.  
(С)  Шаршының,  тікбұрыштың, 
үшбұрыштың  периметрін  табу 
формуласын  еске  түсіріңіз.  Осы 
есептердің  периметрлі  табуға 
арналған  есептерін  шығарыңыз 
және 
қабырғалардың 
бірін 
белгісіз  етіп,  кері  есептер 
құрастырыңыз.  
(Т)  Мектеп  ауласындағы  спорт 
алаңын өлшеп, оның периметрін 
табуды ұйымдастырыңыз.  
(Д/Ж/Т)  Оқушылардан  спорт 
алаңдарының  жаңа  түрлерін 
ойлап  табуды  сұраңыз.  Мүмкін, 
ересек  алаңдар  нұсқасы  екінші 
сыныпқа  сәйкес  келетін  аудан 
өлшемі  бойынша  өзгертіледі. 
Олардан  формула  көмегімен 
табылған  периметрді  көрсететін  
белгілері  бар,  ұсынылған  жаңа 
спорт алаңын көрсетуді сұраңыз. 
(Т, 
Ф) 
Оқушыларға, 
егер 
қоршаудың  жалпы  ұзындығы 
белгілі  болса,  оның  қанша 
ұзындығын 
тұрғызу 
қалғандығын білуді ұсыныңыз: 
қабілет  төмен  оқушылар  – 

 
105 
 
алаңның  үшбұрышты  пішіні  (2 
қабырғасы көрсетілген); 
қабілеті  жоғары  оқушылар  – 
алаңның шаршылы пішіні; 
ең 
қабілетті 
оқушылар 
– 
алаңның  тікбұрышты  пішіні 
немесе «Егер периметрі 24 см-ге 
тең  болса,  тікбұрыш  ұзындығы 
мен  енінің  барлық  ықтимал 
нұсқаларын тап» тапсырмасы».  
Фигуралар салу  
3.1 
Геометриялық 
фигуралар  және 
олардың 
жіктелуі  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.3.1.5  -  берілген 
периметрі 
бойынша  жазық 
фигуралар 
сазайту,  олардың 
пішіндері 
өзгеруіне 
қарай 
периметрдің 
қалай  өзгеретінін 
түсіндіру 
 
2.5.2.3 
- 
бұрыштарды,  көп 
бұрыштарды, 
шеңбердің  
центрін,  
радиусті, 
диаметрді  латын 
алфавитінің 
әріптерімен 
белгілеу,  оларды 
белгіленуі 
бойынша оқу  
(Д)  Оқушыларға  изометриялық 
тақтай 
мен 
резеңкелерді 
таратып, 
оларға 
әр 
түрлі 
көпбұрыштар 
жасауды 
ұсыныңыз.  Содан  кейін  оның 
қабырғаларының  ұзындықтарын 
өлшеп, 
периметрін 
анықтау 
керек.  
(Ж)  Жүргізілген  фигураларды 
«шифрлеп»,  жұптарда  алмасу 
тапсырмасын  беріңіз.  Мысалы, 
бала 
параққа 
үшбұрыштың 
белгісін салады да, жанына Р=14 
деп  жазады.  Демек,  қағазға 
периметрі 
14 
см 
болатын 
үшбұрыш  салу  қажет.  Осы 
фигураларды 
олардың 
периметрлерін  біле  отырып, 
қағазға 
қалай 
салуға 
болатындығын талқылаңыз. 
Оқушылармен  бірге  сабақтың 
мазмұнын 
және 
сабақ 
барысында  қол  жеткізілуі  тиіс 
мақсаттарын анықтаңыз.  
Изометриялық 
тақтаны 
(математикалық 
планшет, 
геоконт) 
қолмен 
жасауға 
болады. 
Тік 
төртбұрышты 
фанера  бөлігіне  кеңсе  шегелері 
қағылады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Изометриялық  тақталар,  ақшаға 
арналған түрлі түсті резеңкелер  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тор қағаз, латын әліпбиі 
 
 
 
 
 

 
106 
 
 
 
 
 
 
5.2 
Математикалық 
тіл 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(С/Т)  Топ  қағазға  «шифрлеуге» 
сәйкес 
фигуралар 
құрыңыз. 
Нүктелер 
– 
фигуралардың 
төбелері  латын  әліпбиінің  бас 
әріптерімен қалай белгіленетінін 
және  олардың  белгілері  қалай 
оқылатынын 
көрсетіңіз, 
кесінділердің, 
сәулелердің, 
түзулердің белгіленулерін «оқып 
шығыңыз».  
(Ж) 
Оқушылар 
басқа 
фигураларды 
әріптермен 
белгілеп, 
содан 
кейін 
жазбаларымен  алмасып,  бір-
біріне белгілерді оқып берсін.  
(Т,  Ф)  Сәулет  компаниясының 
жұмысын 
ұйымдастырыңыз. 
Оқушылармен  сәулетші  деген 
кім  және  оның  міндеті  қандай 
екендігін  талқылаңыз.  Астанада 
және әлемнің басқа қалаларында 
салынып  жатқан  объектілердің 
фотосуреттерін қараңыз.  
Оқушыларды 
олардың 
қабілеттеріне 
сай 
топтарға 
бөліңіз және күрделілік дәрежесі 
бойынша тапсырма беріңіз:  
- қабілеттері төмен балалар – гүл 
дүкені  алдындағы  жаяужолды 
жобалау:  шапшы  пішінді  4 
гүлзар.  Екеуінің  периметрі  –  16 
м,  қалған  екеуінің  периметрі  – 
әрқайсысы 24 м; 
-  қабілеттері  жоғары  балалар  – 
тұрғын  үйдің  ауласын  жобалау: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тапсырманы  орындау  кезінде 
бірінші 
топтың 
нақты 
тапсырмасы 
болады. 
Оны 
орындау 
үшін 
оқушыларға 
көбейту  кестесін  білу  және 
периметрді  табу  формуласын 
қолдана  ала  ептілігі  қажет 
болады.  Қалған  екі  топ  үшін 
тапсырма 
белгісіз 
болып, 
деректерді 
іріктеуді 
талап 
етпейтін.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сәулетші -  
https://ru.wikipedia.org/
 
wiki/Архитектор 
Салынып  жатқан  объектілердің 
фотосуреттері  (Мәскеу.  Галерея. 
Құрылыстар. 
-
http://mosday.ru/photos/gallery.php?
alt=6&group=construct&rows=all&s
ize=9) 
 
Қағаз, маркерлер, сызғыш 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
107 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
тікбұрыш  пішінді,  периметрі  80 
м  автотұрақ,  периметрі  54  м 
волейбол  алаңы,  ойын  алаңы  – 
40 м; 
- 
ең  қабілетті  балалар  – 
кәсіпорынның  ішкі  ауласын 
жобалау:  бақ,  спорт  алаңы, 
субұрқақ.  Ішкі  ауланың  жалпы 
периметрі – 90 м. 
(С) 
Оқушылар 
жобаларын 
көрсетеді. 
Олардан, 
егер 
фигураны 
өзгертсе 
не 
болатынын, 
пішіні 
өзгерген 
кезде  оның  периметрі  қалай 
өзгеретінін 
сұраңыз. 
Бұны 
оқушылардың 
жобаларында, 
сондай-ақ 
көзбен 
шолып, 
GeoGebra  тәрізді  геометриялық 
бағдарламалық 
қамсыздандыруды 
пайдалана 
отырып үлгілеуге болады.   
 
 
 
 
GeoGebra 
бағдарламалық 
қамсыздандыруы  
 
 
 
 
Геометриялық фигуралардан композициялар  
3.2 
Геометриялық 
фигураларды 
кескіндеу  және 
салу 
 
2.3.2.3  -  жазық 
фигуралардың 
модельдерін  бөлу 
және 
олардан 
композиция 
құрастыру 
 
(С) 
«Роботты 
құрастыр» 
эстафетасының 
көмегімен 
сабақты 
белсенді 
түрде 
бастаңыз. 
Сыныпты 
командаларға 
бөліңіз. 
Командалардың  қатысушылары 
кәрзеңкеден 
геометриялық 
фигураларды  алып  (шеңберлер, 
үшбұрыштар,  шаршылар  және 
т.б.),  роботқа  ұқсайтын  мүсін 
пайда  болатындай  етіп,  оларды 
тақтаға  бекітеді.  Кімнің  роботы 
жақсы шыққанын таңдаңыз.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Бастауыш  мектепте  математика 
сабақтарындағы 
дидактикалық 
ойындар 
кіші 
мектеп 
оқушыларының 
үлгермеушілігімен  күресу  шарасы 
ретінде  
 - 
http://www.studfiles.ru/preview/446
5457/page:7/
  
 
 
 
 

 
108 
 
Фигуралардан 
қандай 
композициялар 
құрастыруға 
болатынын талқылаңыз. 
Оқушылармен  бірге  сабақтың 
мазмұнын 
және 
сабақ 
барысында  қол  жеткізілуі  тиіс 
мақсаттарын анықтаңыз.  
(Т,  Э)  «Танграм»,  «Колумб 
жұмыртқасы» 
тәрізді 
геометриялық 
басқатырғыштарды 
пайдалана 
отырып,  оқушыларға  «Саяхат» 
өтпелі 
тақырыбымен 
байланыстыра  отырып,  топтық 
композициялар 
құрастыруды 
ұсыныңыз.  
Мысалы,  Алматы  хайуанаттар 
бағы  (жануарлардың  мүсіндері), 
Астананың 
көрікті 
жерлері 
(Бәйтерек,  Хан-Шатыр  және 
т.б.). 
Оқушылардың 
композицияларын 
суретке 
түсіріп,  интерактивті  тақтаның 
көмегімен 
көрме 
ұйымдастырыңыз.  
(Ж, 
Ф) 
Оқушыларға 
өз 
басқатырғышын 
құрастыруды 
ұсыныңыз. 
Оларға 
бірдей 
көлемдегі парақты таратып, оны 
бөліктерге  бөлуді  және  одан 
композицицяи 
құрастыруды 
ұсыныңыз.  
 
 
 
 
Басқатырғыштарды 
әрбір 
оқушының 
өз 
жиынтығы 
болатындай  етіп  көркем  еңбек 
сабақтарына  схемалар  бойынша 
өз қолымен жасауға болады. 
Оқушыларға қоршаған ортадағы 
өрнектерді 
зерттеу 
(қыш 
тақтайшалар,  маталар,  кірпіш 
төсемі)  және  олардың  негізінде 
математикамен 
байланысын 
түсіндіре 
отырып, 
жеке 
өрнектерін  құру  мүмкіндігін 
беріңіз.  
Содан 
кейін 
орындалған 
жұмыстардан 
көрме 
ұйымдастырып,  оқушыларды  әр 
еңбекі талқылауға шақырыңыз.  
 
 
 
 
 
 
 
Геометриялық  басқатырғыштар  - 
http://razvitiedetei.info/dosug/geome
tricheskij-konstruktor-tangram.html
 
 
Геометриялық 
басқатырғыштар, 
желім, қағаз, фотоаппарат 
 
 
 
 
 
А4  өлшемді  тығыз  қатты  қағаз 
парақтары, желім  
Объектілердің күйі және бағыттары  
3.2 
Геометриялық 
2.3.2.4 
-  
бастапқы  орнын, 
(С)  Оқушыларды  объектінің 
күйін 
сипаттауға 
қажетті 
Бұл  әрекет  түрлері  «Саяхат» 
тақырыбын қолдайды. 
Жұмсақ ойыншық 
 

 
109 
 
фигураларды 
кескіндеу  және 
салу 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
бағытын, 
қозғалысын 
(оңға, солға, тура, 
толық 
бұрылу, 
сағат 
тілімен 
және  сағат  тіліне 
кері 
жартыға, 
төрттен 
бірге 
бұрылу),  анықтау 
айқындайтын 
нұсқаулыққа 
сәйкес 
амал 
жасау 
 
терминологиямен 
таныстыру 
үшін, 
жұмсақ 
ойыншықты 
пайдаланыңыз 
(мысалы, 
қонжық). 
Оқушылардан 
қонжықтың  партада  орналасқан 
орнын  анықтауды  ұсыныңыз 
(мысалы,  «үстінде»,  «астында», 
«жанында»  сөздерін  қолдана 
отырып).  
(С)  Оқушылардан  ойыншықты 
бөлменің басқа жеріне ауыстыру 
қажет 
болғанын 
елестетуді 
сұраңыз.  Оның  қозғалыс  жолын 
қалай 
көрсетеді? 
Олардың 
нұсқауларына 
сәйкес 
ойыншықтың орнын ауыстырып, 
оқушылар  қолданған  сөздерді 
жазыңыз. 
Оқушылармен  бірге  сабақтың 
мазмұнын 
және 
сабақ 
барысында  қол  жеткізілуі  тиіс 
мақсаттарын анықтаңыз.  
(С)  Егер  оқу  мақсаттарында 
келтірілген  терминдердің  бірін 
оқушы  ұсынбаса/пайдаланбаса, 
оның 
қызметін 
түсіндіре 
отырып,  тізімге  қосыңыз.  Қажет 
болғанда, 
мұны 
жұмсақ 
ойыншық көмегімен көрсетіңіз.  
(С,  Ф)  «Роботтар»  ойынын 
өткізіңіз.  Бұл  үшін  тиісінше 
орын  қажет  –  спорт  залы, 
балалар  алаңы  және  жеткілікті 
кең болса, сынып бөлмесі.  
Оқушылар  нұсқауларды  сақтай 
 
Орналасқан 
жерін, 
бағытын 
және  қозғалысын  сипаттайтын 
терминдерді  оқушылар  алмаса 
алатын 
(мысалы, 
сөздердің 
дұрыс  жазылуын  тексеру  үшін) 
жеке 
карточкаларға 
басып 
шығарған 
немесе 
тізімді 
флипчартта 
құрастырған 
пайдалы: 
солға, 
оңға, 
тура, 
толық бұрылу, 
жартыға  бұрылу,  төрттен  бірге 
бұрылу,  
сағат тілімен, сағат тіліне қарсы, 
қарсы  алдынан,  қарама-қарсы 
бағыттарда. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Егер  қолжетімді  болса,  жұмыс 
экрандағы 
«тасбақаны» 
қозғалту 
нұсқауларын 
бере 
 
 
 
 
 
 
 
 
Орналасқан  жерді,  бағытты  және 
қозғалысты 
сипаттайтын 
терминдер 
көрсетілген 
карточкалар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 «LOGO» 
бағдарламалық 
қамсыздандыруы  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
110 
 
отырып 
қозғалуын 
қажет, 
сонымен  бірге  объектілердің 
күйі  мен  бағытын  анықтайтын 
терминологияны қолдану керек.  
(Ж,  Ф)  Қала  картасын  сатып 
алыңыз  немесе  жүктеңіз  де, 
оқушаларға  кезекпен  машинаны 
әр түрлі жерлерге қозғалту үшін 
өз әріптесіне нұсқауларға беруге 
мүмкіндік 
туғызыңыз. 
Машинаны 
алдымен 
әрбір 
нұсқаудан кейін қозғалту қажет, 
содан  кейін  әріптесі  үшін  ол 
сақтайтын  нұсқаулар  тізімін 
дайындау керек.  
Оқушылар  нұсқаулардың  әр 
тізімін талқылап, бағалауы тиіс. 
Кіріктірілген  үй  тапсырмасын 
беріңіз  (математика,  дүниетану, 
әдебиет): 
нұсқауларды 
пайдалана  отырып,  объектіге 
жету.  Оны  анықтаңыз  (танымал 
тұлғаның  ескерткіші,  ғимарат  – 
мәдениет  нысаны  және  т.б.). 
Оны  суретке  түсіру  немесе 
суретін  салу  қажет.  Нысан 
туралы  ақпарат  табу:  атауы, 
мәні, 
нысанға 
деген 
жеке 
қатынасы.  
отырып, 
«LOGO» 
бағдарламалық 
қамсыздандыруын  пайдаланып, 
толықтырылуы мүмкін.  
 
 
 
 
 
 

жүктеу/скачать 2,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: