Неліктен … айта аласыңдар ма:
…бұл өрнек жауын-шашын көлемін үлгілей
алатындығын?
… бұл өрнектің осыған ұқсас мәнге ие
болмайтындығын?
… бұл өрнек теңдік екендігін?
…
осы
есептеу
тәсілі
оңтайлы
болып
табылатындығын?
Жазылым бойынша нұсқаулар
Желдің бағыттары әр түрлі күндер санын
үлгілейтін өрнекті жазыңдар.
… түсініктеме жазыңдар.
Сендер … туралы білген белгілерді жазыңдар.
Басқа тілдік мақсаттары қою және оқытуға және ғылыми тілді оқытуға жататын тілді оқыту мақсаттары бойынша қосымша нұсқаулар үшін
жоғарыдағы «Тілдік масаттар туралы» бөлімін қараңыз.
Қысқаша шолу
Оқушылар тиімді есептеу тәсілдерін таңдау үшін арифметика заңдарын қалай пайдалану керектігін оқиды. Олар «Менің қоршаған ортам»,
«Саяхат» ортақ тақырыптарының аясында есептеулер жүргізеді.
Тараулар
Оқу мақсаттары
Сабақта
ұсынылатын
іс-әрекет
түрлері
Мұғалімге арналған ескертпелер
(оқыту әдістемесі бойынша)
Оқу ресурстары
Арифметика заңдарын қолдану
1.2
Сандармен
амалдар
орындау
2.1.2.3 қосудың
ауыстырымдылық,
терімділік
қасиеттерін тиімді
есептеулер жүргізу
үшін қолдану
(С) Натурал сандар/сандық өрнектермен
пайдалану мысалдарын бере отырып,
арифметика
заңдарын
кезегімен
талқылаңыз. Бұл заңдарды қарастыра
отырып, олар қандай амалдар үшін
пайдаланыла алатындығын анықтаңыз
(Мысалы, ауыстырымдылық қасиеті қосу
үшін қолданбалы, бірақ алу үшін емес.
Оқушылар «Неліктен?» екендігін болжай
ала ма?)
(С) Арифметика заңдары өрнектерді
өлшеуге және қолайлы шешу тәсілін
ұсына отырып, бізге санды өрнектердің
93
мәнін табуға қалай көмектесетіндігін
көрсетіңіз.
(Ж, Ф) Оқушылардан осы арифметика
заңдарын өрнектерді бағалау үшін
пайдалануды
сұраңыз.
Егер
Сізде
оқушылар
материалды
жеткілікті
деңгейде берік меңгергеніне күмән пайда
болса, әрбір заңның пайдаланылуын
бейнелеп
көрсетіңіз.
Содан
кейін
оқушыларға тиісінше тапсырма беріңіз.
(Ж, Ф) Егер оқушылар жоғары білім
деңгейін танытса, оларға қолайлы шешу
тәсілдерін пайдалану үшін осы заңдарды
қолданатын тапсырма беріңіз.
(С) Оқушыларға оқылған арифметика
заңдары осы жерде санды өрнектердің
мәнін табу үшін қолданылатындығын,
бірақ барынша кең қолданысқа ие және
алгебраның
басқа
тарауларында
кейінірек оқылатындығын түсіндіріңіз.
Әріптік және сандық өрнектер
2.1 Санды және
әріпті өрнектер
2.2.1.5 екі амалдан
артық жақшалы және
жақшасыз
санды
өрнектерді
салыстыру
2.2.1.6
екі/үш
амалды
жақшалы
және
жақшасыз
өрнектерде
арифметикалық
амалдардың
орындалу
тәртібін
анықтау,
олардың
мәнін табу
(С) Тірек білімдерді өзектендіру үшін
оқушыларға флипчартта мына жазбаларды
қарастыруды ұсыныңыз: 20 + а; б + 8;
15 – (10 + 2); в + 7; 18 - 9.
Осы математикалық жазбалардың қалай
аталатынын сұраңыз. Оларды қандай
топтарға
бөлуге
болады?
Санды
өрнектерді оқуды және олардың мәндерін
табуды сұраңыз.
(С, Т, Ж) Содан кейін екі баланың дауын
шешуді ұсыныңыз. Олар кімнің саудасы
тиімді екенін шеше алар емес. Ардан
мектеп буфетінен 120 теңгеге шырын
және 80 теңгеге орамжапырақ қосылған
Амалдарды әр түрлі концентрларда
зерттеген
кезде
өрнектерді
салыстыруға арналған тапсырмалар
біртіндеп күрделенеді. Оқушыларға
өрнектердің біріне санды дұрыс
теңдіктер
немесе
теңсіздіктер
алуға;
дұрыс
теңдіктер
(теңсіздіктер) берілгенін тексеруге;
дұрыс емесін түзетуге, өрнектердің
бірінде қатынас белгісін немесе
санды
ауыстыруға;
осы
өрнектерден
дұрыс
теңдіктер
немесе
теңсіздіктер
құруға
болатындай
тапсырмалар
94
бәліш сатып алды, ал Мейірхат дүкеннен
140 теңгеге шырын және 50 теңгеге
орамжапырақ қосылған бәліш алды.
Кімнің үнемдірек екенін; қандай өрнектер
құру керектігін, 120 + 80, 140 + 50
өрнегінің
нені
білдіретіндігін;
осы
өрнектерді салыстыру үшін не істеу
керектігін сұраңыз. Қандай қорытынды
жасауға болады? Өрнектерді салыстыру
үшін не істеу қажет?
(Т, Ж, Д) Оқушыларға жақшалы және
жақшасыз арифметикалық амалдардың
барлық төрт амалын қамтитын сандық
және әріптік өрнектерді қосып, өрнектерді
салыстыруға
арналған
бірқатар
тапсырмалар беріңіз.
ұсынылады. Өрнектердің өздері
оларды
салыстыра
отырып
оқушылар
құрамдастар
және
амалдардың
нәтижелері
арасындағы
қасиеттер
мен
тәуелділіктерді бақылай алатындай
етіп
таңдалады.
Мысалы,
есептеулер
көмегімен
60+40
қосындысы 60+30 қосындысынан
үлкен
екендігін
анықтағаннан
кейін,
мұғалім
осы
қосындылардың
тиісінше
қосылғыштарын
салыстыруды
ұсынады
және
балалар
осы
қосындылардағы
бірінші
қосылғыштар бірдей, ал екінші
қосылғыш
бірінші
қосындыда
екіншісіне
қарағанда
үлкен
екендігін
белгілейді.
Осы
тәуелділікті көп рет белгілей
отырып, оқушылар жалпылауға
келеді және содан кейін өз
білімдерін өрнектерді салыстыруда
қолданады.
Осылайша, сандар мен өрнектерді
салыстыруға
арналған
тапсырмалардың
барлық
концентрлерін оқу кезінде, бір
жағынан, бұл теңдіктер және
теңсіздіктер
туралы
түсінікті
қалыптастыруға, екінші жағынан,
нөмірлеу
мен
арифметикалық
амалдар туралы білімді меңгеруге,
сондай-ақ
есептеу
дағдыларын
қалыптастыруға көмектеседі.
95
Математика Бастауыш мектеп 2-сынып
4B-тарау: Есептерді шешу тәсілдері
Ұсынылатын алдын ала білімдер
Арифметикалық контексте есептерді шешу тәжірибесі; нұсқаулар құра білу және оларды орындау дағдылары.
Контекст
Арифметикалық әдісті пайдалану дағдыларын дамыту бағдарламаның басқа тарауларында кездесетін есептерді шешу дағдысын дарытады.
Оқу жоспарының осы бөліміндегі пән бойынша тілдік мақсаттар
Тиісінше ғылыми тілді пайдалану бойынша оқушыларға арналған тілдік мақсат мысалы төменде берілген.
Пән бойынша оқу мақсаты
Оқудың тілдік мақсаты
Пәндік
лексика
және
терминология
Диалогқа/жазуға арналған пайдалы сөз
тіркестерінің топтамасы
Есептің сұрағына жауап табу және
шешу үшін деректерді табу және
талдау.
Есептерді шешу алгоритмін қолдану.
Есепті шешу амалдарын түсіндіру
және
есеп
сұрағына
жауапты
тұжырымдау
үшін
сәйкесінше
математикалық
терминдерді
пайдалану.
Құрама есептерді шешу үшін әр түрлі
тәсілдерді пайдалану.
Теңдеулер көмегімен есептер шешу.
Есепті түрлердіруге үйрену.
Логикалық
есептер
мен
басқатырғыштарды шешу.
есептерді
шешуге
тиісті
әдістерін
талқылау
және
таңдау
ортақ, әр түрлі, талқылау,
негіздеу, таңдау, анықтау,
түсіндіру, баяндау, кері
байланысты
қамтамасыз
ету
Талқылауға арналған сұрақтар:
Бұл есептен сендерге не белгілі?
Есепті
шешу
үшін
сендер
қандай
амалдарды таңдайсыңдар?
Есеп үшін біз қандай шешу алгоритмін
пайдаландық?
Неліктен … айта аласыңдар ма:
…бұл мәтін есеп болып табылатынын?
…
сендер
осы
шешу
алгоритмін
таңдағандарыңды?
… бұл шешім дұрыс болып келетіндігін?
Жазылым бойынша нұсқаулар:
Есептің
шешіміне
схема/диаграмма/белгілер құрыңыз.
Есеп амалдарына түсініктеме жазыңдар.
Есептің дұрыс жауабын тұжырымдап,
жазыңдар.
Басқа тілдік мақсаттары қою және оқытуға және ғылыми тілді оқытуға жататын тілді оқыту мақсаттары бойынша қосымша нұсқаулар үшін
жоғарыдағы «Тілдік масаттар туралы» бөлімін қараңыз.
Қысқаша шолу
Оқушылар зерттеу барысында практикалық міндеттерді шешу үшін қосу мен алу амалдары туралы өз білімдерін іс жүзінде пайдаланады. Олар
96
«Менің қоршаған ортам», «Саяхат» тақырыптарының аясында есептерді шешудің әр түрлі әдістерін қолданады.
Тараулар
Оқу мақсаттары Сабақта ұсынылатын іс-әрекет түрлері
Мұғалімге
арналған
ескертпелер (оқыту әдістемесі
бойынша)
Оқу ресурстары
Есептерді шешудің әр түрлі тәсілдері
5.1 Есептер және
математикалық
модель
2.5.1.5** - тура
және
жанама
тұжырымдармен
берілген
есептерді
(айырмалық
салыстыруға
қатысты) талдау
және
шығару;
кері
есептерді
құрастыру және
шығару
2.5.1.8 - құрама
есептердің
шешуін
санды
өрнектер және
жекелеген
амалдар түрінде
модельдеу
және
шығару
2.5.1.4 - санды
бірнеше
есе
арттыру/кемітуге;
айырмалық
(С) Бізге маңызды ақпаратты анықтау,
тиісінше
амалдар
таңдау,
есептеу
нәтижелерін қарастыру, содан кейін
жауапты тұжырымдау керектігін анықтау
қажеттігін көрсету үшін мәтіндік есептерді
талдай отырып, олардың мысалдарын
талқылаңыз.
(С)
Алгоритмді
есептерді
шешуге
арналған нұсқаулық ретінде қарастыруға
болатынын түсіндіріңіз. Есептің үлгісін
схема түрінде құрыңыз. Мысалы, 1 кг
үшін осы баға бойынша етті сатып аламыз,
содан кейін 1000 тг жеңілдік аламыз.
(Д/Ж, Ф) Оқушыларға тиісінше есептерді
олардың есептерді шешудің осы әдісін
түсінетіндігін және одан әрі жылжуға
дайын екендігін тексеру үшін ұсыныңыз.
(С) Алгоритм көмегімен шешіле алатын
бірнеше есеп түрін көрсетіңіз.
(Ж, Ф) Оқушыларға осы кезеңде Сіз
шешуге мүдделі еместігіңізді айтыңыз.
Бірақ олар алгоритмдік тәсіл типін және
алгоритмге кіретін мәндерді қарастыру
қажет. Оқушылардан бұл туралы жұптарда
Алгоритмді сақтауға және қажет
болса, оны түсіндіруге жеткілікті
уақыт
болатындай
етіп,
диаграмма түріндегі алгоритмдер
мысалдарын дайындаңыз.
Іздеу/іріктеу тәсілімен шешілетін
есептердің
көптеген
көрнекі
мысалдары бар. Олар белгілі бір
мақсаттар
үшін
қажет:
оқушыларға шешу алгоритмі
толық түсінікте болмаған, бірақ
олар оны диаграмманы бейнелеу
Символы алгоритма,
диаграммы
и
их
значения,
задачи,
показанные
на
демонстрационном
табло
97
салыстыруға,
еселік
салыстыруға
берілген есептерді
талдау
және
шығару;
кері
есептерді
құрастыру
және
салыстыру
талқылауды, жазбалар жасауды және өз
тәсілдерін басқа топтармен талқылауға
дайын болуларын сұраңыз.
(Ж, Ф) Тиісінше дайындықтар кейін әрбір
топты басқа топпен бірігуді және өз
идеяларымен бөлісуді сұраңыз. Келісімге
қол жеткізілген кезде, есептің шешімін
тауып, оны жазу қажет. Нәтижесінде,
идеяларымен бөлісу және есепті шешудің
нақты тәсілдерін талқылау үшін барлық
сынып жиналады.
(С) Оқушылармен бірге олар білген әр
түрлі
тәсілдер
туралы,
сондай-ақ
диаграммалар есепті барынша оңтайлы
шешу тәсілін таңдауға көмектесетіндігін
еске түсіріңіз.
(Д, Ф) Оқушыларға бірнеше сәйкесінше
тапсырма ұсыныңыз. Оларға өзіңіздің
есепті шешу үшін таңдалған тәсілге де,
сондай-ақ
қорытынды
шешімге
де
қызығушылық
танытатыңызды
түсіндіріңіз.
(К) Тармақталатын алгоритмді қолдана
отырып,
шешімді
қалай
қабылдау/ақпараттық
таңдауды
қалай
жүргізу керектігін көрсетіңіз. Мысалы,
қандай қауыздар пакетін сатып алған
тиімдірек.
(Ж) Оқушыларға шешімдер қабылдау
нұсқаларын тармақталатын алгоритмдерде
көрсететін
диаграммалар
құру
тапсырмасын беріңіз. Мысалы, қандай
спорт оқиғаларына қатысу керектігін
шешу.
(К)
Циклдік
алгоритмді
көрсетіңіз.
көмегімен
ұсына
алатын
жағдайларда.
Егер шешу барысы «Иә»/«Жоқ»
жауабына
тәуелді
болса,
алгоритмді қалай оңай ұстануға
болатынын талқылаңыз.
Есептерді түрлендіру бойынша
есептердің түрлері:
1. Есептің шартына қойылған
сұрақты өзгерту.
2. Қойылған сұрақты өзгертпей,
есептің шартын өзгерту.
3. Есеп шартын және сұрағын
өзгерту.
4. Берілген есептерді оларға
туыстас түрлерге, яғни «шамалар
бірдей тәуелділікпен байланысты
есептерге» түрлердіру.
5. Ұқсас есептерді құрастыру,
яғни
бірдей
математикалық
құрылымы
бар
есептерді
деректер мен бастапқы деректер
арасындағы
байланысты
өзгертпей
құрастыру.
Ұқсас
есептерді берілген дайын есепті
шешкеннен кейін, сонымен бірге
мүмкін болғанда сюжет пен
сандарды ғана емес, сондай-ақ
шамаларды
өзгертуді
ұсына
отырып құрастыру қажет.
6. Кері есептер құрастыру, яғни
98
Мысалы, 100 теңгеге барынша көп кәмпит
алу үшін, төмен бағамен сатып алу.
(С) Есептердің шешуін стандартты және
стандартты
емес
диаграммалармен,
белгілермен қолдауы мүмкін тәсілдерді,
белгілер мен схемаларды талқылаңыз.
«сол шарттарда бірінші есеп
деректерінің бірі екіншісінде
бастапқы
болатын
және
біріншісінің
бастапқысы
екіншісінің деректер қатарына
кіретін» есептерді құрастыру.
7. Кері есептерді құрастыру
кезінде
сандық
деректер
арасындағы
байланыстар
өзгермеуі тиіс.
Құрама есептерді шешу үшін әр түрлі тәсілдерді пайдалану
5.1 Есептер және
математикалық
модель
2.5.1.8 - құрама
есептердің
шешуін
санды
өрнектер және
жекелеген
амалдар түрінде
модельдеу
және
шығару
(С) Оқушыларға мына есепті шешуді
ұсыныңыз: «Жазғы лагерьден балалар екі
автобуспен қайтты, біріншісінде 38 бала,
екіншісінде сонша бала болды, барлығы 43
ұл бала қайтып келе жатты. Лагерьден
қанша қыз бала қайтып келе жатты?»
Есеппен жұмыс барысында «сонша»
сөзіне назар аударыңыз және екінші
автобуста қанша бала болғандығын
анықтаңыз. Оқушылардан: «Барлық 43 ұл
бала бір автобусқа сия ала ма?» деп
сұраңыз. Бұл жағдайда есепті шешудің
басқа тәсілі туралы ұсыныстар пайда
болады. Басқа тәсілге есепте берілген
оқиғаны талдау ғана алып келеді.
Оқушылардың назарын осыған аударған
жөн.
(Т) Оқушыларға есептің өзге үлгісін құру
тапсырмасын ұсыныңыз.
99
Математика Бастауыш мектеп 2-сынып
4C-тарау: Геометриялық фигуралар. Периметр. Аудан.
Ұсынылатын алдын ала білімдер
Геометриялық фигуралар туралы түсінік; өлшем бірліктерін білу, ұзындықтың өлшем бірліктерін түрлендіру
Контекст
Периметрді табуға, геометриялық фигураларды құруға, өлшем бірліктерін түрлендіруге үйренеді.
Оқу жоспарының осы бөліміндегі пән бойынша тілдік мақсаттар
Тиісінше ғылыми тілді пайдалану бойынша оқушыларға арналған тілдік мақсат мысалы төменде берілген.
Пән бойынша оқу мақсаты
Оқудың тілдік мақсаты
Пәндік лексика және
терминология
Диалогқа/жазуға арналған пайдалы сөз
тіркестерінің топтамасы
Фигуралар
қабырғаларының
ұзындықтарын өлшеу.
Көпбұрыштың периметрін табу
туралы ілімді қалыптастыру.
Шаршының, тік бұрыштың және
үшбұрыштың периметрін табу
формуласын
түсіну/білу
және
қолдану.
Фигураныі белгісіз қабырғасын
белгілі қабырғасы және периметрі
бойынша табу.
Жазық
фигуралар
туралы
білімдерді және қосу мен алу
амалдарын
тік
бұрыштың
периметрді
табу,
периметрді
салыстыру
(спорт
алаңдары,
фигуралар,
заттар),
міндеттерді
талдау,
шамалар
арасындағы
тәуелділікті түсіндіру
периметр,
тікбұрыш,
үшбұрыш,
көпбұрыш,
бесбұрыш,
алтыбұрыш,
ұзындық, ен, қабырға,
участке,
алаң,
корт,
нұсқау, бағыт, қозғалыс,
оңға, солға, тура, толық
бұрылу, жартыға және
төрттен бірге бұрылу,
сағат тілі бағытымен және
сағат
тіліне
қарсы,
ауыстырып құю, өлшеу
Талқылауға арналған сұрақтар:
Спорттың қай түрінде шағын периметрі бар алаң
болады?
Егер алаңдардың пішіні әр түрлі болса, олардың
периметрлері бірдей бола ма?
Фигураның белгісіз қабырғасын оның белгілі
қабырғасы және периметрі бойынша қалай таба
аламыз?
Неліктен …айта аласыңдар ма:
… бұл алаңды айнала жүгіріп шығу қиынырақ
болатынын?
… шаршы қабырғасының ұзындығын табу үшін
оның периметрін білген жеткілікті болатынын?
… бұл жол қысқарырақ екенін?
100
периметрін табу үшін қолдану.
Берілген
периметр
мәндері
бойынша тор қағазда жазық
фигуралар тұрғызу.
Нүктелерді,
кесінділерді,
сәулелерді,
түзулерді
латын
әліпбиінің
бас
әріптерімен
белгілеу және олардың белгілері
бойынша оқу.
Ауыстырып құю мен өлшеуге
арналған логикалық есептерді
шешу.
«Менің қоршаған ортам»,
«Саяхат»
тақырыптарының
аясында
зерттеулер
үшін
периметрді
табу
ептілігін
пайдалану.
Жазылым бойынша нұсқаулар
Өз олжаларыңмен хабарламада бөлісіңдер.
Өз
нәтижелерің
көрсетілген
диаграммаға
түсініктеме беріңдер.
Фигураларды латын әліпбиінің әріптерімен
белгілеңдер.
Тікбұрыш қабырғасының ұзындығын жазыңдар.
Нұсқау құрастырыңдар.
Басқа тілдік мақсаттары қою және оқытуға және ғылыми тілді оқытуға жататын тілді оқыту мақсаттары бойынша қосымша нұсқаулар үшін
жоғарыдағы «Тілдік масаттар туралы» бөлімін қараңыз.
Қысқаша шолу
Оқушылар кейіннен қоршаған ортада кездестіруге болатын тікбұрыштардың, одан әрі көпбұрыштардың периметрі мен ауданын табу тәсілдерін
зерттейді (палетканы пайдалана отырып).
Тараулар
Оқу мақсаттары Сабақта
ұсынылатын
іс-
әрекет түрлері
Мұғалімге
арналған
ескертпелер (оқыту әдістемесі
бойынша)
Оқу ресурстары
Фигураның периметрін қалай табуға болады?
3.1
Геометриялық
фигуралар және
олардың
жіктелуі
2.3.1.3
-
көпбұрыштардың
,
қоршаған
ортадағы заттар
қабырғаларының
ұзындығын
өлшеу,
(Т) Топтарға сынып бөлмесінен
тік
төртбұрышты
пішіндегі
фигураны табуды ұсыныңыз.
Оқушылардан бұл фигураларды
қалай
өлшеуге
болатынын
сұраңыз.
Оқушылардан
тақтаның
ұзындығын,
енін
Сызғыш/өлшегіш таспа
101
5.1 Есептер және
математикалық
модель
периметрді
табуға арналған
формулаларды:
Р=2(а+b),
Р=4а,
Р=a+b+c
қорытындылау,
құру
және
қолдану
2.5.1.2**
-
есептерді шығару
барысында
ұзындығы,
ені,
периметр
шамаларының
өзара тәуелділігін
пайдалану
2.5.1.5**
-
көбейту
мен
бөлудің белгісіз
компоненттерін
табуға; ұзындық,
ені,
периметрді
табуға берілген
есептерді;
тура
және
жанама
тұжырымдармен
берілген
есептерді
(айырмалық
салыстыруға
қатысты) талдау
және
шығару;
кері
есептерді
құрастыру және
көзбен
шамалап
анықтауды
және болжамдарын флипчартқа
жазуды сұраңыз. Оқушыларға
сызғыштар
мен
өлшеу
таспаларын таратыңыз және
өлшеулер
көмегімен
болжамдарды
тексеріңіз.
Оқушалардың
қайсысы
нәтижеге
барынша
жақын
болғанын
талқылаңыз.
Осы
әрекет түрін басқа пішіндегі
заттармен қайталаңыз.
Достарыңызбен бөлісу: |