2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің мемлекеттік бағдарламалар туралы жарлығы.Осы Заң азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сыбайлас жемқорлық көрiнiстерiнен туындайтын қауiп-қатерден Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, анықтау, олардың жолын кесу және ашу, олардың зардаптарын жою және кiнәлiлердi жауапқа тарту арқылы мемлекеттік органдардың, мемлекеттік мiндеттердi атқаратын лауазымды және басқа да адамдардың, сондай-ақ оларға теңестiрiлген адамдардың тиiмдi қызметiн қамтамасыз етуге бағытталған және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң негiзгi принциптерiн айқындап, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың түрлерiн, сондай-ақ жауаптылықтың пайда болу жағдайларын белгiлейдi.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі принциптері:
Барлық адамдардың заң мен сот алдында теңдігі;
Мемлекеттік органдардың қызметін анық құқықтық регламенттеуді, мұндай қызметінің заңдылығы мен жариялылығын, оған мемлекеттік және қоғамдық бақылаудың қамтамасыз ету;
Мемлекеттік аппараттың құрылымдарын, кадр жұмысын жеке және заңды тұлғалар құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын мәселелерді шешу рәсімдерін жетілдіру;
Жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін, сондай-ақ мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық, саяси-құқықтық ұйымдық-басқару жүйелерін қорғаудың басымдығы;
Қазақстан Республикасы Конституциясы 39-бабының 1-тармағына сәйкес лауазымды адамдар мен мемлекеттерді атқаруға уәкілдік берілген басқа да адамдардың, сондай-ақ соларға теңестірілген адамдары мен бостандықтарын шектеуге жол берілуін тану;
Жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтың зиянды зардаптарын жою және олардың алдын алу;
Осы Заң сол сияқты демократиялық негiздердi, мемлекеттi басқарудағы жариялылық пен бақылауды кеңейтуге халықтың мемлекет пен оның құрылымдарына деген сенім нығайтуға, біліктi мамандарды мемлекеттік қызметке кiруге ынталандыруға, мемлекеттік мiндеттердi атқаратын адамдардың риясыз адалдығы үшiн жағдайлар жасауға да бағытталған. Осы баптың 2-тармағында аталған адамдарды қоспағанда, осы баптың 1-тармағында аталған адамдарға, егер шаруашылық жүргізуші субъектіні басқару немесе басқаруға қатысу заңнамаға сәйкес олардың лауазымдық міндетіне кірмейтін болса, шаруашылық жүргізуші субъектіні басқаруға дербес қатысуға, материалдық игілік алу мақсатында өзінің қызметтік өкілеттігін құқыққа сыйымсыз пайдалану арқылы ұйымдардың немесе жеке адамдардың материалдық мүдделерін қанағаттандыруға жәрдемдесуге, кәсіп-керлік қызметпен айналысуға тыйым салынады, бұған ашық және аралық инвестициялық пай қорларының пайларын, ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығындағы облигацияларды, ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығындағы коммерциялық ұйымдардың акцияларын (ұйымның дауыс беретін акцияларының жалпы санының бес процентінен аспайтын көлемдегі жай акциялар) сатып алу және (немесе) өткізу, сондай-ақ тұрғын үйлерді жалдауға беру қосылмайды.
Осы баптың 2-тармағында аталған адамдарды қоспағанда, осы баптың 1-тармағында аталған адам-дар акцияларды сатып алған жағдайда оларды сатып алынған күнінен бастап бір ай ішінде Қазақстан Рес-публикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сенімгерлік басқаруға беруге және мүлікті сенімгерлік басқару шарты нотариалды куәландырылғаннан кейін он жұмыс күні ішінде нотариалды куәландырылған шарттың көшірмесін жұмыс орны бойынша кадр қызметіне табыс етуге міндетті.
Осы баптың 2-тармағында аталған адамдарды қоспағанда, осы баптың 1-тармағында аталған адамдар қызметке кіріскеннен кейін бір ай ішінде өзінің меншігіндегі, пайдаланылуы табыс алуға әкелетін мүлікті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен осы функцияларды орындау уақытына сенімгерлік басқаруға беруге міндетті, бұған осы адамдарға заңды түрде тиесілі ақша, облигациялар, ашық және аралық инвестициялық пай қорларының пайлары, сондай-ақ мүліктік жалдауға берілген мүлік қосылмайды Мүлікті сенімгерлік басқару шарты нотариалды куәландырылуға жатады. БҰҰ-ның сыбайлас жемқорлықпен халықаралық күрес жөніндегі анықтамалық құжатында сыбайлас жемқорлық "жеке мақсатта пайда табу үшін мемлекеттік билікті асыра пайдалану" ретінде сипатталады. Бұл ұғым парақорлықгы (лауазым иесін борыш түрғысындағы жолдан тай-дыру үшін сыйлықберуді), непотизмді (тамыр-таныстық жөнімен кіріс кіргізуді немесе пайдалы лауазымдарға туысқандарды немесе "өз адам-дарын" орналастыруды) және көпшілікке ортақ меншікті жеке мақсатта қолдануды қамтиды.
Сыбайлас жемқорлықтың анықтамасына қатысты көзкарас-пікірлердің алуан түрлілігі бүл құбылыстың күрделілігін білдіреді және оны терең де жан-жақты зерттеуді талап етеді — біріншіден, сыбайлас жемқорлықты түсінудің теоретикалық деңгейін тереңдету (дәл, айқын анықтама беру, сыбайлас жемқорлық пен оның дамуына мүмкіңдік жасайтын себептерді тек-серу), екіншіден, сыбайлас жемқорлықтың қоғамның экономикалық, әлеуметтік және саяси өміріне ықпалын анықтау және бұл құбылыспен күресу бағытындағы нақтылы шаралар жүйесін құру.Сыбайлас жемқорлықтың түрліше көрініс беретіндігін ескере отырып, соған сәйкес жіктелу жүйелеріне көңіл аудару қажет.
Сонымен катар, "алигарлық" және "төмеші" сыбайлас жемқорлық түрлеріне де жіктеледі. "Элитарлық" сыбайластық жемқорлықтың ерекшеліктері: оны жасайтын субъектілердің әлеуметтік жағдайының жоғарылығы; олардың әрекеттерінің билік интеллектуалды адамдармен іске асырылуы; орасан зор заттық, тәни және моральдық залалы ("бағасы қымбат" шешімдерді — зандар формулаларын, мемлекепік тапсырыстарды, меншік тұрпатьн өзгерту және т.с.с. шешімдер кабылдауда кездеседі); аса мүқият жасырылған озбырлықтар.
Екіншісі шенеуніктер мен азаматтардың ортаңғы және төменгі деңгейлерінде таралған және олардың арасындағы ұдайы, ескішілдікке негізделген (айыппүдцар, тіркеяулер және т.б.) байланыстармен етене. Сыбайлас жемқорлықты келісімге екі жағы да мүдделі топтар көбінесе бір мемлекеттікұйымда болады. Мысалы, шенеуніктің параны өз бастығына бүның сыбайлас жемқорлықты әрекетін жасырып-жабуы үшін бергені де әдетге "тік сызықты"аталатып сыбайлас жемқорлық боп табылады. Ол әдетте жоғарғы мен төменгі сыбайлас жемқорлықгар арасындағы көпір қызметін агкарады. Бүл сыбайлас жемқорлықтың бөшпекгелген актілер кезещнен тамыры берік, ұйымдаскан формалар кезеңіне етуін біддіретіндіктен де, өте ерекше қауіші.
Мамандар сонымен қатар мемлекеттік емес ұйымдардағы сыбайлас жемқорлықты атайды. Коммерциялық немесе қоғамдық ұйымның қызметкері де өзіне тиесілі емес ресурстарды пайдалануы мүмкін; ол да өз ұйымының жарғылық міндетгерін орындауға тиісті; өзіне пайда табатып екінші тарап-тың пайдасы үшін, ұйымның мүдделеріне нүқсан келтіретін әрекеттер арқ-ыпы баюға оның да мүмкіндігі бар.1.Қылмыстық процесс принциптерінің ұғымы мен мәні.
Принциптерге қатысты жүйе құрайтын факторлар ретінде мыналар алынған:
принциптерді мақсаттар мен міндеттер ортақтығының бай-
ланыстыруы;
2)ішкі кдйшылықтардың жоқтығы;
3)объективті және субъективті бастамалар бірлігі;
4)өзара байланыстылық және дербес те, бірге де бір мезгілде
ыкдал жасау ерекшелігі;
5)принциптерді қылмыстық сот ісін жүргізу мақсаттары мен
міндетгерін жетуге бағдарлау.